KUTSAL KİTAPLARIN SAYISI: İLK SAHİFELER VE ÖNCEKİ KİTAPLAR

Yıl 2020, Cilt: 50 Sayı: 50, 1 - 23, 31.12.2020

Ferruh Kahraman

https://doi.org/10.51121/ilafak.2020.1

Öz

Suhuf, küçük kavim ve topluluklara onların ihtiyaçlarını karşılayabilecek küçük çapta indirilen kitap veya risalelerdir. Suhuf pek çok peygambere verilmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’de suhufu’l-ûlâ/ilk sahifeler ifadesi bunun delilidir. Ayrıca Kur’ân’da İshak, Yakub, Süleyman, Yûsuf ve Zekeriyya gibi peygamberlere de kitap verildiği ifade edilir. Ancak tefsîr geleneğinde bir hadîse istinaden sadece dört büyük kutsal kitapla dört peygambere verilen suhuftan bahsedilir. Bazı âyetlerde de belli peygamberlere kitap verildiği açık olarak ifade edilmesine rağmen farklı şekilde açıklanmıştır. Bu çalışmada öncelikle Kur’ân’ın genel bütünlüğü içerisinde kutsal kitapların sayısının bilinen bu az sayıyla kısıtlı olup olmadığı incelenmiş, hadîslerde bildirilen suhufun doğruluk derecesine bakılmış, en sonda da İslâm bilim tarihinde başka suhufun tespit edilip edilmediği araştırılmış ve neticede bazı kaynaklarda Hz. Şuayb’in de sahifelerinden bahsedildiği görülmüştür. Kur’ân’a da bütüncül olarak bakıldığında pek çok peygambere suhuf verildiğine dair açık ve zımnî âyetler mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Kutsal Kitap, Sahife

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1351/1932. Adam, Baki “Kur’ân’ın Anaşılmasında Tevrât’ın Rolü”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, özel sayı (Ankara 1996), 9/1-2-3-4. Ahmed b. Hanbel. Müsned. Beyrût: Dâru Sadr, ts. Aliyyü’l-Kârî. Şerhu’ş-şifâ li Kâdî Iyâz. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts. Altındaş, Mücteba. Kur’ân’da Kitap Kavramı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012. Altuntaş, Mehmet. “Kur’ân’da Peygamberlere Gönderilen Suhuf/Kitaplar Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkish Studies, Cilt 11-12 (Yaz 2016), 1-24. Âlûsî. Ebussenâ Şihâbüddin, Rûhu’l-meânî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1995. Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1409/1989. Ateş, Süleymân. Yüce Kur’ân‘ın Çağdaş Tefsîri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1997. Aydar, Hidayet. “Kur’ân’da Kitap Kavramı ve Bir Kitap Olarak Levhi Mahfuz”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (Sayı 2/2000), 63-141 Buhârî. Sahîh. Ysz: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422/2002. Cessâs, Ebû Bekir, Ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1985. Cevâd Ali. el-Mufassal fî târîhi’l-‘Arab kable’l-İslâm. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1413/1993. Cevâlîkî, Mevhûb b. Muhammed. el-Muarreb fî kelâmi’l-‘Arab. Mısır: Matbaatü Dâri’l-Kütüb, 1390/1969. Çetin, Nihat M. “Arap”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. Çibuk, Hasan Hüseyin. Kur’ân’da Kitap Kavramı. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1996. Durmuş, İsmail. “Harf”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. Elmalılı, Muhammed Hamdi. Hak Dinî Kur’ân Dili. İstanbul: Azim Dağıtım, ts. Gündüz, Şinasi “Sâbiîlik”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları 1997. (35: 341-344). Gündüz, Şinasi. “Mecûsîlik”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları 1997. (28: 279- 284). Gürkan, Salime Leyla. “Zebûr”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. Halebî, Ali b. Burhâneddîn. es-Sîretü’l-Halebiyye. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts. İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1405/1985. İbn Aşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Dımeş-Beyrût: Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, ts. İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l- mesîr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1414/1994. İbn Esir, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim. Kâmil fi’t-tarih. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-‘Arabi, 1965/1386. İbn Haldûn, Abdurrahman. Mukaddime. nşr. Abdüsselam eş-Şeddâdî, Dâru’l-Beydâ: Beytü’l-Fünûn ve’l-Ulûm ve’l-Adab, 1426/2005. İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-nihâye. n‏r. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Cîze: Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr, 1417-18/1997. İbn Mâce, Ebû Abdillâh el-Kazvinî. Sünenü İbn Mâce. Ysz: Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Arabiyye, 1372/1952. İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. Beyrût: Dâru Sâdır, 1414/1994. İmam Malik, “Zekât” 42, Muvatta. Amman: Arvika li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 1438/2017. İsfehânî, Ragıb. Müfredât fî garîbi’l-Kur’â. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, b.y. Jean, Jeorges. Yazı İnsanlığın Belleği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002. Kâdî Iyâz, Ebu’l-Fadl. eş-Şifâ bi ta‘rîfi hukûki’l-Mustafâ. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1408/1988. Kahraman, Ferruh. “Tefsîr’de Kitab-ı Mukaddes’in Tahrîfi Meselesi: I” DEU İlahiyat Fakültesi Dergisi. 41/1 (Ekim 2015),189-212. Kahraman, Ferruh. “Tefsîr’de Kitab-ı Mukaddes’in Tahrîfi Meselesi: II” DEU İlahiyat Fakültesi Dergisi. 41/1 (Ekim 2015), 213-242. Kalkaşendî, Ebu’l-Abbâs. Subhu’l-A‘şâ fî sınaati’l-inşâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1407/1987. Karaman, Hayrettin ve dv. Kur’ân Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012. Kastalânî, Ebu’l-Abbas. İrşâdü’s-sârî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1410/1990. Kılıç, Halide. Kur’ân-ı Kerîm’de “Suhuf” Adı Verilen Vahiy Mecmuaları, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016. Kinânî, Ali b. Muhammed b. Arrak. Tenzîhu’ş-Şerîati’l-merfûa. Beyrût: Dâru’l-Kütüi’l-‘İlmiyye, 1981. Krenkow, F. “Kitab” İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Maarif Basımevi, 1957. Kurtubî, el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. Riyâd: Dâru’l-‘Alemi’l-Kütüb,1423/2003. Maşalı, Mehmet Emin. “İbn Haldûn’un Gözüyle Mushaf İmlâsı”, Usûl: İslam Araştırmaları, Sakarya, 22 (2014/2), 9. (7-24). Mâverdî. Tefsîru Mâverdî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts. Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. trc. Muhammed Han Kayanî. vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1987. Müslim. Sahîh. Beyrût: Dâru İhyâi Türâsi’l-‘Arabî, ts. Nişancızade, Muhammed b. Ahmed. Mir’ât-ı Kâinât. nşr. A. Faruk Meyan, İstanbul: Berekât Yayınları, 1987. Nebhânî, Yusuf b. İsmail. Huccetullahi ‘ale’l-‘âlemîn. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts. Özkaral, Tuğba C. “Eskiçağda Yazı, Kitap ve Kütüphanenin Oluşum Süreci; Günümüz Eğitimine Katkıları” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 34 (Konya, 2015). (371-384) Öznurhan, Halim. Kur’ân’da Kitap. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 1998. Râgıb el-İsfehânî. Müfredât. Dımeşk-Beyrût: Dâru’l-Kalem-Daru’ş-Şâmiyye, 1412/1992. Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420/2000. Schimmel, Annemarie. Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1999. Seyyid Kutub. Fî zılâli’l-Kur’ân. İstanbul: Hikmet Yayınları, ts. Süyûtî, Celâleddin. ed-Dürrü'l¬mensûr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts. Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Fevâidü’l-Mecmûa fi’l-ehâdîsi’l-mevdûa. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî, Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1392/1972. Şevkânî. Fethu’l-kadîr. Beyrût: Dâru’l-fikr, ts. Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir. Câmiü’l-beyân. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000. Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir. Tarihü’t-taberi: tarihü’l-ümem ve’l-müluk. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Beyrût: Dâru Süveydan, 1388/1967. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünen-ü Tirmîzî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts. Türk, Nurdoğan. Kur’ân’da Kitap Kavramı. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2001. Vehbi Efendi. Hülâsatü’l-beyân. İstanbul: Üç dal Neşriyat, 1966. Yenişehirlioğlu, Filiz. Kültür Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2014. Yıldız, Nuray. Eskiçağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın Oluşumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000. Zebîdî, Hüseyin İbn Mübarek. Sahih-i Buharî Muhtasarı Tecrid-i Sarih Terceme ve Şerhi. çev. A. Naim, K. Miras, Ankara: Diyanet Yayınları, 1985. Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mizânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1995. Zemahşerî, Mûsâ Carullah. el-Keşşâf. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1430/2009.