Diyabet Hastalarına Sağlık İnanç Modeli Doğrultusunda Verilen Eğitimin Sağlık İnancına, Öz Etkililik Algısına ve Karar Verme Düzeyine Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 73 - 82, 26.01.2021

Merve Aydoğar Takcı , Gülay Yıldırım

https://doi.org/10.31020/mutftd.752988

Cited By: 5

Öz

Amaç: Bu araştırma diyabet hastalarına Sağlık İnanç Modeli doğrultusunda verilen eğitimin hastaların sağlık inancına, öz etkililik algısına ve karar verme düzeyine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Tek gruplu yarı deneysel nitelikteki çalışmanın örneklemine güç analizi sonucu 30 birey alınmıştır (15.08.2016 /15.11.2016). Veriler Hasta Tanıtım Formu, Diyabet Hastalarında Sağlık İnanç Modeli Ölçeği, Diyabet Yönetimine İlişkin Öz Etkililik Ölçeği ve Melbourne Karar Verme Ölçeği ile toplanmıştır. Ölçekler uygulandıktan sonra bireylere diyabet eğitimi verilmiştir. Eğitimden 21 gün sonra ölçekler yeniden aynı bireylere uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde Kolmogorov Smirnov, Tukey Testi Kolerasyon Analizi kullanılmıştır ve yanılma düzeyi 0,05 olarak alınmıştır.
Bulgular: Bireylerin Sağlık İnanç Modeli Ölçeği, Öz Etkililik Ölçeği ve Karar Verme Ölçeği puan ortalamaları arasında eğitim sonrasında eğitim öncesine göre istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p= 0,001). Verilere göre diyabet hastalarında Sağlık İnanç Modeli Ölçeği ile diyabet yönetimine ilişkin Öz etkililik Ölçeği arasında ve Öz Etkililik Ölçeği ile Karar Verme Ölçeği arasında orta düzeyde anlamlı pozitif bir ilişkisaptanmıştır. (r= 0,638 p= 0,001).Araştırmaya 15 kadın 15 erkek katıldı.
Sonuç: Sağlık İnanç Modeli Ölçeği puan ortalamaları yüksek olan katılımcıların diyabet yönetimine ilişkin öz etkililik düzeyleri artmakta, özetkililik düzeyleri arttıkça hastalar daha yüksek özsaygı ile karar almaktadırlar. Hemşirelik uygulamalarında Sağlık İnanç Modelinin yaygın kullanımı bakım etiği çerçevesinde artırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik, karar verme, öz etkililik, sağlık inancı

The Effect of Education Given to Patients with Diabetes in Line with Health Belief Model on Their Health Belief, Perception of Self-Efficacy and Decision Making Level

Öz

Objective: This research was conducted to determine the effect of education given to patients with diabetes in line with health belief model on their health belief, perception of self-efficacy and decision making.
Methods: The research is semi-experimental with a single group. In the study conducted, 30 individuals were sampled as a result of the power analysis. The data were collected using the Patient Presentation Form, the Health Belief Model: Evaluation of a Diabetes Scale, the Diabetes Management Self-efficacy Scale and the Melbourne Decision Making Questionnaire. Diabetes education was given to Individuals after scales were applied. After 21 days of education, the scales were reapplied to the same individuals. Kolmogorov Smirnov, Tukey Test, and Correlation Analysis were used in the evaluation of the data, and the level of error was taken as 0.05.
Results: There was a statistically significant difference between health belief model scale, self efficacy scale and decision making scale mean scores according to before and after education (p=0.001). There was a moderately significant positive correlation between self-efficacy and decision making scales and between health belief model and self-efficacy scales (r=0.638 p=0.001).
Conclusion: Diabetes management self-efficacy levels of participants with higher mean scores of the health belief model scale increase and as self-efficacy levels increase, patients make decisions with higher self-esteem. In the nursing practice, the widespread use of the health belief model should be increased within the framework of ethics of care.

Anahtar Kelimeler

Nursing, decision making, self-efficacy, health belief

Kaynakça

• 1. Akpunar D. Diyabet Eğitiminin Hastaların Sağlık İnancına, Bilgi Düzeyine Ve Diyabet Yönetimine Etkisi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans tezi, Erzurum, 2012.
• 2. Demirtaş A, Akbayrak N. Tip 2 Diabetes Mellituslu Hastaların Hastalıklarını Kabullenme ve Uyum Kriterlerinin Belirlenmesi. Anatolian Journal Of Clinical investigation 2009; 3(1): 10-18.
• 3. American Diabates Association. Standards Of Medical Care In Diabetes. Diabetes Care 2013; 36 (1):11-66.
• 4. Gökdoğan F, Akıncı F. Bolu’da Yaşayan Diyabetlilerin Sağlık ve Hastalıklarını Algılamaları ile Uygulamaları. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 5(1):10-17.
• 5.Sarkadi A, Rosenqvist U. Experience-Based group education In Type 2 Diabetes, A Randomised Controlled trial. Patient education and Counseling 2004; 53(3):291-298.
• 6.Gözüm S, Çapık C. Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesinde Bir Rehber: Sağlık İnanç Modeli, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2014; 7(3):230-237.
• 7.Muninarayana C, et al. Prevelance and Awareness Regarding Diabetes Mellitus In Rural Tamaka, Kolar. International Journal Of Diabetes in Developing countries 2010; 30(1): 18-21.
• 8.Çevik BA. Tip 2 Diyabetlilerde Kardiyovasküler Risk Faktörleri ile Sağlık İnancı ve Öz-Etkilik Arasındaki İlişki, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul. 2010
• 9.Göçmen Baykara Z. Hemşirelik Bakımında Hemşirenin Mesleki Özerkliğinin Değerlendirilmesi: Niteliksel Bir Çalışma, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü Tıp Tarihi ve Etiği Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara. 2010.
• 10.Dinç L. Hemşirelik Hizmetlerinde Etik Yükümlülükler. Hacettepe Tıp Dergisi 2009; 40: 113-119.
• 11.Aştı Atabek T, Karadağ A. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilimi ve Sanatı, Akademi Yayınevi İstanbul. 2014.
• 12.Van der Bilj JJ, Poelgeest-Eeltink AV, Shortridge-Baggett L. The psychometric properties of the diabetes management self-efficacy scale for patients with type2 diabetes mellitus. Journal of Advanced Nursing 1999; 30(2): 352-360.
• 13.Usta Ö. Tip 2 Diyabetli Hastaların Kendi Kendine Bakımlarındaki Öz Yeterlilileri ve Öz Yeterliliklerini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, İzmir. 2001.
• 14.Yılmaz AS. Üniversite Öğrencilerinin Karar Vermede Özsaygı ve Karar Verme Stillerinin Benlik Saygısı ve Utangaçlık Açısından İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya. 2011.
• 15.Olgun N, Altun Z. Sağlık İnanç Modeli Doğrultusunda Verilen Eğitimin Diyabet Hastalarının Bakım Uygulamalarına Etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2012; 46–57.
• 16.Kartal A, Altuğ Özsoy S. Tip 2 Diyabetli Hastalarda PlanlıEğitim Programının Sağlıkİnancına ve Metabolik Kontrole Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2014;1-15.
• 17.Venmans L, et al. Short-term effects of an educational program on health-seeking behavior for infections in patients with type 2 diabetes. Diabetes Care 2008;31(3):402-407.
• 18.Redding CA, et al. Health Behavior Models. The International Electronic Journal of Health Education 2000; 3:180-193
• 19.McCloskey R. Functional and self- efficacy changes of patients admitted to a geriatric rehabilitation unit. Journal of Advanced Nursing 2004; 46 (2), 186-193.
• 20.Zengin N. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinde Öz-Etkililik-Yeterlilik Algısı ve Klinik Uygulamada Yaşanılan Stresle İlişkisinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 10(1):49-57.
• 21.Alabay, E. İlköğretim Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Fen İle İlgili Öz-Yeterlilik İnanç Düzeylerinin İncelenmesi, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2006;7(2).
• 22.Kökdemir D. Belirsizlik Durumlarında Karar Verme ve Problem Çözme Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Psikoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara. 2003.
• 23.Akça N, Taşçı S. Hemşirelik Eğitimi ve Eleştirel Düşünme Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2009; 5(2):187-195
• 24.Ay S, Arpacı P. Hastanede Yatan Hastaların Kronik Hastalık Bakımının Değerlendirilmesi Manisa CBU Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2017;4(1) 527-532
• 25.Güçray S. Ergenlerde Karar Verme Davranışlarının Öz- Saygı ve Problem Çözme Becerileri Algısı ile İlişkisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2001;8(8):106-121
• 26.Aksayan S. Gözüm S. Olumlu Sağlık Davranışlarının Başlatılması ve Sürdürülmesinde Öz-etkililik Algısının Önemi, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1998; 2(1): 35-42.
• 27.Bandura A. Health Promotion by Social Cognitive Means. Health Education and Behavior 2004;31 (2):143-164.