Kırım Savaşı'nda İstanbul'da Sœurs de la Charité: Hemşirelik ve Hayırseverliğin İzleri

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 572 - 587, 30.05.2025

Ceren Gülser İlikan Rasimoğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.1610787

Öz

Amaç: Kırım Savaşı sırasında İstanbul, birçok uluslararası sağlık ve yardım faaliyetinin merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde, Tanzimat’tan beri İstanbul’da bulunan ve XVII. yüzyılda hasta bakımı amacıyla Saint Vincent de Paul’ün Lazarist cemaatine bağlı olarak Louise de Marillac tarafından kurulan Fransız Katolik cemaati Sœurs de la Charité, hemşirelik alanında önemli bir rol üstlenmiştir. Cemaat, rahibeler aracılığıyla hastalıklarla ve savaş yaralanmalarıyla mücadele ederek orduya hizmet etmiş ve hayırseverlik anlayışını sağlık alanında uygulamaya koymuştur. Bu makalenin amacı, Sœurs de la Charité rahibelerinin İstanbul’daki faaliyetlerine odaklanarak rahibelerin hemşirelik uygulamaları ile Osmanlı sağlık uygulamalarına ve genel olarak hemşirelik tarihine katkılarını ortaya koymaktır.
Yöntem: Çalışmada, Paris’teki Lazarist cemaat merkezine gönderilen rapor ve mektupların derlendiği Annales de la Congrégation de la Mission et des Filles de la Charité (ACMFC) adlı yıllıklar ve Kırım Savaşı’na ilişkin Fransızca kaynaklar birincil kaynak olarak kullanılmıştır. Çalışmada tarihsel araştırma ve belge analizine dayalı bir yöntem benimsenmiştir.
Bulgular: Çalışma, Kırım Savaşı sırasında rahibelerin İstanbul’daki hastanelerde hasta bakımına önemli katkılarda bulunduklarını, faaliyet gösterdikleri kurumları ve uyguladıkları tıbbi ile cerrahi hizmetleri ortaya koymuştur.
Sonuç: Sœurs de la Charité, hemşirelik tarihinde önemli bir yere sahiptir ve Kırım Savaşı sırasında hayırseverlik anlayışını sağlık alanına entegre ederek önemli katkılarda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kırım Savaşı, Sœurs de la Charité, Hayırseverlik, Kolera, Hemşirelik Tarihi

Sœurs de la Charité in Istanbul during the Crimean War: Traces of Nursing and Charity

Öz

Objective: During the Crimean War, Istanbul became a hub for numerous international healthcare efforts. In this period, the French Catholic community Sœurs de la Charité, which had been active in Istanbul since the Tanzimat era and was originally established in the 17th century by Louise de Marillac under the Lazarist congregation of Saint Vincent de Paul to provide care for the sick, played a significant role in nursing. Through their efforts, the sisters addressed diseases and war injuries, serving the military and implementing their philanthropic principles within the healthcare field. This article aims to explore the activities of the Sœurs de la Charité in Istanbul, focusing on their nursing practices and contributions to the Ottoman healthcare practices and, more broadly, to the history of nursing.
Method: The study employs a historical research and document analysis approach, using primary sources such as the annual volumes of Annales de la Congrégation de la Mission et des Filles de la Charité (ACMFC), which compiled reports and letters sent to the Lazarist congregation's center in Paris, as well as French-language sources related to the Crimean War.
Findings: The study identifies the increasing presence of the sisters during the Crimean War, the institutions in which they operated in Istanbul, the patient care services they provided in the city's hospitals, and the medical and surgical practices of the era.
Conclusion: Sœurs de la Charité holds a significant place in nursing history, making notable contributions by integrating their philanthropic approach into healthcare during the Crimean War.

Anahtar Kelimeler

Crimean War, Daughters of Charity, philanthropy, Cholera, History of Nursing

Kaynakça

• 1. Badem C. The Ottoman Crimean War (1853–1856). Leiden: Brill; 2010.
• 2. Zürcher EJ. Modernleşen Türkiye'nin tarihi. İstanbul: İletişim; 1995.
• 3. de Lavergnée MB. Charité sans frontières: Les religieuses, les soins et l’aide humanitaire (1850-1920). Le mouvement social 2023; 282 (1): 35-60.
• 4. Dağlar Macar O. Savaşı insanileştirme çabaları ve uluslararası Kızılhaç hareketi. In: Ertin H, Özekmekçi İ, editors. Nuran Yıldırım armağan kitabı: Tıp tarihinin peşinde bir ömür. İstanbul: Betim Yayınevi, 2016. pp. 197-219.
• 5. Dağlar Macar O. Kırım Savaşı’nda İstanbul, İzmir ve Çanakkale’deki İngiliz hastaneleri. Sosyal bilimler dergisi/Journal of social sciences 2016; 9 (2): 194-218.
• 6. Yıldırım N. Savaşlardan modern hastanelere Türkiye’de hemşirelik tarihi. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı; 2014.
• 7. Helmstadter C. Beyond Nightingale: Nursing on the Crimean War battlefields. Manchester: Manchester University Press; 2019.
• 8. Chenu JC. Rapport au Conseil de Santé des armées sur les résultats du service médico-chirurgical aux ambulances de Crimée et aux hôpitaux militaires Français de Turquie, pendant la campagne d'Orient en 1854-1856. V. Masson; 1865.
• 9. Porterfield A. Healing in the History of Christianity. Oxford University Press; 2005.
• 10. Dinan S. Women and Poor Relief in Seventeenth Century France, The Early History of the Daughters of Charity. Ashgate; 2006.
• 11. Singer A. Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik. İstanbul: Alfa Yayınları; 2018.
• 12. Diebolt E. Prémices de la profession infirmière: de la complémentarité entre soignantes laïques et religieuses hospitalières XVIIe - XVIIIe siècle en France. Recherche en soins infirmiers 2013; 113 (2): 6-18.
• 13. Jones C. The Charitable imperative: Hospitals and nursing in Ancien Régime and revolutionary France. Taylor & Francis; 2024.
• 14. Jeanguiot N. Des pratiques soignantes aux sciences infirmières. Recherche en soins infirmiers 2006; 4: 75-135.
• 15. Prochaska FK. Women and Philanthropy in Nineteenth-Century England. Oxford University Press; 1980.
• 16. Strätling M, Wulf M. The history of 'modern' anesthesia technology-a critical reappraisal: part I: key criteria of 'modern' anesthesia: technology and professionalism definitions, backgrounds and a short introduction to a changing evidence-base. Journal of anesthesia history 2020; 6 (3): 101-109.
• 17. Arzalier JJ. Les services de santé face à la guerre de Crimée (1854-1856). Étude comparative de la prise en charge sanitaire des armées Britanniques et Françaises en Orient. In: Belmas E, Nonnis-Vigilante S, editors. La Santé des populations civiles et militaires: Nouvelles approches et nouvelles sources hospitalières, XVII e-XVIII e siècles. Villeneuve d'Ascq: Presses Universitaires du Septentrion; 2010. pp:151-175.
• 18. Baz, K, et al. Erizipel ve tinea pedi. Türkderm-Deri hastalıkları ve frengi arşivi 2004; 38 (2): 116-119.
• 19. Da Costa JC. Modern Surgery - Chapter 10. Septicemia and Pyemia. In: Da Costa JC, editor. Modern Surgery; 1903.
• 20. Dasque I. Les Filles de la Charité et la présence Française en Orient. L’Émergence d’une diplomatie charitable à Constantinople (1839-1914). In: de Lavergnée MB, editor. Des Filles de la Charité aux Sœurs de Saint Vincent de Paul: Quatre Siècles de Cornettes (XIIe-XXe Siècles). Paris: Honoré Champion; 2016. pp: 229-252.
• 21. Marroin A. Histoire médicale de la Flotte française dans la Mer Noire: pendant la guerre de Crimée. Baillière; 1861.
• 22. Dasque I. Les Filles de la Charité et la présence française en Orient. L’émergence; 2016.
• 23. Curtis SA. Charity Begins Abroad: The Filles de la Charité in the Ottoman Empire. In: O. White ve J. P. Daughton (Eds.), In God’s Empire: French Missionnaries and the Modern World. New York: Oxford University Press; 2012. Pp. 89-108.
• 24. Marmara R. Bizans İmparatorluğu’ndan günümüze İstanbul Latin Tarikatı ve Kilisesi. İstanbul: Kitap Yayınevi; 2006.
• 25. Fredj, C. Compter les morts de Crimée: un tournant sur l’identité professionnelle des médecins de l’armée française (1865-1882). Histoire, économie & société 2010; 29 (3):95-108.
• 26. Dash, NR, et al. Dr. Ignaz Phillip Semmelweis: the unrecognized pioneer of aseptic practices. Cureus 2024; 16 (8): e68350.
• 27. Baudens L. La Guerre de Crimée: Les campements, les abri, les ambulances, les hôpitaux, etc. Paris: Michel Lévy frères; 1858.
• 28. Roche M. Education, assistance et culture Françaises dans l’Empire Ottoman (1784-1868). İstanbul: Les Editions Isis; 1989.
• 29. Karayaman, M. Kırım Harbinde sağlık hizmetleri (1853-1855). Uşak Üniversitesi sosyal bilimler dergisi 2008; 1 (2): 59-75.
• 30. Torun, S. Kırım Savaşı’nda hasta bakımı ve hemşirelik. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı; 2008.
• 31. Gilbrin, E. Les médecins Français et les Filles de la Charité dans les hôpitaux de Constantinople. Histoire des sciences médicales 1977; 11 (3): 141-151.
• 32. Bourdon, M. Les Soeurs de la Charité en Orient. Paris: Librairie de J. Lefort; 1879.
• 33. Torun, S, et al. Kırım Savaşı’nda iskorbüt illeti. Mersin Üniversitesi tıp fakültesi Lokman Hekim tıp tarihi ve folklorik tıp dergisi 2012; 2 (2): 10-20.
• 34. Vie de M. Etienne XIVe Supérieur Général de la Congrégation de la Mission et de la Compagnie des Filles de la Charité par un Prêtre de la Mission, Paris: Gaume et Cie; 1881.
• 35. Yıldırım N. Salgın afetlerinde İstanbul. In: Öztürk S, editor. Afetlerin gölgesinde İstanbul. İstanbul: İstanbul Kültür A.Ş., 2010. pp 109-184.
• 36. Meynen, N. Les hôpitaux militaires sous tentes et baraqués au XIXe siècle. Revue historique des armées 2009; 254: 92-109.
• 37. De Fortmagne D. Kırım Harbi sonrasında İstanbul. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1977.
• 38. ACMFC 20 (1855), Genel Sekreter M. Doumerq’in merkez başrahibesi Rahibe Montcellet’ye yazdığı 1855 yılı raporu, pp. 259-336.
• 39. ACMFC 20 (1855), Papalık vekili M. Boré’nin Paris başrahibi M. Etienne’e yazdığı 22 Nisan 1855 tarihli mektup, pp. 408-409.
• 40. ACMFC 20 (1855), Papalık vekili M. Boré’nin Bebek’ten Paris başrahibi M. Etienne’e yazdığı 31 Aralık 1854 tarihli mektup, pp. 347-349.
• 41. ACMFC 20 (1855), Papalık vekili M. Boré’nin Bebek’ten Paris başrahibi M. Etienne’e yazdığı 27 Şubat 1855 tarihli mektup, pp. 357-358.
• 42. ACMFC 20 (1855), Papalık vekili M. Boré’nin Bebek’ten Paris başrahibi M. Etienne’e yazdığı 29 Mart 1855 tarihli mektup, pp. 387.
• 43. Marmara, R. Osmanlı hoşgörüsünün tanığı Lape (La Paix) Hastanesi 1858-2008. İstanbul: İstanbul Kültür A.Ş.; 2009.
• 44. Roche, M. L’Education et la culture Françaises à Constantinople et à Smyrne dans la Première Moitié du XIXème Siècle. In: Batu H, Bacqué-Grammant JL, editors. L’Empire Ottoman, la République de Turquie et la France. İstanbul: Editions Isis; 1986. pp. 233-246.
• 45. ACMFC 21 (1856), M. Gadrat’nın M. Etienne’e Davutpaşa Hastanesi’nden 21 Kasım 1855 tarihli mektubu, pp. 227-242.
• 46. Taylor, F. Eastern hospitals and English nurses: the narrative of twelve months' experience in the hospitals of Koulali and Scutari. London: Hurst and Blackett; 1857.
• 47. ACMFC; Cilt 16; 1851, M. Descamps’ın M. Etienne’e 15 Ocak 1851 tarihli mektubu, pp. 90-93.
• 48. https://vincentianpersons.cdm.depaul.edu/StVincentImages , Erişim Tarihi: 04.04.2025.
• 49. Hutchinson J. Champions of Charity: War and the Rise of the Red Cross. Routledge; 2018. p. 262.