Ordu-Giresun Yöresi Folklorik Veteriner Hekimliğinde Hayvanlarla İlgili İnanışlar ve Ritüeller

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 548 - 560, 30.09.2024

Mehmet Karasu , Aşkın Yaşar

https://doi.org/10.31020/mutftd.1507089

Öz

Amaç: Halk kültürünü ortaya koymak için yapılan folklorik veteriner hekimliği çalışmalarının önemli bir bölümünü insanların yüzyıllardır iç içe yaşadığı hayvanlarla ilgili inanışları oluşturmaktadır. Bu çalışmada Ordu-Giresun yöresinde hayvanlarla alakalı inanışların ortaya konularak, insan-hayvan ilişkileri bağlamında bu inanışların kökenine inilmesi ve folklorik veteriner hekimliği araştırmalarına katkıda bulunulması amaçlandı.
Yöntem: Çalışmanın materyalini 03 Ağustos 2017-11 Kasım 2018 tarihleri arasında Ordu-Giresun yöresinde hayvanlarla ilgili inanışlara yönelik 12 sorudan oluşan ve 56 kaynak kişiye yöneltilen “bilgi derleme formu” aracılığı ile elde edilen veriler oluşturdu. Elde edilen veriler betimsel analizden sonra tematik içerik analizine tabi tutuldu.
Bulgular: Çalışma ile Ordu-Giresun yöresinde geçmişten bugüne kadar varlığını sürdürebilmiş 68 adet inanış saptandı ve bu inanışlar sekiz alt başlıkta toplandı. Ordu-Giresun yöresinde deniz ve ormandaki canlı türlerinden dolayı yabani hayvan, evcil hayvan ve böcekler ile ilgili fazlaca inanışa sahip olunduğu, dini inancın halk inanışlarını oldukça etkilediği ve bu inanışların bazılarının evrensel birçoğunun da Anadolu ve Orta Asya Türk toplumlarının inançlarıyla bağdaştığı tespit edildi.
Sonuç: Ordu- Giresun yöresinde hayvanlarla ilgili halk inanışlarına genel kapsamda bakıldığında Anadolu ve Türk kültürü inanışlarıyla bağdaştığı ve dini inançlardan etkilendiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Ordu-Giresun Yöresi, Folklor, Veteriner hekimliği folkloru, İnanışlar ve ritüeller

Beliefs and Rituals Related to Animals in Folkloric Veterinary Medicine in Ordu - Giresun Region

Öz

Aim: An important part of folkloric veterinary medicine studies carried out to reveal folk culture is the beliefs about animals that people have lived with for centuries. In this study, it was aimed to reveal the beliefs about animals in the Ordu-Giresun region, to reach the origins of these beliefs in the context of human-animal relations and to contribute to folkloric veterinary medicine research.
Method: The material of the study was composed of data obtained through the "information compilation form" consisting of 12 questions regarding beliefs about animals in the Ordu-Giresun region between 03 August 2017 and 11 November 2018 and directed to 56 source people. The data obtained was analyzed using the content analysis method.
Result: With the study, 68 beliefs that have survived from past to present in the Ordu-Giresun region were identified and grouped under eight subheadings. It has been determined that there are many beliefs about wild animals, domestic animals and mosquitoes due to the living species in the sea and forest in the Ordu-Giresun region, that religious beliefs are quite different from folk beliefs, and that some of these beliefs are universal and most of them are compatible with the beliefs of Anatolian and Central Asian Turkish communities.
Conclusion: As a result, when we look at the folk beliefs about animals in the Ordu-Giresun region in general, it can be said that they are compatible with Anatolian and Turkish cultural beliefs and are influenced by religious beliefs.

Anahtar Kelimeler

Ordu-Giresun region, Folklore, Veterinary medicine folklore, Beliefs and rituals

Kaynakça

• 1. TDK Sözlük. 2024 Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 8 Ocak 2024.
• 2. Artun E. Tekirdağ’da batıl inanışlar. Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları 1998;(1):66-3.
• 3. Çetin ÇZ. Tatar Türklerinde mitolojik varlıklarla ilgili mitler ve inanışlar (iyeler ve yaratıklar). Bilig 2007;(43):1-32.
• 4. Eroğlu T, Kılıç HÇ. Türk inançları ve inanışlar. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi 2005;(49):749-0.
• 5. Boratav PN. İkinci Baskı. 100 soruda Türk folkloru (inanışlar, töre ve törenler, oyunlar), Gerçek Yayınevi, İstanbul; 1984.
• 6. Örnek SV. Sivas ve çevresinde hayatın çeşitli safhalarıyla ilgili bâtıl inançların ve büyüsel işlemlerin etnolojik tetkiki. AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1966.
• 7. Doğanay S. Afyon folklorunda veteriner hekimlik araştırma ve incelemeleri, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, G. Ü. Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi, Ankara, 1982.
• 8. Özen R, Yüksel E. Kayseri folklorunda hayvanlar ile ilgili inanışlar üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 2014;(11):23-8.
• 9. Özen A. Hayvanlarla olan ilişkimizi düzenlemede anahtar tutum: “hiç değilse...”, Türkiye’de Birinci Hayvan Refahı ve Veteriner Hekimliği Eğitimi Konferansı, Ankara, 2005.
• 10. Alay O. Bingöl ve Tunceli yöresinde yaşayan Şafii ve Alevilerde nazar ve uğurla ilgili inanış ve uygulamalar. Folklor/Edebiyat. 2019;(98):327-8.
• 11. Kalafat Y. 2009, Türk kültürlü halklarda halk inançları İslamiyet ve Türk halk inançları. Ankara, Berikan Yayınevi.
• 12. Boratav PN. 2013. Türk halkbilimi II 100 soruda Türk folkloru. Birinci Baskı, Bilgesu Yayıncılık, Ankara.
• 13. Sinmez ÇÇ, Aslım G. İç Anadolu Bölgesindeki hayvanlarla ilgili inanış ve uygulamalar üzerine bir değerlendirme. Bilig 2017;(81):205.
• 14. Mollaibrahimoğlu Ç. Hayvanlar etrafında oluşan inanç ve uygulamalar: Doğum örneği. Folklor/edebiyat 2014;20(79):9-3.
• 15. Dinçer F. 1967. Türk folklorunda veteriner hekimliği üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, Ankara.
• 16. Ögel B. 1978, Türk kültür tarihine giriş I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, Cilt:3, s.1-224.
• 17. Rasonyi L. 1971, Tarihte Türklük, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.,2. Baskı: s. 49.
• 18. Şen M. Türklerde kışlag ve yaylag kavramları üzerine düşünceler. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi 2018;3(2)131-8.
• 19. Zaman M. Türklerin doğu karadeniz’e yerleşmeleri ve yaylacılık kültürünün ortaya çıkışı. Türk Kültürün de Coğrafya II, Ed: Turhan Çetin, Ali Meydan, Pegem Akademi;2016.
• 20. Şişman B. Kültürel, yapısal ve işlevsel açıdan doğu karadeniz'de yaylacılık ve yayla şenlikleri (hıdırnebi ve kadırga yaylaları örneği). Journal of International Social Research 2010;3(11):549-9.
• 21. Küçük A. Giresun Çepnileri tarih halk edebiyatı- halk bilimi. Ankara, Gece Kitaplığı Yayınları; 2014.
• 22. Aydınözü D, Solmaz F. Doğu Karadeniz Bölümü yaylacılık faaliyetlerine bir örnek: Giresun kümbet yaylası. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 2003;23(3):55-9.
• 23. Turan S, 2020, Kutsal ve hayvan - dinlerin hayvanlara bakışı, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• 24. Kaman SG. Baykuş kelimesi ve baykuşla ilgili inançlar üzerine. Turkish Studies Dergisi 2015;(10/8):1137-4.
• 25. Yüksel E. Aşağı Fırat Havzasında veteriner hekimliği folkloru üzerine araştırmalar, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 2012.
• 26. Türkdoğan ST. Alevi inançlarında hayvan mitolojisi ve tabusu. Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Nenşehir, 2019.
• 27. Demirci EŞ. Türkiye’de hayvan ve yağmur ilişkisine bağlı inanışların kültürel temelleri. Culture and Civilization 2023;1(5):1-8.
• 28. Olgunsoy B. Balıkesir yöresinden derlenmiş bitki ve hayvanlarla ilgili inanış ve uygulamalar üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir, 2007.
• 29. Şahin G. Türk dünyasında domuz (Sus scrofa domesticus) yetiştiriciliği ve Türk kültüründe domuz. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi 2020;5(9):104-2.
• 30. Kılıç S, Albayrak A. İslamiyetten önce Türklerde yiyecek ve içecekler. Journal of Turkish Studies 2012;(7/2):707-6.
• 31. Işık Z. Özbek halk inanışlarında yaşayan hayvan kültü, Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD) 2023;7(2):511-1.
• 32. Bayram A. Süleyman Turan kutsal ve hayvan: dinlerin hayvanlara bakışı. Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi 2021;8(1):275-7.
• 33. Akalın LS. 1993, Türk Folklorunda Kuşlar, Erişim Adresi: https://books.google.com.tr/books/about/T%C3%BCrk_folklorunda_ku%C5%9Flar.html?id=tVuBAAAAMAAJ&redir_esc=y, Erişim Tarihi: 25 Ocak 2024.
• 34. Durbilmez B, Tekin F. Kazan-Tatar Türklerinin halk anlatılarında ‘yılan’, ‘ejderha’ ve ‘yuha’”. Türk Dünyası Araştırmaları 2020;124(245):307-6.
• 35. Gedik S. İnanç dünyasında yılanın ele alınışı. Journal of Human and Social Sciences 2020;3(1):420-0.
• 36. Şimşek E. Türk halk kültüründe yılan ve “yılan kale” (Ceyhan/Adana) anlatıları üzerine değerlendirmeler, AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 2019;7(19):13-3.
• 37. Öztürk DC. Hayvanlarla ilgili inanışlar ve toplum etkileşimi Anadolu örneği. Kadim Akademi SBD 2022;(6/2): 201-1.
• 38. Irmak Y. Bingöl halk inançları ve uygulamaları, Dil ve Edebiyat Araştırmaları 2018;17(17):191-2.