Türkiye’de Yaşam Doyumu ve İş Doyumu Arasındaki İlişkinin İki Değişkenli Sıralı Probit Model Analizi

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 1, 126 - 145, 01.04.2014

Nüket Kirci Çevik Oya Korkmaz

Öz

The individual "happiness", which means life satisfaction is a concept that has sociological, psychological, economic and cultural dimensions. The job satisfaction constitutes the largest share of the life satisfaction. This study aims to provide a theoretical and empirical framework on the relationship between life satisfaction and job satisfaction variables and determinants of these variables. The relationship between the two variables in question and determinants of these variables was investigated by an bivariate ordered probit model. The empirical results confirm the effect of scattering which is one the of the theoretical approaches and support that job satisfaction increases life satisfaction. Not being married, to be working in the public sector, income, health, and household income satisfaction have been identified as variables increasing the both of life satisfaction and job satisfaction. According to results obtained the increase in the age variable increases the job satisfaction while reducing the life satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Job Satisfaction, Life Satisfaction, Bivariate Ordered Probit ModelJel Codes: J28

TÜRKİYE’DE YAŞAM DOYUMU VE İŞ DOYUMU ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İKİ DEĞİŞKENLİ SIRALI PROBİT MODEL ANALİZİ

Öz

Genel anlamda bireysel “mutluluk” anlamına gelen yaşam doyumu sosyolojik, psikolojik, ekonomik ve kültürel boyutu olan bir kavramdır. İş doyumu ise yaşam doyumu içerisindeki en büyük payı oluşturmaktadır. İş doyumu ve yaşam doyumu değişkenleri arasındaki ilişki ve bu değişkenlerin belirleyicileri konusunda teorik ve ampirik bir çerçeve sunmayı amaçlayan bu çalışmada, söz konusu değişkenler arasındaki olası nedensel ilişki ve değişkenleri eşanlı olarak belirleyen faktörler iki değişkenli sıralı probit model aracılığıyla araştırılmıştır. Elde edilen bulgular teorik yaklaşımlardan saçılma etkisini doğrulamakta ve iş doyumunun yaşam doyumunu artırdığını desteklemektedir. Evli olmama, kamuda çalışıyor olma, kazancından, sağlığından ve hanehalkı gelirinden memnuniyet, hem iş hem de yaşam doyumunu artıran değişkenler olarak tespit edilmiştir. Bunlarla birlikte yaş arttıkça yaşam doyumunun azaldığını ve iş doyumunun arttığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Doyumu, İş Doyumu, İki Değişkenli Sıralı Probit Model

Kaynakça

• ADAMS, G.A., L.A. King ve D.W. King, (1996), "Relationships of Job and Family Involvement, Family Social Support, and Work-Family Conflict With Job and Life Satisfaction", Journal of Applied Psychology, 81(4); 411-420.
• AKIN, F, İ. .Deveci ve Ş. Üçdoğruk (2000). “İstanbul İli Hanehalkı Harcamalarının Sıralı Probit Olasılık Modeli İle Analizi”, T.C. DİE Araştırma Sempozyumu, 27-29 Kasım 2000.
• AŞAN, Ö. ve E. Erenler, (2008), “İş Tatmini ve Yaşam Tatmini İlişkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2); 203-216.
• BARUTÇUGİL, İ., (2004), “Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi”, Kariyer Yayıncılık, İstanbul.
• BERRY, L.M., (1997), “Psychology at Work”, McGraw Hill Companies Inc., San Francisco.
• BUSCHA, F. ve A. Conte, (2013), “Endogenous Variables in Non-linear Models with Mixed Effects: Inconsistense under Perfect Identification Conditions?”, Jena Economic Research Papers, 2013-027.
• BÜLBÜL, Ş. ve S. Giray, (2012), “İş ve Özel Yaşam (İş Dışı Yaşam) Memnuniyeti Arasındaki İlişki Yapısının Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi İle İncelenmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4); 101-114.
• CALHOUN, C.A., (1989), “BIVOPROB: A Computer Program for Maximum-Likelihood Estimation of Bivariate Ordered-Probit Models for Censored Data”, Working Paper, 38, Laxenburg, Austria: International Institute for Applied System Analysis.
• CALHOUN, C.A., (1991), “Desired and Excess Fertility in Europe and United States: Indirect Estimates from World Fertility Survey Data”, European Journal of Population, Vol:7, pp. 29-57.
• CALHOUN, C.A., (1994), “The Impact of Children on the Labour Supply of Married Woman: Comparative Estimates from European and U.S. Data”, European Journal of Population, Vol:10, pp. 293-318.
• CHIBURIS, R., J. Das and M. Lokshin, (2012), “A Practical Comparison of the Bivariate Probit and Linear IV Estimators”, Economics Letters, Vol: 117, pp. 762-766.
• CSIKSZENTMIHALYI, M. On ve T.J. Figurski, (1982), “Selfavareness and Aversive Experience in Everyday Life”, Journal of Personality, 50; I5-24.
• ÇEÇEN, A.R., (2007), “Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyet ve Yaşam Doyumu Düzeylerine Göre Sosyal ve Duygusal Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2); 180-190.
• DAWSON, P. and S. Dobson, (2008), “The influence of social pressure and nationality on individual decisions: Evidence from the behaviour of referees”, forthcoming in the Journal of Economic Psychology, doi:10.1016/j.joep.2009.06.001.
• DOLAN, L.S. ve E. Gosselin, (2000), “Job Satisfaction and Life Satisfaction : Analysis of a Reciprocal Model with Social Demographic Moderators”, Universitat Pompeu Farba, Barcelona.
• DIENER, E., (1984), “Subjective Well-Being”, Psychological Review, 95; 542-575.
• DİKMEN, A.A., (1995), “İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(3-4); 115-140.
• DIRANI, K.M. ve K.P. Kuchinke, (2011), "Job Satisfaction and Organizational Commitment: Validating The Arabic Satisfaction and Commitment Questionnaire (ASCQ), Testing The Correlations, and Investigating The Effects of Demographic Variables in the Lebanese Banking Sector", The International Journal of Human Resource Management, 22(5); 1180-1202.
• DOST, M.T., (2007), “Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Doyumunun Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22); 1321
• EMEÇ, H., M.V. Pazarlıoğlu, Ö. Kiren ve Ş. Üçdoğruk, (2006). “Türkiye’de Eğitim Çağındaki Kız ve Erkeklerin Eğitimlerinin Sürdürülebilirliği”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt 17, Sayı 58.
• EREN, E., (1993), “Yönetim ve Organizasyon”, Beta Yayın, İstanbul.
• EROĞLU, E., (2011), “Örgütlerde İletişim Kalitesini Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26; 137-1
• GEORGELLIS, Y. ve T. Lange, (2012), “Traditional Versus Secular Values and The JobLife Satisfaction Relationship Across Europe”, British Journal of Management, 23; 437-454.
• GREENE, William H. (2002), “Econometric Analysis”, Prentice Hall, 5. Edition.
• GREENE, William H. (2003), “Econometric Analysis”, Prentice Hall, 5. Edition.
• GREENE, W. H. and D.A. Hensher, (2009), “Modeling Ordered Choices”, Mimeo, Stern School of Business, New York.
• GRUN, C., W. Hauser ve T. Rhein, (2010), “Is Any Job Beter than No Job? Life Satisfaction and Re-Employement”, J Labor Res, 31; 285-306.
• GUJARATI, D. N. (2004), “Basic Econometrics”, The Mcgraw−Hill companies, 4. Edition.
• GÜRLER, Ö.K., T. Turgutlu, N. Kırcı ve Ş. Üçdoğruk (2007), “Türkiye’de Eğitim Talebi Belirleyicileri”, Finans, Politik&Ekonomik Yorumlar, Cilt:44, Sayı: 512.
• HERZBERG, F., (1966), “Work and The Nature of Man”, World Pub. Co., New York.
• IVERSON, D.R. ve C. Maguire, (1999), “The Relationship Between Job and Life Satisfaction: Evidence from a Remote Mining Community”, Department of Management Working Paper, 14; 1-25.
• JUDGE, T.A. ve S. Watanabe, (1993), “Another Look at The Job Satisfaction-Life Satisfaction Relationship”, Journal of Applied Psychology, 78(6); 939-948.
• KIRCI ÇEVİK, N., E. Kuruoğlu ve Ş. Üçdoğruk, (2010), “Education Levels and Household Location Preferences: A Case Study of Turkey”, Current Research Journal of Social Sciences 2(3): 174-180.
• KANTAK, D.M., C.M. Futrell ve J.K. Sager, (1992), “Job Satisfaction and Life Satisfaction in a Sales Force”, Journal of Personal Selling & Sales Management, XII (1); 1-7.
• KARAKUŞ, H., (2011), “Hemşirelerin İş Tatmin Düzeyleri: Sivas İli Örneği”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2; 46-57.
• KAWAKATSU, H. and A.G. Largey, (2009), “EM algorithms for Ordered Probit Models with Endogenous Regressors”, Econometrics Journal, Vol: 12, pp. 164-186.
• KESER, A., (2005), “İş Doyumu ve Yaşam Doyumu İlişkisi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama”, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7(2); 53-63.
• KOUSTELIOS, D.A., (2001), “Personal Characteristics And Job Satisfaction Of Greek Teachers”, International Journal of Educational Management, 15(7); 354-358.
• KOZMA, A. ve M.J. Stones, (1980), "The Measurement of Happiness: Development of the Memorial University Newfoundland Scale of Happiness (MUNSH)", Journal of Gerontology, 35; 906-912.
• KÖROĞLU, Ö., (2012), “İçsel Ve Dışsal İş Doyum Düzeyleri İle Genel İş Doyum Düzeyi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Turist Rehberleri Üzerinde Bir Araştırma”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(2); 275-289.
• LIU, C., L. Zhang,, W. Ye, J. Zhu, J. Cao, X. Lu ve F. Li, (2011), “Job Satisfaction and Intention to Leave: A questionnaire Survey of Hospital Nurses in Shanghai of China”, Journal of Clinical Nursing, 21; 255-263.
• LORBER, M. ve B.S. Savic, (2012), “Job Satisfaction of Nurses and Identifying Factors of Job Satisfaction in Slovenian Hospitals”, Croat Med J., 53; 263-270.
• LUTHANS, F., (1995), “Organizational Behavior”, McGraw-Hill, New York.
• MASLOW, A.H., (1943), “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 50; 370-3
• NAZ, S., S. Gul ve A.U. Haq, (2011), “Relationship of Work-Family Conflict With Job Satisfaction and Life Satisfaction in High Tech Industrial Employees”, International Journal of Academic Research, 3(6); 476-480.
• NEAR, P.J., (1984), “Relationships Between Job Satisfaction and Life Satisfaction: Test of a Causal Model”, Social Indicators Research, 15; 351-367.
• ÖZER, M. ve Ö.Ö. Karabulut, (2003), “Yaşlılarda Yaşam Doyumu”, Turkish Journal of Geriatrics, 6(2); 72-74.
• PICCOLO, F.R., T.A. Judge, K. Takahashi,, N. Watanabe ve E.A. Locke, (2005), “ Core Self-Evaluations in Japan: Relative Effects on Job Satisfaction, Life Satisfaction, and Happiness”, Journal of Organizational Behavior, 26; 965-984.
• RATHI, N. ve R. Rastogi, (2008), "Job Satisfaction and Psychological Well-Being", The Icfai University Journal of Organizational Behavior, VII(4); 47-57.
• RICE, R.W., D.B. McFarlin, R.G. Hunt ve J.P. Near, (1985), “Job Importance As a Moderator of The Relationship Between Job Satisfaction and Life Satisfaction”, Basic and Applied Social Psychology, 6(4); 297-316.
• SAJAIA, Z., (2008), "Maximum Likelihood Estimation of a Bivariate Ordered Probit Model: Implementation and Monte Carlo Simulations", The Stata Journal, 11; 1
• SALDAMLI, A., (2008), “Otel İşletmelerinde Bölüm Yöneticilerinin İş ve Yaşam Tatmini Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXV(2); 693-719.
• SCHWARZ, N. ve G.L. Clore, (1983), “Mood, Misatribution and Judgements of Well Being: Informative and Directive Functions of Affective States”, Journal of Personality and Social Psychology, 45; 513-523.
• SERİNKAN, C. ve A. Bardakçı, (2007). “Pamukkale Üniversitesi’nde Çalışan Öğretim Elemanlarının İş Tatminlerine İlişkin Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12; 152-163.
• SEVİMLİ, F. ve Ö.F. İşcan, (2005), “Bireysel Ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 5(1); 55-64.
• SIRGY, M.J. ve A.C. Samli, (1995), “New Dimensions in Marketing/Quality-Of-Life Research”, Greenwood Publishing Group, U.S.A.
• TAIT, M., T.T. Baldwin ve M.Y. Padgett, (1989), "Job and Life Satisfaction: A Revaluation of The Strength of The Relationship and Gender Effects As A
• Function Of The Date of The Study", Journal of Applied Psychology, 74(3); 50250
• UYGUÇ, N., Y. Arbak, E. Duygulu ve N.H. Çıraklar, (1998), “İş ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin Üç Temel Varsayım Altında İncelenmesi”, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 13(II); 193-204.
• ÜNLÜ, S., E. Eroğlu, R. Gökdağ ve M.S. Ergüven, (2013), “İş ve Yaşamda Motivasyon”, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir.
• WILSON, W., (1967), “CarreIates of Avawed Happiness”, Psychological Bullletin, 67; 294-30
• WU, X., G. Colson ve J.S. Shonkwiler, (2013), “Factors That Influence The Frequency and Quantity of Tobacco Use Among U.S. Youth”, http://ageconsearch.umn.edu/bitstream/149797/2/Factors%20that%20Influence%2 0the%20Frequency%20and%20Quantity%20of%20Tobacco%20Use%20Among %20U.S.%20Youth.pdf (Erişim Tarihi:01.07.2013).
• YİĞİT, R., B. Dilmaç ve M.E. Deniz, (2011), “İş ve Yaşam Doyumu: Konya Emniyet Müdürlüğü Alan Araştırması”, Turkish Journal of Police Studies, 13(3); 1-18.
• ZHAO, R.X., H. Qu ve R. Ghiselli, (2011), “Examining The Relationship of Work–Family Conflict to Job and Life Satisfaction: A Case of Hotel Sales Managers”, International Journal of Hospitality Management, 30; 46-54. EKLER Tablo. 2 Tanımlayıcı İstatistik Değişken Temel Sınıf bilgisi Frekans Yüzde (%) Ortalama Standart Sapma Cinsiyet 0.25 0.43 Erkek Temel sınıf 2,198 35 Kadın 719 65 Yaş grubu Yaşkare 1683 1014 Yaş 82 03 Y18_34 Temel sınıf 1,172 18 54 (0.40) 53 (0.49) Y35_44 887 41 32 (0.30) 82 (0.46) Y45_64 775 41 87 (0.27) 37 (0.44) Y65_ 83 85 88 (0.03) 34 (0.17) Medeni durum 0.78 0.42 Evli Temel sınıf 2,262 55 Medeni durum diğer (boşanmış, hiç evlenmemiş, eşinden ayrı, eşi ölmüş olanlar) 655 45 Yerleşim yeri 0.77 0.43 Kır 683 41 Kent Temel sınıf 2,234 59 Eğitim durumu 55 0.92 Okuma yazma bilmeyenler 73 50 0.03 0.16 Okuryazar 65 23 0.02 0.15 İlköğretim Temel sınıf 1,545 97 0.53 0.50 Lise 643 04 0.22 0.42 Üniversite ve üstü 591 26 0.20 0.40 Gelir durumu 24 33 Geliri 0-630 TL olanlar 247 47
• Gelir aralığı 631-990 TL olanlar 641 97 Gelir aralığı 991-1650 TL olanlar 877 07
• Gelir aralığı 1651-2750 TL olanlar 686 52
• Gelir aralığı 2751-3850 TL olanlar 242 30
• Geliri 3851 TL ve üstü olanlar 224 68
• Çalışma alanı 0.15 0.36 Kamu sektörü 435 91 Özel sektör Temel sınıf 2,482 09 Çalışılan İşteki Durum 59 0.96 Ücretli Temel sınıf 2,054 41 0.70 0.46 İşveren 139 77 0.05 0.21 Kendi hesabına 589 19 0.20 0.40 Ücretsiz aile işçisi 135 63 0.05 0.21 Bir Bütün Olarak Yaşamdan Mutluluk 59 0.79 Çok mutluyum 220 54 Mutluyum 1,571 86 Orta 881 20 Mutsuzum 200 86 Çok mutsuzum 45 54 Sağlıktan Memnuniyet 80 0.74 Çok memnun 286 80 Memnun Temel sınıf 2,001 60 Orta 402 78 Memnun değil 204 99 Hiç memnun değil 24 0.82 İşten Memnuniyet Düzeyi 63 0.86 Çok memnun 232 95 Memnun 1,827 63 Orta 447 32 Memnun değil 361 38 Hiç memnun değil 50 71 Kazançtan Memnuniyet 92 04 Çok memnun 70 40 Memnun Temel Sınıf 1,002 35 Orta 730 03 Memnun değil 855 31 Hiç memnun değil 260 91 Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2014, Cilt: 7, Sayı: 1, s. 126-145 144 Tablo. 3 Yaşam Doyumu ve İş Doyumuna Ait İki Değişkenli Sıralı Probit Model Tahmin Sonuçları Yaşam doyumu ve iş doyumu için *; 1 en düşük düzeyi, 5 en yüksek düzeyi göstermektedir. Bağımlı değişken: Yaşam Doyumu Bağımlı değişken: İş Doyumu Bağımsız değişkenler b z P>|z| b z P>|z| Cinsiyet Kadın 0.085 620 0.105 0.058 060 0.288 Yaş Yaş aralığı 35_44 olanlar -0.174 -240 0.001 0.000 0.020 0.987 Yaş aralığı 45_64 olanlar -0.253 -360 0.000 0.156 590 0.010 Yaşı 65 ve üstü olanlar -0.259 -860 0.063 0.481 250 0.001 Yerleşim alanı Kır -0.204 -580 0.000 0.020 0.340 0.731 Medeni durumu Diğer 0 .409 440 0.000 0.176 080 0.002 Eğitim durumu Okuma yazma bilmeyen 0.034 0.240 0.808 -0.215 -480 0.139 Okur yazar -0.043 -0.300 0.762 -0.105 -0.710 0.475 Lise mezunu -0.049 -0.960 0.337 0.108 000 0.045 Çalışma alanı Kamuda çalışanlar 0.080 230 0.217 0.249 640 0.000 Çalışılan İşteki Durum İşveren 0.028 0.280 0.780 0.297 680 0.007 Kendi Hesabına -0.052 -0.880 0.379 -0.099 -600 0.110 Ücretsiz Aile İşçisi 0.214 910 0.057 -0.121 -050 0.296 Kazançtan Memnuniyet 0.357 250 0.000 0.549 740 0.000 Sağlıktan Memnuniyet 0.298 30 0.000 0.323 820 0.000 Hane Geliri 0.082 340 0.000 0.062 110 0.002 Walt Test H : p=0 x 2 (20)=593.43 (0.00) N=2917 Not: b = katsayı; z = test edilen b=0 için z skoru; p>|z| = z-testi için p-değeri.