Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Bir Politika Aracı Olarak Kalkınma Ajansları.

Yıl 2010, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 18, 01.08.2010

Nihat İşik Duygu Baysal Onur Ceylan

Öz

Regional development differences cause many social, environmental and economic problems in Turkey and in the other countries. This situation makes people lose their confidence to state authority’s justice. From that view it makes sense that Turkey’s terrorist problem has appeared in the East and South East territories of the country. For instance Istanbul’s regional GDP amount is almost 42 times higher than the total amount of Agrı, Ardahan, Igdır and Kars provinces. The regional development agency model is suggested to all nominee and member countries by the European Union. Also in our country, It is seen that the development agencies have been started to establish via public managements in various provinces since the negotiations had started. The GDP growth of Turkey’s most developed region is aproximately 35 times higher than the least between 1996-2000 years. In Poland that has been implementing the regional development agency model and have similarities concerning socio-economic structure, the GDP growth is only about 12 times higher than the least developed region between the same years. In Mazowieckie, that is the most developed region of Poland is one of the regions that has the lowest unemployment rate between 2006-2008 years. This rate decreased from 12.3% to 6% between those years. But in Turkey there is not such a difference in TR10 region’s unemployment rate. That ratio of that region is 9.9% in 2008.

Anahtar Kelimeler

Regional gaps, development agencies, Turkey, European Union, Poland. JEL Classification: O18, R11-12

Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Bir Politika Aracı Olarak Kalkınma Ajansları.

Öz

Gerek dünyanın diğer ülkelerinde, gerekse de Türkiye’de bölgesel gelişmişlik farkları önemli sosyal, çevresel ve ekonomik sorunlara yol açmaktadır. Türkiye’de oluşan bölgesel gelişmişlik farkları, az gelişmiş yörelerde yaşayan insanların devlet otoritesinin adaletine olan güvenini azaltmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Türkiye’deki terör sorununun Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerimizde ortaya çıkması manidardır. Örneğin Türkiye’nin en gelişmiş ili olan İstanbul’un bölgesel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri; Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars illerinin sahip olduğu toplam GSYH değerinden yaklaşık 42 kat fazladır. Kalkınma ajansları modeli Avrupa Birliği (AB) tarafından tüm aday ve üye ülkelere bölgesel kalkınma farklılıklarının giderilmesinde zorunlu bir politika aracı olarak önerilmektedir. Ülkemizde AB müzakerelerinin başladığı dönemden bu yana çeşitli illerdeki yerel yönetimler aracılığıyla kalkınma ajanslarının kurulmaya başlandığı ve sayılarının giderek arttığı görülmektedir. Ülkemizde 1996-2000 yılları arasında en gelişmiş bölgede GSYH artışı, en az gelişmiş bölgeye göre yaklaşık 35 kat yüksektir. Buna karşın, 1993’den beri kalkınma ajansları modelini uygulayan ve ülkemizle benzer sosyo-ekonomik özellikler taşıyan Polonya’da aynı nitelikteki bölgeler incelendiğinde fark yaklaşık 12 kattır. Polonya’nın en gelişmiş bölgesi olan Mazowieckie, 2006-2008 yılları itibariyle en düşük işsizlik oranlarına sahip bölgelerden biridir. Bölgede 2006 yılında %12.3 olan işsizlik oranı 2008 yılında %6’ya düşmüştür. Fakat Türkiye’nin en gelişmiş bölgesi olan TR10’un işsizlik oranlarına bakıldığında önemli bir değişikliğin olmadığı, bölgede 2008 yılında işsizlik oranının %9.9 olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel farklılaşma, kalkınma ajansları, Türkiye, AB, PolonyaJEL Kodları: O18, R11-12

Kaynakça

• AKIN, Semiha ve Fatih Feramuz YILDIZ (2005), “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türk Tarımına Etkileri”, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Türktarım Dergisi, Sayı:163:38- 44. www.abuzmanlari.org.tr/web/docs/pdfs/makaleler/bolgesel_kalkinma_ajanslari_ve _turk_tarimina_etkileri.pdf, Erişim Tarihi: 10.01.2010.
• ASLAN, Özlem (2009), “Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kırsal Kalkınmadaki Rolü ve Etkileri: İngiltere Örneği”, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ATAAY, Faruk (2005), “Bölgesel Kalkınma Ajansları Modelinin Kalkınma Anlayışı”, www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=3662, Erişim Tarihi: 21.03.2010.
• AYDIN, Abdürrauf (2008), “İktisadi Açıdan Bölgesel Dengesizlik: Mardin İli Örneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(24): 304-312. http://www.e- sosder.com/dergi/24304-312.pdf, Erişim Tarihi: 12.03.2010.
• Bielsko-Biala Development Agency web-site: http://www.i3sme.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=71, Erişim Tarihi: 08.04.2010.
• BORREN, Sylvia (2000), “Development Agencies: Global or Solo Players?”, Development in Practice, 10, (384): 408-419. http://www.informaworld.com/smpp/44675460- 60562742/content~db=all~content=a713660452~frm=abslink, Erişim Tarihi: 08.04.2010.
• CAN, Ergüder (2004), Avrupa Birliği Bölgesel Politikaları ve Yapısal Fonlar: Uyum Sürecinde Türkiye İçin Bir Değerlendirme, 1. Baskı, Asil Yayın, Ankara.
• CASELLAS, Antonia ve Catherine C. GALLEY (1998), “Regional Definitions in the European Union: A Question of Disparities?”, Regional Studies, 33 (6):551-558. http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a713693580~frm=a bslink, Erişim Tarihi: 21.03.2010.
• Çukurova Kalkınma Ajansı web-sitesi: www.cka.org.tr, Erişim Tarihi: 05.04.2010.
• DİNÇER, Bülent; Metin ÖZASLAN ve Taner KAVASOĞLU (2003), “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”, DPT Yayınları, No:2671. http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/gosterge/2003-05.pdf, Erişim Tarihi: 29.03.2010.
• DİNLER, Zeynel (2005), Bölgesel İktisat, 7. Baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı web-sitesi: www.daka.org.tr, Erişim Tarihi: 05.04.2010.
• DPT (2000), “VIII. Beş yıllık Kalkınma Planı Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyon Raporu”. http://www.dpt.gov.tr/PortalDesign/PortalControls/WebIcerikGosterim.aspx?Enc= 83D5A6FF03C7B4FC49C855C86828FA2E, Erişim Tarihi: 22.03.2010.
• Glossary of Statistical Terms-OECD: http://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=7184, Erişim Tarihi: 06.04.2010.
• GÜNDÜZ, Ali Yılmaz (2006), Bölgesel Kalkınma Politikası , 1. Baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
• GÜNER, Meltem (2007), Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• HALKIER, Henrik, (2006), Regional Development Agencies and Multilevel Governance: European Perspectives. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim, Avrupa Perspektifi içinde, 3-15. IV. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Ankara.
• HARDING, Richard (2006), Region Development Agencies Experiences in England and Romania. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Deneyimleri içinde, 111-135. IV. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Ankara.
• HM (HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI) (2006), “Uluslararası Doğrudan Yabancı Yatırımlar 2006 Yılı Raporu”, http://www.hazine.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Hazine%20Web/Arastirma%2 0Yayin/Raporlar/Yabanc%c4%b1%20Sermaye%20Raporlar%c4%b1/4875%20Sa y%c4%b1l%c4%b1%20Kanundan%20Sonraki%20Raporlar/Uluslararas%c4%b1 %20Do%c4%9frudan%20Yat%c4%b1r%c4%b1mlar%202006%20Y%c4%b1l%c 4%b1%20Raporu.pdf, Erişim Tarihi: 23.03.2010.
• HM (HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI) (2007), “Uluslararası Doğrudan Yabancı Yatırımlar 2007 Yılı Raporu”, http://www.hazine.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Hazine%20Web/Arastirma%2 0Yayin/Raporlar/Yabanc%c4%b1%20Sermaye%20Raporlar%c4%b1/4875%20Sa y%c4%b1l%c4%b1%20Kanundan%20Sonraki%20Raporlar/Uluslararas%c4%b1 %20Do%c4%9frudan%20Yat%c4%b1r%c4%b1mlar%202007%20Y%c4%b1l%c 4%b1%20Raporu.pdf, Erişim Tarihi: 23.03.2010.
• HM (HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI) (2008), “Uluslararası Doğrudan Yabancı Yatırımlar 2008 Yılı Raporu”. http://www.hazine.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Hazine%20Web/Arastirma%2 0Yayin/Raporlar/Yabanc%c4%b1%20Sermaye%20Raporlar%c4%b1/4875%20Sa y%c4%b1l%c4%b1%20Kanundan%20Sonraki%20Raporlar/ULUSLARARASI% 20DO%c4%9eRUDAN%20YATIRIMLAR%20RAPORU-2008.pdf, Erişim Tarihi: 23.03.2010.
• İzmir Kalkınma Ajansı web-sitesi: www.izka.org.tr, Erişim Tarihi: 05.04.2010.
• KARAARSLAN, Gökçe (2008), Avrupa Birliği ve Türkiye’de Bölgesel Politikalar ve Kalkınma Ajansları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonomi- Maliye Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KAYA, Kılıç (2007), Bölgesel Kalkınmada Yeni Bir Model; Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KILIÇ, Sibel E. ve Mustafa MUTLUER, (2004), “Coğrafyada ve Bölge Planlamada Bölge Kavramının İrdelenmesi”, Ege Coğrafya Dergisi, 13 (2004): 17-28. http://edebiyat.ege.edu.tr/bolumler/cografya/13-3-ECEMIS_MUTLUER.pdf, Erişim Tarihi: 27.03.2010
• KOVACS, Palne Ilona (2006), Region-Building in Hungary-The Case of South- Transdanubia. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Deneyimleri içinde, 73-93. IV. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Ankara.
• KOYUNCU, Evrim (2006), Türkiye’de Kalkınma Sürecinde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Rolü ve Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel İktisat Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• MAÇ, Nazlı (2006), “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye”, http://www.kto.org.tr/dosya/rapor/kalkinmaajans.pdf, Erişim Tarihi: 08.04.2010
• MCMASTER, Irene (2006), “Czech Regional Development Agencies in a Shifting Institutional Landscape”, Europe-Asia Studies, 58(3):347-370. http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a745941755, Erişim Tarihi: 08.04.2010
• Mevlana Kalkınma Ajansı web-sitesi: www.mevka.org.tr, Erişim Tarihi: 05.04.2010
• Molopolska Development Agency web-site: http://en.marr.pl/european-union- funds/completed-projects/, Erişim Tarihi: 08.04.2010
• ÖZER, Yunus Emre (2008), “Küresel Rekabet-Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye”, Review of Social, Economic & Business Studies, 9(10): 389-408. http://fbe.emu.edu.tr/journal/doc/9-10/19.pdf, Erişim Tarihi: 09.03.2010
• ÖZMEN, Fatma (2008), “AB Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Karşılaşabilecekleri Temel Sorun Alanları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3): 327-340. http://iibf.sdu.edu.tr/dergi/files/2008-3-17.pdf, Erişim Tarihi:09.03.2010
• PEŞELİOĞLU, İstemihan (2007), Avrupa Birliği Perspektifinde Türkiye Ekonomisinde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Uygulanma İmkânları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• REEVES, Teresa (2006), Regional Development in the EU and Turkey. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim, Avrupa Perspektifi içinde, 29-39. IV. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Ankara.
• SOLARI, Stefone (2004), “Decentralisation of Competencies and Local Development Agencies in North-Eastern Italy”, Local Economy, 19(1): 55-68. http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a713705734, Erişim Tarihi: 08.04.2010
• TAŞ, Cesurhan (2008), “Kalkınmaya Giden Yol Kalkınma Ajanslarından mı Geçer?”, Ekonomik Yorumlar Dergisi. Sayı: 523, 7-17.
• TURAN, Seyida (2007), Bölgesel Kalkınma Ajansları Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye Modeli. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Turkey-EU 2009 Progress Report (2009). http://www.euractiv.com.tr/fileadmin/Documents/TR_Rapport_to_press_13_10.pd f, Erişim Tarihi: 05.04.2010.
• TUTAR, Filiz ve Mehmet DEMİRAL (2007), “Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1): 65-83. http://iibf.ogu.edu.tr/dergi/dergi/2007-1/2007_1_4.pdf, Erişim Tarihi: 09.03.2010
• WALBURN, David (2006), Regional Development Agencies: The Tool to Stimulate Economic Development in Regions. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim, Avrupa Perspektifi içinde, 49-55. IV. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Ankara.
• Web-site of European Statistics: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/region_cities/regional_statistics/ data/main_tables, Erişim Tarihi: 05.04.2010
• YAZKAN, Ebru (2008), Bölgesel Gelişme Politikalarının Başarısında Kalkınma Ajanslarının Rolü. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• YILMAZ, Serkan (2006), “Bölgesel Kalkınma Ajansları 2”, http://www.arkitera.com/UserFiles/File/download/imp/bka_2_brosur_A4.pdf, Erişim Tarihi: 10.01.2010
• YOUNG, Trevor. (2008), “The Potential for Effective Regional Development Agencies in Turkey: A Comparative Analysis”, Regional and Federal Studies, 18(4): 375-402. http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a901425890, Erişim Tarihi: 08.04.2010
• YÜCEYILMAZ, Hilal (2007), Avrupa Birliği Sürecinde Bölgesel Gelişmeler ve Kalkınma Ajansları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.