نظرات في تعدي الفعل ولزومه (II) في الصحافة المصري

Yıl 2014, Cilt: 38 Sayı: 38, 101 - 139, 01.03.2014

د. عفيفي رمضان عفيفي أحمد Afifi Ramazan Ahmed Afifi Ramazan Afifi Ahmed

Öz

Anahtar Kelimeler

-

MISIR BASININDA KULLANILAN FİİLLERE GEÇİŞLİLİK VE GEÇİŞSİZLİK YÖNÜYLE BİR BAKIŞ

Öz

Bu çalışmada modern metinler çerçevesinde fiiller geçişli ve geçişsiz olmaları yönüyle incelenmiştir. Öyle ki bu metinlerde bağlama göre fiillerdeki değişiklikler gözlemlenebilmektedir. Bu çalışma Mısır basın diliyle sınırlandırılmıştır. Zira Mısır basın dilinin Arap Dili üzerinde olumlu veya olumsuz, yadsınamayacak bir etkisi bulunmaktadır. Arapça ve basın dili arasındaki ilişki incelemeye değer bir dil olgusunu ortaya çıkarmaktadır. Bu konunun incelenme nedeni Mısır basınında kullanılan bazı fiillerde geçişlilik ve geçişsizlik bakımından görülen değişimlerin ve bu değişimlerin Fasih Arapçaya ne ölçüde uygun yahut aykırı olduğunun tespit edilmesidir. Bu çalışmadaki amaç fiillerin anlamlarında meydana gelen bu farklılıkların istatistiksel olarak ortaya konması değil, böyle bir vakıanın var olduğuna ve yayıldığına dikkat çekmektir.Bu çalışma basın dilindeki fiillerin kullanımı hakkında doğru veya yanlış şeklinde hüküm verirken temkinli davranmak ve derinlemesine düşünmek gerektiği üzerinde durur. Çünkü bazı fiillerde geçişlilik ve geçişsizlik yönüyle değişimlerin meydana gelmesi veya bu fiillerin yaygın olarak bilinenin dışında farklı harf-i cerlerle kullanılmasının dilde kabul edilebilir bir gerekçesinin (dayanağının) olması mümkündür

Kaynakça

• İbn Sîde el-Batalyevsî (v. 531) el-Iktizâb fi Şerhi Edebi’l-Kuttâb, Yay. Haz. Bâsil ‘Uyûn es-Sûd, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1999, 1. bsk.
• Ebû Ali el-Firâsî, el-Îzâh el-‘Azudî, thk. Hasen eş-Şâzilî Ferhûd, Dâru’t-Te’lîf, Kahire-1969.
• Ali b. Muhammed en-Nahvî el-Herevî, el-Uzhiyye fî ‘İlmi’l-Hurûf, Yay. Haz. Abdulmu’în el-Muluhî, Mecma’u’l-Luğa el-‘Arabiyye, Dimaşk-1982.
• Celâluddin es-Suyûtî (v. 911), eş-Eşbâh ve’n-Nazâir fi’n-Nahv, Dâru’l-Kutubi’l‘İlmiyye, Beyrut.
• es-Serakustî, el-Ef’âl, Yay. Haz. Hüseyin Muhammed Mahmud Şeref, Muhammed Mehdî ‘Allâm, Muessesetu Dâri’ş-Şa’bi li’s-Sahâfe ve’n-Neşr, Menşûrâtu Mecma’i’l-Luğa el-‘Arabiyye, Kahire-2002.
• İbnu’l-Kattâ’ (v. 515), el-Ef’âl, Yay. Haz. İbrahim Şemsuddîn, Dâru’l-Kutubi’l‘İlmiyye, Beyrut-2003, 1. bsk.
• el-Elfâz ve’l-Esâlîb, Menşûrâtu Mecma’i’l-Luğa el-‘Arabiyye, Kahire, Yay. Haz. Muhammed Şevkî Emîn, Mustafa Hicâzî.
• Ebu Hayân (v. 574), el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, Yay. Haz. Sıdkı Muhammed Cemîl, el-Mektebetu’t-Ticâriyye, Mektebetu’l-Mekreme, 1992.
• Ebû Ali el-Fârisî (v. 377), el-Hucce li’l-Kurrâi’-s-Seb’a, Yay. Haz. Kâmil Mustafa el-Hindâvî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-2001, 1. bsk.
• İbn Cinnî (v. 392), el-Hasâis, Yay. Haz. Abdulhakîm b. Muhammed, elMektebetu’t-Tevfîkıyye, Kahire.
• er-Râid Mu’cem Luğaviyy ‘Asriyy, Cubrân Mes’ûd, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1992, 7. Bsk.
• İbn Mucâhid, es-Seb’a fi’l-Kırâ’ât, Yay. Haz. Şevkî Zayf, Dâru’l-Ma’ârif, Kahire1988, 3. Bsk.
• el-Cevherî (v. 392), es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye, Yay. Haz. İmîl Yakûb, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1999, 1. bsk.
• el-Fîrûzâbâdî, el-Kâmûsu’l-Muhît, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut-2000, 2. Bsk.
• el-Karârât el-Mecma’iyye fi’l-Elfâz ve’l-Esâlîb min 1934 ilâ 1987, Yay. Haz. Muhammed Şevkî Emîn, İbrahim et-Terzî, Mecma’u’l-Luğa el-‘Arabiyye, Kahire-1989.
• Sibeveyhi, el-Kitâb, Yay. Haz. Abdusselam Muhammed Harun, Mektebetu’lHâncî, Kahire.
• Abdulfettâh Selîm, el-Lahn fi’l-Luğa Mezâhiruhu ve Makâyîsuhu, Dâru’l-Ma’ârif, Kahire-1989, 1. Bsk.
• İbnu’l-Esîr (v. 637), el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâ’ir, Yay. Haz. Kâmil ‘Uveyza, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1998, 1. bsk.
• İbn Cinnî (v. 392), el-Muhteseb fî Tebyîni Vucûhi Şevâzzi’l-Kırâ’ât ve’l-Îzâh ‘anhâ, Yay. Haz. Ali en-Necdî Nâsıf, Abdulhalîm en-Neccâr, el-Meclisu’l-A‘lâ li’ş-Şu’ûni’lİslâmiyye, Kahire-1994.
• Ahmed el-Feyyûmî (v. 770), el-Mısbâhu’l-Munîr fî Ğarîbi’ş-Şerhi’l-Kebîr li’rRâfi’î, el-Matba’atu’l-Emîriyye, Kahire-1921, 4. Bsk.
• el-Mu’cemu’l-Vâfî, Yay. Haz. Ali Tevfîk el-Ahmed, Yusuf Cemîl ez-Za’bî, Dâru’lEmel, 1414/1993, 2. Bsk.
• el-Mu’cemu’l-Vasîd, Menşûratu Mecma’i’l-Luğa el-‘Arabiyye, Kahire-1985.
• el-Muberred (v. 285), el-Muktezab, Yay. Haz. Muhammed Abdulhâlık ‘Uzayme, el-Meclisu’l-A‘lâ li’ş-Şu’ûni’l-İslâmiyye, Kahire-1994.
• Ebu’l-Hasen Ali b. el-Hasen el-Henâî, el-Muncid fi’l-Luğa, ‘Âlemu’l-Kutub, Kahire-1988, 2. Bsk.
• Abbas Hasen, en-Nahvu’l-Vâfî, Dâru’l-Ma’ârif, Kahire, 7. Bsk.
• İbn Kuteybe (v. 276), Edebu’l-Kâtib, Yay. Haz. Ali Fâ’ûr, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1988, 1. bsk.
• ez-Zemahşerî (v. 538), Esâsu’l-Belâğa, Yay. Haz. Muhammed Bâsil ‘Uyûn es-Sûd, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1998, 1. bsk.
• Abbas Mahmud el-‘Akkâd, Eştât Mucteme’ât fi’l-Luğa ve’l-Edeb, Dâru’l-Ma’ârif, Kahire-1988, 7. Bsk.
• İbn Hişâm el-Ensârî (v. 761), Evzahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Yay. Haz. İmîl Bedîl Yakub, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1997, 1. bsk.
• Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî, Tâcu’l-‘Arûs, Dâru Sâdır, Beyrut.
• ez-Zemahşerî (v. 538), Tefsîru’l-Keşşâf, Yay. Haz. Muhammed Abdusselam Şâhîn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1995, 1. bsk.
• el-Bağdâdî (v. 1093), Hızânetu’l-Edeb ve Lubbu Lubâbi’l-‘Arab, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Mektebetu’l-Hâncî, Kahire-1981, 2. Bsk.
• Muhammed Şukrî el-Âlûsî el-Bağdâdî (v. 1270), Rûhu’l-Me’ânî fî Tefsîri’lKur’âni’l-‘Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, thk. Ali Abdulbârî ‘Atıyye, Dâru’l-Kutubi’l‘İlmiyye, Beyrut-2001, 1. bsk.
• Hâlid el-Ezherî (v. 905), Şerhu’t-Tasrîh ‘alâ’t-Tevzîh ev et-Tasrîh bi Mazmûni’tTevzîh fi’n-Nahv, thk. , Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-2000, 1. bsk.Muhammed Bâsil ‘Uyûn es-Sûd,
• İbn Ya’îş (v. 643), Şerhu’l-Mufassal, Mektebetu’l-Mutenebbî, Kahire.
• İbn Hişâm el-Ensârî (v. 799), Şerhu Şuzûri’z-Zeheb, thk. İmîl Yakub, Dâru’lKutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1996, 1. bsk.
• el-Kalkaşendî, Subhu’l-A’şâ fî Sınâ’ti’l-İnşâ, thk. Muhammed Huseyn Şemsuddîn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut.
• Ebû ‘Ubeyd el-Kâsim b. Sellam el-Herevî (v. 224), Ğarîbu’l-Hadîs, thk. Muhsin Muhammed Muhammed Şeref, Mecma’u’l-Luğa el-‘Arabiyye, Kahire-1994.
• Mustafa Cevvâd, Kul ve lâ Tekul, Dâru’l-Medâ li’s-Sekâfe ve’n-Neşr, 2001.
• et-Tehâvenî (v. 1158), Keşşâfu Istılâhâti’l-Funûn, thk. Ahmed Huseyn, Dâru’lKutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1998, 1. bsk.
• İbn Manzûr (v. 711), Lisânu’l-‘Arab, thk. Muhammed es-Sâvî el-‘Ubeydî, Emîn Muhammed Abdulvehhâb, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut-1999, 3. Bsk.
• Ebû Ubeyde Ma’mer b. el-Musenî et-Teymî (v. 210), Mecâzu’l-Kur’ân, thk. Muhammed Fuad Sezgin, Mektebetu’l-Hâncî, Kahire.
• Butrus el-Bustânî, Muhît’l-Muhît, Mektebetu Lubnân, 1983.
• Muhammed el-‘Adnân, Mu’cemu’l-Ahtâi’ş-Şâi’a, Mektebetu Lubnân, Beyrut.
• Muhammed el-‘Adnân, Mu’cemu’l-Ağlâtı’l-Luğaviyye el-Mu’âsıra, Mektebetu Lubnân, 1984, 1. Bsk.
• Muhammed b. Muhammed el-Ahmedî, Mu’cemu’l-Ef’âl el-Mute’addiye bi Harf, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1979, 1. Bsk.
• İmîl Yakub, Mu’cemu’l-Ahtâi ve’s-Savâb fi’l-Luğa, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1983, 1. Bsk.
• Ahmed Muhtâr ‘Umer, Mu’cemu’s-Savâb el-Luğavî Delîlu’l-Musakkafi’l-‘Arabî, ‘Âlemu’l-Kutub, 2008, 1. Bsk.
• Abdulğaniyy Ebu’l-‘Azm, Mu’cemu’l-Ğaniyy, 2013.
• Ahmed Muhtâr ‘Umer, Mu’cemu’l-Luğa el-‘Arabiyye el-Mu’âsıra, ‘Âlemu’lKutub, 2008, 1. Bsk.
• Şâmil eş-Şâhîn, Mu’cemu’l-Muntekâ mine’l-Hata’i ve’s-Savâbi fi’l-Luğa, Dâru Ğâri Hırâ’.
• Mu’cemu’n-Nefâ’is el-Kebîr, Komisyon, edt. Ahmed Ebu Hâka, Dâru’n-Nefâ’is.
• Ahmed Abdulvehhâb Bekîr, Mu’cemu Ummehâti’l-Ef’âl Me’ânîhâ ve Evcuhu İsti’mâlihâ, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1997, 1. Bsk.
• Helâ Emûn, Mu’cemu Takvîmi’l-Luğa ve Tahlîsuhâ mine’l-Ahtâi’ş-Şâi’a, Dâru’lKalem.
• er-Râğıb el-Isfehânî (v. 503), Mu’cemu Mufredâti Elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk. İbrahim Şemsuddîn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut-1997, 1. bsk.
• İbn Fâris (v. 395), Makâyîsi’l-Luğa, Abdusselam Hârun, Dâru’l-Cîyl, 1999.
• Emîre Ali Tevfîk, Nazarât fi’l-Fi’li ve TaksÎmâtihâ fi’n-Nahvi’l-‘Arabî, Matba’atu’s-Sa’âde, 1981.
• es-Suyûtî (v. 911), Hem’u’l-Hevâmi’ fî Şerhi Cem’i’l-Cevâmi’, thk. Abdulhamîd Hindâvî, el-Mektebetu’t-Tevfîkıyye, Kahire.