KUR’AN’IN KADININ EVLENMESİNE BAKIŞI VE İSLAM HUKUKÇULARININ KONU HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2010, Cilt: 30 Sayı: 30, 37 - 73, 01.07.2010

Hasan Ali Görgülü

Öz

Anahtar Kelimeler

-

KUR’AN’IN KADININ EVLENMESİNE BAKIŞI VE İSLAM HUKUKÇULARININ KONU HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Öz

Kadının evlenmesiyle ilgili şer’î delillerin yorumlanmasında İslâm âlimleri ihtilaf
etmişlerdir. Bunun sonucu olarak Hanefiler, akıllı ve ergen kadının evlenmede
erkek gibi hür iradesiyle tasarrufta bulunma yetkisine malik olduğunu söylemişler,
fakihlerin çoğunluğu ise, onun velisiz evlenmesinin geçersizliğini ileri sürmüşlerdir.
Şâri’ kadının evlenmesinde, kendisinin de velisinin de söz ve tasarruf hakkına
malik bulunduklarına, ancak kadının hakkının asıl ve birinci derecede olduğuna
itibar etmiştir. Bundan dolayı kız olsun, dul olsun fiil ehliyetine sahip kadının evlenmesinde,
rızasının alınması ve istemediği birisiyle evlendirilmemesi gerekmektedir.

Kadının evlenmesiyle ilgili delillerden, evlenme işinde kadın ile velisi arasında
istişare yapılmasının önerildiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle kimi İslam hukuk-
çularına göre kadın ile velisi arasında eş seçiminde anlaşmazlık çıkması durumunda
doğru olan – şer’in evlenmede itibar ettiği esaslara uygun olmak şartıylakadının
seçtiği eş adayının tercih edilmesidir. Zira bu, şer’î delillere ve Şâri’in nikâh
akdinde gözettiği amaca daha uygundur. Kadın ile velisi arasında eş seçiminde
çıkan anlaşmazlığın yargıya intikal etmesi halinde, hâkimin kadın lehinde karar
vermesi gerekir.

Anahtar Kelimeler

Nikâh, evlenme, veli, kadının evlenmesi.

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fuad, el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfazı’l-Kur’ani’l- Kerîm, Daru’l-Fikr, 2. tb. , 1401/1981, by.
• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, maa Kenzi’l-Ummal, I-VI, 5. tb. , el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1405/1985.
• Akıntürk, Turgut, Medenî Hukuk, 7. bs. , Betaş, İstanbul 1999; Medeni Hu- kuk-Aile hukuku, I-II, 10. bas. , II. Cilt, Beta, İstanbul 2006.
• el-Âmidî, Seyfuddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Ali (ö. 631/1233), el-İhkâm fî Usuli’l-Ahkâm, I-III, Mektebetu Muhammed Ali ve Evladuh, Mısır 1387/1968.
• Ateş, Süleyman, Kur’an-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Yeni Ufuklar Neşriyatı, İs- tanbul, bty.
• Ateş, Süleyman, Kur’an-ı Kerîm Tefsiri, I-VI, Yeni Ufuklar Neşriyatı, Milliyet byy. , 1988.
• el-Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Huseyn (ö. 458/1066), es-Sünenu’l- Kübrâ maa Cevheri’n-Nakî li’bni Türkmânî, I-X, Daru’l-Ma’rife, Beyrut-Lübnan, ty.
• Bilmen, Ö. N. , Huku-ı İslâmiyye ve Istılahat-i Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1968.
• el-Buhari, Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), es-Sahih, I-VIII, el- Mektebetü’l-İslâmî, Muhammed Özdemir, İstanbul 1979.
• el-Buhûtî, Mansur b. Yûnus (ö. 1051/1641), Keşşâfü’l-Kınâ’ an Metni’l- İknâ’, I-VI, Alemu’l-Kütüb, Beyrut 1403/1983.
• el-Buhûtî, er-Ravdu’l-Murbi’ Şarhu Zâdi’l-Mustakni’, 6. tb. , I-II, Daru’l-Fikr, ty.
• el-Cessas, Ebu Bekr Ahmed b. Ali er-Razî (ö. 370/981), Ahkamu’l-Kur’an, I-V, Tahkik: Muhammed es-Sadık Kamhavî, Daru’l-Mushaf, Kahire, ty.
• Cevad Ali, el-Mufassal fî Tarihi’l-Arab Kable’l-İslâm, 1. tb. , I-VIII, Mektebetu’n-Nehda, Daru’l-Melâyîn, Beyrut 1968.
• el-Cezîrî, Abdurrahman (ö. 1941), Kitabü’l-Fıkh ale’l-Mezahibi’l-Erbea, I-V, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut-Lübnan 1969.
• Cin, Halil, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, 2. bs. , Selçuk Üniversitesi Yayınları No: 42, Hukuk Fakültesi Yayınları No: 3, Konya 1988.
• Çantay, H. B. , Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, I-II, Bürhaneddin Erenler Matbaası, İstanbul 1959.
• Çeker, Orhan (Yayına hazırlayan), Aile Hukuku Kararnamesi, Ebru Yayınları, Konya 1979.
• Dumlu, Ömer-Hüseyin Elmalı, Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Anlamı, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir 2001.
• Ebu Ceyb, Sadî, el-Kâmusu’l-fıkhî lugaten ve ıstılahan, tab. 1, Daru’l-fikr, Dımeşk-SURİYE, 1402/1982.
• Ebu Davud, Süleyman b. el-Eşas el-Ezdî es-Sicistanî (ö. 275/889), es- Sünen, maa Meâlimü’s-Sünen li’l-Hattabî, 1. tb. , I-V, İ’dâd ve ta’lîk: İzzet Ubeyd ed-Daas ve Adil es-Seyyid, Daru’l-Hadis, Beyrut-Lübnan 1388/1969.
• Ebu Zehra, Muhammed, el-Milkiyyetü ve Nazariyyetü’l-Akd fi’ş-Şerîati’l- İslâmiyye, Daru’l-Fikri’l-Arabî, by. , ty.
• Ebu Zehra (ö. 1974), el-Ahvalu’ş-Şahsıyye, 3. tb. , Daru’l-Fikri’l-Arabî, 1377/1958, by.
• Elmalı, Hüseyin- Dumlu, Ömer, Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Anlamı, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir 2001.
• Elmalı’lı, Muhammed Hamdi Yazır (ö. 1942), Hak Dîni Kur’an Dili, I-IX, Eser Neşriyat, İstanbul 1982.
• el-Feyrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Yakûb (ö. 817/1414 ), el- Kamusu’l-Muhît, 2. tb., Tahkik: Mektebetu tahkîki’t-Türas fi Müesseti’r-Risale, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 1407/ 1987.
• el-Feyyûmî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Ali (ö. 770/1368), el-Misbahu’l-Münîr, Tahkik: Abdulazîm eş-Şimavî, Daru’l-Maarif, Kahire, ty.
• Güler, İlhami-Özsoy, Ömer, Konularına Göre Kur’an, Fecr Yayınevi, Ankara
• el-Haraşî (el-Hırşî), Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah b. Ali (ö. 1101/1689), Şarhu Muhtasarı Sîdî Halîl, maa Haşiyeti Ali el-Adevî, I-VIII, Dar Sadır, Beyrut, bty.
• el-Haskefî, Alâuddin Muhammed b. Ali (ö. 1088/1677), ed-Durru’l- Muhtar maa Reddi’l-Muhtar, I-VIII, 2. tb. Daru’l-Fikr, by. , 1399/1979.
• Heyet, Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, I-V, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.
• Heyet, Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Türkiye Diyanet Vakfı, Divantaş, Ankara 1993.
• el-Hınn, Mustafa Saîd, Eseru’l-İhtilâf fi’l-Kavâidi’l-Usûliyye, 2. tb. , Müessetü’r- Risâle, Beyrut, 1401/1981.
• el-Hudarî Beg, Muhammed (ö. 1927), Muhadaratu’t-Tarihi’l-İslâmî, I-II,(ed- Devletu’l-Emeviyye), el-Mektebetu’t-Ticariyyetu’l-Kübrâ, Mısır, ty.
• İbn Abdilvehhâb, Süleyman b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilvehhâb, Haşiyetu’l-Mukni’ li’bni Kudame, 3. tb. , I-IV, Müessetu’s-Saîd, Riyad, ty.
• İbn Abidîn, Muhammed Emin (ö1252/1836), Reddü’l-Muhtar ale’d-Durri’l- Muhtar (Haşiyetu İbn Abidîn), I-VIII, 2. tb. , Daru’l-Fikr, by. , 1399/1979.
• İbnu’l- Arabî, Ebu Bekr Muhammed b. Abdillah (ö. 543/1148), Ahkamu’l- Kur’an, I-IV, Tahkik: Ali Muhammed el-Becavî, Matbaatu İsa el-Babî el-Halebî, Mısır, ty.
• İbnu’l-Esîr, Mecdüddîn Ebu’s-Saâdât el-Mübârek b. el-Cezerî (ö. 606/1210), en-Nihaye fî Ğarîbi’l-Hadîs ve’l-Eser, Tahkîk: Tahir Ahmed ez-Zâvî ve Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, I-V, Daru’l-Bâz, Mekke, ty.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), Zadu’l-Mesîr fi İlmi’t-Tefsîr, I-IX, 4. tb. , el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut 1407/1987.
• İbn Cüzeyy, Ebu’l-Kasım Muhammed b. Ahmed b. el-Kelbî (ö. 741/1340), el-Kavanînu’l-Fıkhiyye, ed-Daru’l-Arabiyye li’l-Küttab, Libya, Tunus 1982.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed el-Endülûsî (ö.456/1064), el- Muhallâ bi’l-Âsâr, I-XII, Tahkik: Abdulgaffar Süleyman el-Bendarî, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Lübnan 1408/1988.
• İbn Hübeyra, Yahya b. Muhammed el-Vezîr Avnuddîn (ö. 560/1165), el- İfsâh fî Maâni’s-Sıhâh, I-II, Müessetu’s-Saîdiyye, Riyad, ty.
• İbnu’l-Hümam, Muhammed b. Abdilvâhid (ö. 861/1457), Şarhu Fethı’l- Kadir maa Şarhı’l-Inaye, 1. tb. , I-X, Matbaatu Mustafa el-Bâbi el-Halebî ve Evladuh, Mısır 1389/1970.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebu Abdillâh Muhammed b. Ebi Bekr (ö. 751/1350), Zadu’l-Meâd fî Hedyi Hayri’l-İbâd, 23. tb. , I-V, Tahkik: Şuayb Arnavut ve Abdulkadir Arnavut, Müessetu’r-Risale, Beyrut, 1409/1989.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fedâ el-Hafız İbn Kesîr ed-Dımeşkî (ö.774/1372), Tefsîru’l- Kur’âni’l-Azîm, I-IV, Dabt: Hüseyin b. İbrahîm Zehrân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1408/1988.
• İbn Kudame, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed (ö. 620/1223), el- Muğnî, I-X, Tahkik: Muhammed Abdulvahhab ve başkaları, 1. tb., Mektebetu’l- Kahire, Mısır 1969/1989.
• İbn Kudame, el-Mukni’ fî Fıkhi İmami’s-Sünneh Ahmed b. Hanbel maa Haşiyetih li’bni Abdilvahhâb, I-IV, 3. tb. , Müessetu’s-Sa’diyye, Riyad, ty.
• İbn Kudame, Ravdatu’n-Nâzır ve Cennetü’l-Münazır fî Usuli’l-Fıkh, Daru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1401-1981.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Manzûr el-Afrîkî (ö. 711/1311), Lisanu’l-Arab, I-XV, Dar Sadır, Beyrut, ty.
• İbnu’n-Neccâr, Muhammed b. Ahmed el-Fettuhî el-Hanbelî (ö. 972/1564), Şarhu’l-Kevkebi’l-Münîr el- Müsemmâ bi Muhtasari’t-Tahrîr, I-IV; 1. tb. , Nâşir: Camiatu Ummi’l-Kurâ, Tahkik: Muhammed ez-Zuhaylî ve Nezîh Hammâd, Daru’l-Fikr, Dımeşk 1400/1980.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endülûsî el- Hafîd (ö. 595/1199), Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetu’l-Muktesıd, I-II, Daru’l-Fikr, by. , ty.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Teymiyye Takıyyüddîn (ö. 728/1328), Mecmûu’l- Fetâvâ, I-XXXVII, Toplayan ve düzenleyen: Abdurrahman b. Muhammed en- Necdî, 1398, by.
• Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslâm Hukuku, I-III, Nesil Yayınları, İstanbul 1986; İslâm’da Kadın ve Aile, Ensar Neşriyat, İstanbul 1993.
• el-Kâsânî, Ebu Bekr Alâuddin b. Mesud (ö. 587/1191), Bedaiu’s-Sanai’ fi Tertibi’ş-Şerâi’ I-X, Nâşir: Zekeriyya Ali Yusuf, Matbaatu’l-İmam, Mısır, ty.
• el-Kelvezânî, Ebu’l-Hattab Mahfûz b. Ahmed b. el-Hasen el-Hanbelî (ö. 510/1116), et-Temhîd fî Usuli’l-Fıkh, 1. tb. , I-IV, Dirase ve Tahkîk: M. Muhammed Ebu Amşe, Müessetü’r-Risale, Naşir: Camiatü Ummi’l-Kurâ, Daru’l-Mekane, Cidde 1406/1985.
• Konrapa, Zekâi, peygamberimiz İslam Dini ve Aşere-i Mübeşşere,Fatih Matbaası, İstanbu 1968.
• el-Kudûrî, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Muhammed (ö. 428/1037), el-Kitab (Muhtasaru’l-Kudûrî) maa Şarhıhi el-Lübâb, I-IV, by. , ty.
• el-Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî (ö.671/1505), el-Cami’ li Ahkâmi’l-Kur’an, I-XX, Tahkik: Ahmed Abdulalîm el-Berdûî, Daru’l- Kütübi’l-Arabî, Kahire 1387/1967.
• Malik b. Enes (ö. 179/795), el-Muvatta,Tashih: Muhammed Fuad Abdulbaki, I-II, Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, İsa el-Babi el-Halebî, by. , 1370/1951.
• el-Maverdî, Ebu’l-Hasan b. Habib (ö. 450/1058), el-Havi’l-Kebîr, I-XXII, Tahkik: Yasin Hatip, Hasan Ali Görgülü ve diğerleri, Daru’l-Fikr, Beyrut-Lübnan 1414/1994.
• el-Maverdî, en-Nüket ve’l-Uyûn/Tefsîru’l-Mâverdî, I-VI, Müracaa ve ta’lîk: es- Seyyid b. Abdulmaksûd b. Abdurrahman, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan, ty.
• el-Mergînânî, Burhanuddîn Ali b. Ebi Bekr (ö. 593/1197), el-Hidaye maa Şarhayhi Fethi’l-Kadir ve’l-Inâye 1. tb. , I-X, Matbaatu Mustafa el-Bâbî ve Evladuh, Mısır 1389/1970.
• el-Meydanî, Abdulğanî el-Ğanîmî (ö. 1289/1881), el-Lübab fî Şerhı’l-Kitab, I-IV, Tahkîk: Muhammed Emîn en-Nevâvî ve Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid, Daru’l-Kitabi’l-Münîr, by. , ty.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccac (ö. 216/831), Sahihu Müslim, bi Şarhı’n-Nevevî, I-XVIII, Dar İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 2. tb. , Beyrut-Lübnan 1392/1972. en-Nesâî, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), Sünenu’n- Nesâî bi Şerhı’s-Suyûtî, I-VIII, el-Mektebetu’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan, ty. en-Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddîn b. Şeref (ö. 677/1278), Şerhu Sahihi Müslim, I-XVIII, Dar İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 2. tb. , Beyrut-Lübnan 1392/1972. en-Nevevî, Minhâcu’t-Talibîn ve Umdetü’l-Müftîn, Matbaatu Mustafa el- Bâbî ve Evladuh, Mısır, ty.
• Özmen, Remzi (yayına hazırlayan), Türk Medeni Kanunu, 2. bs., Seçkin Ya- yınevi, Ankara 2002.
• Özsoy, Ömer-Güler, İlhami, Konularına Göre Kur’an, Fecr Yayınevi, Ankara 1996.
• er-Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer (ö.606/1209), Mefâtîyhu’l-Gayb et-Tefsiru’l-Kebir, I-XVI, 1. tab. , Daru’l-Gad el-Arabî, Kahire 1412/1992.
• Reşid Rıza, es-Seyyid Muhammed, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm eş-şehîr bi Tefsîri’l- Menâr, I-XII, 1. tb. , Daru’l-Fikr, Beyrut 1923.
• es-Sabunî, Muhammed Ali, Revaiu’l-Beyan Tefsîru Âyâti’l-Ahkâm mine’l- Kur’an, 2. tb. , I-II, Mektebetu’l-Gazalî, Dimeşk, 1397/1977.
• Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, DİBY, 2. bs., Ankara 2004.
• es-San’anî, Muhammed b. İsmail el-Kehlanî el-Emîr (ö. 1182/1o59), Subülü’s-Selâm maa Şarhı Buluğı’l-Merâm li’bn Hacer el-Askalanî, tab. 4, (ö. 852/773), I-IV, Mustafa el-Babî el-Halebî, Kahire 1379/1965.
• es-Sayis, Muhammed Ali ve Şeltut, Mahmûd Muhammed, Mukaranatu’l- Mezahib fi’l-Fıkh, Matbaatu Muhammed Ali ve Evladuh, Ezher 1373/1953.
• es-Semerkandî, Ebu Bekr Alâuddîn Muhammed b. Ahmed (ö. 539/1144), Tuhfetu’l-Fukahâ, 1. tb. , I-III, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1405/1984.
• es-Serahsî, Ebu Bekr Muhammed b. Ebi Sehl (ö. 483/1097), el-Mebsût, I- XXX, Daru’l-Ma’rife, Beyrut-Lübnan 1389/1978.
• es-Seyyid Sabık, Fıkhu’s-Sünneh, 1. tb. , I-III, Daru’l-Kütübi'l-Arabî, Beyrut- Lübnan 1381/1971.
• es-Suyutî, Abdurrahman Celaluddin b. Ebi Bekr (ö. 911/1505), ed- Durru’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l-Mensûr, I-VIII, Dabt ve tashih: Daru’l-Fikr, Matbaatu’l- İmam, 1. tb. , by. , ty.
• Şaban, Zekiyyüddin, İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usulu’l-fıkh), Tercüme: İsmail Kâfi Dönmez, T.D.V. Yayınları, Ankara 1999.
• eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris (ö. 204/819), el-Umm, I-VIII, Daru’l-Ma’rife, Beyrut-Lübnan, ty.
• TMK, Yayına hazırlayan, Remzi Özmen, Kanun Metinleri Dizisi, 07.
• Wensick, A. J. (ö. 1939), el-Mu’cemü’l-müfehres li Elfazı’l-Hadîsi’n-Nebevî (Concordance), I-VII, Naşir: Wensick - S.B. Mensic, Mektebetu Brill, Leiden 1936
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah, Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el- Harezmî (ö. 538/1144), Ruûsu’l-Mesâil (el-Mesâilu’l-Hilâfiyye Beyne’l-Hanefiyyeti ve’ş-Şafiiyye), 1. tb. , Dirase ve tahkîk: Abdullah Nezîr Ahmed, Daru’l-Beşâiri’l- İslâmiyye, Beyrut-Lübnan 1407/1987.
• ez-Zemahşerî, el-Keşşaf an Hakaiki’t-Tenzil ve Uyûni’l-Ekavîl fi Vücûhi’t- Tenzîl, I-IV, Daru’l-Ma’rife, Beyrut-Lübnan, ty.
• ez-Zeylaî, Cemalüddîn Ebu Muhammed Abdullah b. Yusuf (ö. 762/1361), Nasbu’r-Raye li Ehadîsi’l-Hidaye, 3. tb. , I-IV, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut- Lübnan 1407/1987.
• ez-Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuh, I-VIII, 3. tb. , Daru’l-Fikr, Dımeşk 1409/1989.
• KUR’AN’IN KADININ EVLENMESİNE BAKIŞI VE İSLAM HUKUKÇULARININ KONU HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ
• Kadının evlenmesiyle ilgili delillerden, evlenme işinde kadın ile velisi ara- sında istişare yapılmasının önerildiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle kimi İslam hukuk- çularına göre kadın ile velisi arasında eş seçiminde anlaşmazlık çıkması durumun- da doğru olan – şer’in evlenmede itibar ettiği esaslara uygun olmak şartıyla- kadının seçtiği eş adayının tercih edilmesidir. Zira bu, şer’î delillere ve Şâri’in nikâh akdinde gözettiği amaca daha uygundur. Kadın ile velisi arasında eş seçiminde çıkan anlaşmazlığın yargıya intikal etmesi halinde, hâkimin kadın lehinde karar vermesi gerekir.
• Anahtar kelimeler: Nikâh, evlenme, veli, kadının evlenmesi.
• THE QUR’AN’S APPROACH TO THE WOMAN’S MARRIAGE and THE VIEWS OF ISLAMIC LEGAL SCHOLARS