الولي والولاية في القرآن الكريم

Yıl 2015, Cilt: 40 Sayı: 40, 0 - , 16.01.2016

Harun Öğmüş

Öz

KUR’ÂN-I KERİM’DE VELÎ ve VELÂYET

“Velî”, Kur’ân-ı Kerim’in anahtar kelimelerindendir. Onun itikadî ve sosyo-politik yönü olduğu gibi itikadî yönü de vardır. İslâm devleti kurma iddiasındaki örgütlerin ortaya çıktığı günümüzde sosyo-politik yönü sebebiyle önemi artmıştır. Makalemizde bu kelimenin kapsadığı anlamları her iki yönüyle ele alacağız ve kelimenin Kur’ân-ı Kerim’deki iki bağlam içinde kullanıldığını serdedeceğiz: Allah ya da sözde ilâhlarla birlikte yer aldığı bağlam ve mümin ya da kâfir kullarla birlikte yer aldığı bağlam. Sonra kelimenin sözlük anlamını ve fakih, mütekellim ve mutasavvıflar nezdindeki ıstılâhî mânasını araştırıp İslâm akidesindeki önemine uyarıda bulunacak ve sosyo-politik hayattaki yerine işaret edeceğiz.

Anahtar kelimeler: Veli, velâyet, müvâlât, müminler, kâfirler     

 

الملخص

إن "الولي" من الكلمات المفتاحية للقرآن الكريم. لها جانب اعتقادي كما أن لها جانب اجتماعي وسياسي. تزداد أهميتها بجانبها الثاني في يومنا الذي ظهرت تنظيمات تدعي إقامة دولة إسلامية. نتناول في بحثنا المعاني التي تشتمل عليها هذه الكلمة بالجانبين كليهما، ونسرد استخدامها في القرآن الكريم في سياقين: سياق ورد مع الله سبحانه أو الآلهة المزعومة، وسياق ورد مع العباد مؤمنين أو كافرين، ثم ننبه على مكانتها في العقيدة الإسلامية ونشير إلى محلها في الحياة الإجتماعية والسياسية بعد أن تحرينا معناها لغة واصطلاحاً عند الفقهاء والمتكلمين والمتصوفين.

الكلمات المفتاحية: الولي، الولاية، الموالاة، المؤمنون، الكافرون 

 

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Bağdâdî, Hizânetü’l-edeb min lübbi lübâbi lisâni’l-Arab (nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), I-XV, Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 1984.
• Beydâvî, Envâru’t-Tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, I-V, Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî.
• Cessâs, Ahkâmu’l-Kur’ân (nşr. Muhammed Sâdık Kamhâvî), I-VII, Kahire: Dâru’l-Mushaf, ts.
• Cürcânî, et-Ta‘rîfât (nşr. İbrahim el-Ebyârî), 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405.
• Dâmegânî, el-Vücûh ve’n-nezâir, I-II, Kahire: Vizâretü’l-Evkâf li-Cumhûriyyeti Mısr el-Arabiyye, 1995.
• Ebû Dâvûd, Sünenü Ebî Dâvûd.
• Ebû Hilâl el-Askerî, el-Vücûh ve’n-nezâir, 1. Baskı, Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2007.
• Ebû Temmâm, Dîvânu’l-Hamâse, I-II, Mısır: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 1927.
• İbn Âşûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, I-XXX, Tunus: Dâru Sahnûn, ts.
• İbn Cüzey el-Kelbî, et-Teshîl li-ulûmi’t-tenzîl, I-II, Beyrut: Şirketü Dâri’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, 1. Baskı. Mısır: es-Selefiyye, 1380.
• İbn Fâris, Mu‘cemü mekâyîsi’l-lüga (nşr. Muhammed Abdüsselâm Hârûn), I-VI, 1. Baskı, Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Zâdü’l-meâd fî hedyi hayri’l-ibâd, I-V, 27. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîm, I-IV, 1. Baskı, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1994.
• İbnü’l-Arabî, Ahkâmu’l-Kur’ân (nşr. Ali Muhammed el-Becâvî), I-IV, 1. Baskı, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1957.
• İbnü’l-Cevzî, Nüzhetü’l-a ‘yüni’n-nevâzır fî ilmi’l-vücûh ve’n-nezâir, 1. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• Karagöz, İsmail, Esmâ-i Hüsnâ, 2. Baskı, Ankara: DİB Yayınları, 2011.
• Kurşun, Zekeriyya, “İbrahim Hakkı Paşa”, DİA, XXI, 312.
• Kurtubî, el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân, I-XX, Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1967.
• Muhammed Abdullah ‘İnân, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs asru’l-Muvahhidîn ve’nhiyâru’l-Endelüsi’l-kübrâ, 2. Baskı, Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1990.
• Muhammed Ali es-Sâbûnî, Tefsîru âyâti’l-ahkâm, I-II, İst: Dersaâdet, ts.
• Muhammed Fuâd Abdülbâkî, el-Mu ‘cemü’l-müfehres li-elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm, 2. Baskı, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1988.
• Muhammed b. Halife b. Ali et-Temîmî, Mu ‘tekadu Ehli’s-Sünne ve’l-Cemâa fî esmâillâhi’l-husnâ, Riyad: Advâu’s-Selef, 1999.
• Muhammed b. Saîd b. Sâlim el-Kahtânî, el-Velâ ve’l-Berâ fi’l-İslâm, 2. Baskı, Riyad: Dâru’t-Tayyibe, 1408.
• Mukâtil b. Süleyman, el-Eşbâh ve’n-nezâir (nşr. Abdullah Mahmûd Şehhâte), 2. Baskı, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1994.
• Müftüoğlu, Mustafa, Yalan söyleyen tarih utansın, I-X, 7. Baskı, İst: Çile Yayınları, 1986.
• Nesâî, Sünenü’n-Nesâî.
• Nesefî, Medârikü’t-Tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, I-III, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-kalem, 1989.
• Öğmüş, Harun, Câhiliyye döneminde Araplar –Câhiliyye şiirine göre İslâm öncesi Arap toplumu ve Kur’ân’ın getirdiği değişim—, İst: İz Yayıncılık, 2013.
• Öz, Mustafa, “Takıyye”, DİA, XXXIX, 453.
• Râzî, Mefâtîhu’l-gayb, I-XXXII, 1. Baskı, el-Matbaatu’l-Behiyyetü’l-Mısriyye, 1938.
• Taberî, Câmiu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân, I-XXX, 2. Baskı, Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1954.
• Tahâvî, el-Akîdetü’t-Tahâviyye (Mühezzebü Şerhi’l-Akîdeti’t-Tahâviyye ile birlikte) Hazırlayan: Salih Abdurrahman, 1. Baskı, 1423.
• Uludağ, Süleyman, “Velî”, DİA, XLIII, 25-27.
• Vâhidî, Esbâbu’n-nüzûl (nşr. Mâhir Yâsin el-Fahl), 1. Baskı, Riyad: Dâru’l-Meyman, 2005.
• Zebîdî, Tâcu’l-‘arûs, I-XL, Dâru’l-Hidâye.