Sosyal Bilgiler Dersi Kapsamında Demokrasi Eğitiminin Demokratik Tutuma Etkisinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 95 - 111, 31.12.2024

Mahsun Mutlu

Öz

Demokratik değerler, toplum ilişkilerini şekillendirerek o toplumun genel çerçevesini belirler. Bu değerlere bağlı olan bireyler, demokratik davranışlar sergileyerek içinde bulunduğu toplumun demokratik seviyesini artırırlar. Demokratik olan değerler, demokratik eğitim yoluyla aktarılır. Sosyal Bilgiler birçok bilim dalını birleştiren disiplinler arası bir derstir. Diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de vatandaşlık ve demokrasi eğitimi Sosyal Bilgiler dersiyle verilmektedir. Bu çalışma, demokrasi eğitimi hakkında bilgi vermek ve 2023/2024 eğitim öğretim yılında ortaokul 6., 7. ve 8.sınıf öğrencilerinin, Sosyal Bilgiler dersinde aldıkları demokrasi eğitiminin, bu öğrencilerde oluşturduğu demokratik tutum seviyesini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Ortaokul öğrencilerinin demokratik tutumlarını ölçmek amacıyla, 309 öğrenciye 34 maddeden oluşan demokratik tutum ölçeği uygulanmıştır. Bu öğrencilerin yüzde 50,2’si Suriye uyruklu, yüzde 49,8’i Türk uyruklu öğrenciden oluşmaktadır. Ayrıca bu öğrencilerin yüzde 43,4’ü erkek öğrenciden, yüzde 56,6’sı kız öğrenciden oluşmaktadır. 77 öğrenci 6.sınıftan, 125 öğrenci 7. sınıftan ve 107 öğrenci 8 .sınıftan seçilmiştir. Uyruk ve cinsiyet değişkenleri için t-testi yapılmıştır. Kız öğrencilerin tutumlarının erkek öğrencilere kıyasla daha olumlu olduğu, uyruğa göre tutumda ise p değerinin .05’ ten büyük olduğu bundan dolayı Türk ve Suriye uyruklu öğrenciler arasında anlamlı bir farklılık olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Sınıf düzeyine göre tutumun değişip değişmediğini ortaya koymak amacıyla ANOVA testi uygulanmış ve 8.sınıf düzeyindeki öğrencilerin demokratik tutumlarının daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Demokrasi Eğitimi, Demokratik Tutum

Etik Beyan

Tez yazma sürecinde, bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu kabul ederim. Bu bilgiler doğrultusunda tez çalışmamın herhangi bir intihal içermediğini; aksinin tespit edilmesi halinde doğabilecek her türlü hukuki sorumluluğu onayladığımı beyan ederim.

Kaynakça

• Akkaya Yılmaz, M., ve Kılıçoğlu, G. (2022). Ortaokul öğrencilerinin hoşgörü eğilimleri ve algılarının incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(12), 204-214.
• Baltacı, A., ve Aydın, Y. (2019). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin demokratik tutumları. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(22), 58–78. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.470026
• Creswell, J. W. (2014). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.). Eğiten Kitap.
• Collins, J., Hess, M. E., ve Lowery, C. L. (2019). Democratic spaces: how teachers establish and sustain democracy and education in their classrooms. Democracy & Education, 27(1), 1–12.
• Çullu, M. S., ve Samancı, O. (2016). Çocuk eğitiminde demokrasi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 79–84.
• Elkatmış, M. (2013). 1998 vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programı ile 2010 vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programlarının karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 959-74.
• Erbil, D. G., ve Kocabaş, A. (2017). İlkokul 3. sınıf öğrencileri için bir ölçek geliştirme çalışması: demokratik tutum ölçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 221–232. https://doi.org/10.24106/kefdergi.309043
• Erdoğan, M. (2005). Anayasal demokrasi. Siyasal Kitapevi.
• Ertuğrul, T. (2023). Sosyal bilgiler dersinde demokrasi ile ilgili temel kavramların öğretimi ve kavram yanılgıları. (Tez No. 829610) [Yüksek lisans tezi[, Anadolu Üniversitesi.
• Gömleksiz, M. N., ve Kan, A. Ü. (2008). Eğitim fakültesi ve tezsiz yüksek lisans programlarına kayıtlı öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 178(1), 44–64.
• Göney, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ortaokul sosyal bilgiler derslerinde demokrasi eğitimi hakkındaki görüşleri ve değerlendirilmesi. (Tez No. 663390) [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi].
• Gülen, S., Alan, M., Topçu Alan, M. ve Özyılmaz, A. (2022). Ortaokul Öğrencilerinin Temel Demokratik Değerler Düzeyinin Belirlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 511-526. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1071025
• Güllü, S. (2018). Sporcuların antrenör-sporcu ilişkisi ile sportmenlik yönelimleri üzerine bir araştırma. spormetre Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 16(4), 190-204. https://doi.org/10.33689/spormetre.482295
• Gürbüz, G. (2006). İlköğretim 7. ve 8. sınıflarda vatandaşlık bilgisi dersinde demokrasi eğitimi. (Tez No. 188035) [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi].
• Hasdemir, M., ve Hazar, Z. (2021). Ortaokul öğrencilerinin temel demokratik değerlere karşı tutumları ile beden eğitimi dersindeki sportmenlik davranışlarının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(3), 33-50.
• Hotaman, D. (2010). Demokratik eğitim: demokratik eğitim müfredatı. Teorik Eğitim Bilimi Dergisi, 3(1), 29-42.
• İlğan, A., Karayiğit, D., ve Çetin, B., (2013). Ortaokul öğrencilerinin demokratik değerlere sahip olma düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 97-118. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cbayarsos/issue/4064/53551
• İnan, S. (2021). Siyaset okuryazarlığı: yöneten birey olmak ve okullarda siyaset eğitimi mümkün mü?. Yeni insan Yayınevi.
• Kapani, M. (2017). Politika bilimine giriş. BB101 Yayınları.
• Karahan, T. F., Sardoğan, E. M., Özkamalı, E., ve Dicle, N. A. (2006). Öğretmen adaylarında demokratik tutum, nevrotik eğilimler ve kendini gerçekleştirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30), 149–158.
• Karatekin, K., Kuş, Z., ve Sönmez, O. F. (2010). İlköğretim öğrencilerinin demokrasi algıları. Education Sciences, 5(4), 1498-1512.
• Kaya, F., ve Akpınar, E. (2021). Primary school students' attitudes regarding freedom. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 22(1), 578-602. https://doi.org/10.17679/inuefd.856671
• Kaymak, B. (2010). Demokrasi ve insan hakları çerçevesinde endüstriyel demokrasinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kaypak, Ş. (2016). Demokrasi kültürü ve hoşgörü: Hatay örneğinde. 2. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Sosyal Bilimler Kongre (5-7 Mayıs 2016) Kitabı, 147-160.
• Kurtulmuş, F. (2021). Prosedürel demokrasi ve hukukun üstünlüğü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 661-677. https://doi.org/10.16953/deusosbil.854274
• Kükürtcü, S. (2019). Çocuk hakları ve demokrasi eğitiminin çocukların demokratik davranışlarına etkisi. (Tez No. 583876) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Okutan, M. (2010). Türk eğitim sisteminde demokrasi eğitimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 938-946.
• Özeren, G. (2023). Demokrasi eğitimine ilişkin tutum ölçeği geliştirme çalışması. (Tez No. 795770) [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi].
• Özdamar, K. (2015). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Nisan Kitapevi.
• Özdaş, F., Ekinci, A., ve Bindak, R. (2015). Öğretmenlerin demokrasiye ilişkin tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 65–81. https://doi.org/10.17679/iuefd.15384557
• Özdemir, H. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerine demokrasi kültürü kazandırmada demokrasi eğitimi ve okul meclisleri projesinin katkısı (Kütahya ili örneği). (Tez No. 228870) [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi].
• Öztaşkın, Ö. B., ve İçen, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin hoşgörü eğilimleri ile demokrasi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2),1-14.
• Rousseau, J.J. (2013). Toplum sözleşmesi (Ş. Yeltekin, Çev.). Araf Yayıncılık (Orijinal çalışmanın basım tarihi 1762).
• Şahin, B. (2021). Türkiye’de demokrasi eğitimi konusunda 2000-2020 tarihleri arasında yapılmış çalışmaların incelenmesi, (Tez No. 707026) [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi].
• Tahiroğlu, M., ve Aktepe, V. (2015). Değerler eğitimi yaklaşımlarına göre geliştirilen etkinliklerin demokratik algı ve davranışlar üzerine etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(30), 309–345.
• Touraine, A. (2019). Demokrasi nedir? (Çev. O. Kunal). Yapı Kredi Kültür ve Yayıncılık.
• Topakkaya, A. ve Şahin, B. Ö. (2015). Sakıncalı rejim demokrasi: Platon-Aristoteles örneği. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi,10 (20), 191-210.
• Ural, S.N. ve Sağlam, H.İ. (2011). İlköğretim öğrencilerinin demokratik tutum düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(22), 161-180. Yağcı, E. (1998). Demokrasi ve eğitim. Eğitim ve Bilim, 22(107), 15–22.
• Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Nobel Yayınları.
• Yılmaz, K. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin sınıf yönetimi tarzları ile demokratik değerlere ilişkin görüşleri arasındaki ilişki. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 147–170.
• Yoğurtçu, A. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin demokratik tutumlarının incelenmesi. (Tez No. 279150) [Yüksek lisans tezi, Erzincan Üniversitesi].