el-HARİRÎ’NİN MAQÂMÂT’INDA GEÇEN DARBIMESELLERİN ANALİTİK KRİTİĞİ

Yıl 2016, Cilt: 41 Sayı: 41, 73 - 101, 30.06.2016

Hacı Çiçek

Öz

Darbımeseller/atasözleri,  toplumların duygu, düşünce, inanç ve
kültürlerini yansıtan özlü sözlerdir. Büyük tecrübelerin sonucunda
vurgulanmıştır. Asırlardan süzülerek nesilden nesillere ulaşmıştır. Genelde
içinde tecnis ve seci gibi edebî sanatları içerirler. Çoğu zaman insanlar, bir
konuya ilişkin duygu ve düşüncelerini açıklarken, toplumunun öz kültürü olan
darbımeselleri birer örnek ve şahit olarak göstermiştir. Bu olgu, her toplum
için geçerlidir. Arap toplumunun da duygu ve düşüncelerine tercüman olan birçok
darbımesel vardır. Arap dili ve edebiyatıyla ilgilenen bazı âlimler,
eserlerinde darbımesele yer vermiştir. Onlardan bir tanesi de el-Harîrî’dir.
el-Harîrî, elli makameden oluşan Maqâmât adlı eserinde yeri geldikçe
darbımeselleri örnek vermiş, onların sonraki nesillere aktarılmasında bir köprü
olmuştur. el-Harîrî, eserinde secili cümlelerin arasına darbımeselleri
serpiştirmeyi başarmıştır. Bu başarısından, sitayişle söz edilmiştir. Onun
zikrettiği bütün darbımesellere ulaştığımızı söyleyemeyiz. Sadece, çok cüzi bir
kısmına ulaşamadığımızı söyleyebiliriz. Biz, bu çalışmamızda Maqâmât’ta
geçen darbımesellerin analitik kritiğini yapacağız. 

Anahtar Kelimeler

el-Harîrî, Maqâmât, Edebiyat, Darbımesel, Arapça

Kaynakça

• Kâtib Çelebî, Mustafâ b. ‘Abdullah Hacı Halife (ö.1067/1657), Keşfu’z-Zunûn an Esâmi’l-Kutub we’l-Funûn, Mektebetu’l-Musennâ, Bağdât, 1941.