TÜRKİYE'NİN DEMOKRASİYE GEÇİŞTE İKİNCİ BAŞARISIZ GİRİŞİMİ: SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (SCF)

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 44 - 66, 13.12.2016

Olkan Senemoğlu

Öz

1925 yılının Mart ayında ilan edilen Takrir-i Sükun Kanunuyla birlikte Türkiye yönetim biçimi bir otoriter
tek parti görünümüne bürünmüştür. Bu yasa 1929 yılında yürürlükten kaldırılıncaya dek muhalefeti
susturmada önemli bir araç haline gelmiştir. Diğer taraftan CHF'nin yereldeki temsilcilerinin halkta kurmuş
oldukları baskıya karşı halkın içinde meydana gelen hoşnutsuzluktan merkezi haberdar etmemeleri ve 1929
ekonomik buhranının kendisini Türkiye'de de etkin bir şekilde hissettirmesi iktidar partisine karşı güveni
sarsmıştır. Tüm bu nedenlerden kaynaklı, Mustafa Kemal'in kısa Anadolu turları sırasında görmüş olduğu
hoşnutsuzluk Tek Parti iktidarını yeni ve kendine bağlı "itaatkar" bir muhalefet partisi oluşturmaya mecbur
bırakmıştır. İşte Serbest Cumhuriyet Partisi (SCF) böyle bir arayış ihtiyacıyla ortaya çıkmıştır. Bu çalışma
ılımlı bir muhalefet partisine sahip olma düşüncesiyle kurulmuş olan SCF'nin kısa yaşam öyküsüne
odaklanmaktadır. Bu bağlamda SCF'nin mevcut huzursuzluklar içinden ortaya çıktığı savunulurken, parti
programının ve liderlerinin konuşmalarından anlaşıldığı üzere aslında ciddi bir iktidar ortağı olma
potansiyeli taşıdığına odaklanılmaktadır. SCF'nin kuruluşuna baktığımız da her ne kadar güdümlü bir
muhalefet partisi görüntüsüne sahip olsa da aslında kısa sürede kitleselleşmesiyle birlikte görüldüğü üzere
kendine özgü bağımsız bir parti olabileceğine dikkat çekilmektedir. Çalışma literatür taramasına dayandığı
gibi Meclis tutanaklarıyla desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Fethi Okyar, Mustafa Kemal, 1929 Ekonomik Krizi, Demokrasi

Kaynakça

• Ağaoğlu, A., (1994). Serbest Fırka Hatıraları, 3.bs. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akşin, S. vd. (1989). Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Alkin, E., (1981). Uluslararası Ekonomik İlişkiler, İstanbul: İ.Ü. İktisat Fakültesi.
• Arı, K., (2013). Türk Devrim Tarihi 2, İstanbul: Zeus Yayıncılık.
• Armaoğlu, F., (2010). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 11. bs. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Atılgan, G. Saraçoğlu, C. Uslu, Ateş., (2015). Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat, İstanbul: Yordam Kitap.
• Avşar, A., (1998). Bir partinin Kapanmasında Basının Rolü: Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: Kitabevi.
• Aybars, E., (2006). Atatürk Ve Modernleşme, İzmir: Zeus Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S., (1969). Menderes’in Dramı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bila, H., (1999). CHP 1919- 1999, İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Bulutay, T. Tezel, Y. S. Yıldırım, N., (1974). Türkiye Milli Geliri (1923-1948), Ankara: Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları, No. 375.
• Çelebi, M., (2007). Türk İnkılap Tarihi, İzmir: Özal Basımevi.
• Karpat, K., (2012). Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, 3.bs. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kennedy, P., (1990). Büyük Güçlerin Yükselişi ve Çöküşü, çev. Birtane Karanakçı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçak, C., (2006). Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuruç, B. (2011). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi: Büyük Devletler ve Türkiye, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Okyar, O. ve Seyitdanlıoğlu, (1997). M. Fethi Okyar’ın Anıları: Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özbek, N., (2003). "Kemalist Rejim ve Popülizmin Sınırları: Büyük Buhran ve Buğday Alım Politikaları, 1932-1937", Toplum ve Bilim, 96, Bahar, 219-238.
• Özel, S., (2002). "Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi" Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 2, 235-248.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1. İn'ikat 1.11. 1930.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 13. İn'ikat 12.12.1929.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 5. İn'ikat 15.11. 1930.
• Tokgöz, E., (2001). Türkiye'nin İktisadi gelişme Tarihi, 6. bs. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Tunçay, M., (2012). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek- Parti Yönetimi’nin Kurulması, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ülgenay, A. H., (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nde Kurulan Siyasi Partiler, Kurucular ve Amblemler: 1923-1960. Ankara: Sanat Kitabevi.
• Ülgenay, A. H., (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nde Kurulan Siyasi Partiler Kurucular ve Amblemler 1923-1960, Ankara: Sanat Kitabevi.
• Ülken, Y., (1981). Atatürk ve İktisat: İktisadi Kalkınmada Etkinlik sorunu ve Eklektik Model, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yetkin, Ç., (1982). Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, Karacan Yayınları.
• Zürcher, E. J., (2013). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.