Hamza Nigari'nin Farklı İslam Yorumlarına Yaklaşımı

Yıl 2019, Sayı: 47, 429 - 444, 25.11.2019

Aytekin Şenzeybek

Öz

Bir dini
benimseyen her insanın, inandığı dine bakış açısı farklılık arz eder. Kişinin
doğup büyüdüğü aile ortamı, içerisinde yetiştiği toplumsal yapı, sahip olduğu
ilmi birikim, kültür seviyesi vb. pek çok etken bu farklılıkları ortaya
çıkarır. Temel ilkelerde aynı düşünen insanlar bir araya gelerek mezhep,
tarikat, cemaat vb. dini toplumlasal yapılar içerisinde kendilerine yer
edinirler.

Hamza
Nigari’yi de bu çerçevede değerlendirmek gerekir. Nitekim o, Hz. Ali neslinden
gelen, büyük dedeleri Hicri I veya II. yüzyıllarda Hicaz’dan Azerbeycan/
Karabağ’a hicret eden, burada Müslüman Türk kültürü içerisinde doğup büyüyen
ardından Anadolu’ya göç ederek buranın kültür havzasına etki eden ve etkilenen
bir kişidir. Yine Karabağ’da İslami ilimleri öğrenen ardından Nakşibendi
Tarikatının Halidiye koluna intisab eden bir mutasavvıftır. Bu yönüyle Hamza
Nigari, Sünni bir mutasavvıf olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte
onun eserlerinde Hallac-ı Mansur’u övmesi, Nakşi/Halidi olmasına rağmen Konya
Mevlevi tekkesinde erbain çıkarması, II. Abdülhamid döneminde Rafızilikle
suçlanarak sürgüne gönderilmesi bazılarınca çelişki gibi görünebilir. Ancak
bütün bunlar onun çok kültürlü, çok dinli, çok uluslu toplumlarda elde ettiği
birikimlerin bir yansıması olarak kabul edilmelidir. Yine Nigari’nin hayatının
büyük bölümünü Ruslarla mücadele ederek geçirdiği göz önüne alınırsa onun temel
derdinin İslam toplumunu esaret altına almak isteyenlere karşı, bütün farklı
dini yorumlarına rağmen Müslümanlar arasında İslam kardeşliğini tesis etmek
olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hamza Nigari, Şiilik, Sünnilik

Kaynakça

• Akpınar, Yavuz (1994). Azeri Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Algar, Hamdi (1989). Ahund. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 185.
• Bilgin, A. Azmi (2007). Nigari. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 85-87.
• Bursalı, Mehmed Tahir (t.y.). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi.
• Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Ağaç Kitabevi.
• Əsgərli, Zaman (2005). XIX Əsr Azərbaycan Şeri Antologiyası, Bakı: Şərq-Qərb.
• Fığlalı, E. Ruhi (1996).Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri. İstanbul: Selçuk Yayınları.
• Fığlalı, E. Ruhi (1997). Hariciler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 169-175.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1969). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Mesudi, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali (1409). Mürucu’z-Zeheb ve Meadinü’l-Cevher. Kum: Daru’l-Hicre.
• Mustafa, Nevin Abdülhalık (2001). İslam Düşüncesinde Muhalefet. İstanbul, Ayışığı Yayınları.
• Naşi el-Ekber, Ebu’l-Abbas Abdullah b. Muhammed (2007). Usulü’n-Nihal ve’l-Fıraki’l-İslamiyye. Konya: Adal Ofset. .
• Nigari, Hamza (2017). Nigari Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Olcay, Osman Fevzi (2002). Amasya Ünlüleri. Ankara: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Öz, Mustafa (2007). Rafiziler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 396-397.
• Yaşar, Abdi-zade Hüseyin Hüsameddin (2004). Amasya Tarihi. Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Zeydan, Corci (2015). İslam Uygarlıkları Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.