Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

TÜRKİYE’DE PERİPATETİK TOPLULUKLAR: JENERİK TERİMLER VE ÖZ ETNİK KATEGORİZASYON BİÇİMLERİ

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 25, 01.06.2017

Egemen Yılgür

Öz

Geçimlerini çeşitli zanaat ve hizmetlerin sunumu üzerinden sağlayan, mekânsal hareketlilik seviyesi yüksek ve şu veya bu ölçüde endogamik gruplar olan peripatetik topluluklar dışarıdan bakanlar tarafından çok çeşitli jenerik terimler kullanılarak tasnif edilmişlerdir. Bu makalede Balkan, Anadolu ve Mezopotamya coğrafyasında Teberler, Romanlar, Domlar, Lomlar gibi peripatetik grupları tanımlamak için kullanılan “Kıpti”, “Çingene”, “Poşa”, “Mıtırb”, “Abdal” gibi jenerik terimler, söz konusu peripatetik grupların öz etnik kategorizasyonları ile dinamik bir etkileşim içerisinde ele alınarak tartışma konusu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Peripatetik gruplar “Kıpti” “Çingene” “Poşa” “Mıtırb” “Abdal” Roman çalışmaları

Kaynakça

  • Agacanov, S. G., (2010). Oğuzlar, İstanbul: Selenge.
  • Akkoş, M., (2010). “Biz Kökleri Ağrıdan Gelen Heseni Aşiretine Mensubuz”, Yüksekova Haber, 11 Ağustos.
  • Akman, H., (2006). Gönül Dağında Bir Garip: Neşet Ertaş Kitabı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Aksu, Mu., (2006). Türkiye’de Çingene Olmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Aksüt, A., (2007). “Kısaca Geygeller ve Yaşayan İki Ozan”, Serçeşme, 26, 26-28.
  • Atalay, B., (1919) “Abdallar ve Tahtacılar”, Zaman, 239, 2.
  • Baş, Y., Öztürk, S., Akgündüz, A., (2002). Darende Tarihi, İstanbul: Es-seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı.
  • Berland, J. C., (1983). “Peripatetic Strategies in South Asia: Skills as a Capital among Nomadic Artisans and Entertainers”, Nomadic Peoples, 13, 17-34.
  • Berland, J. C., (1986). “Peripatetic Communities: An Introduction”, Nomadic Peoples, 21-22, 1-6.
  • Berland, J. C., (1987). “Kanjar Social Organization”, Rao, A., (der.) The Other Nomads Peripatetic Minorities in Cross Cultural Perspective içinde, Köln: Böhlau.
  • Bozkurt, T., (2006). “Poşalar Örneğinde Etnisite ve Toplumsal Cinsiyet İlişkisi”, Anadolu’dan Etnik Manzaralar Artakalanlar, İstanbul: E Yayınları, 283-350.
  • Caferoğlu, A., (1943) Anadolu Ağızlarından Toplamalar, Ankara: Burhaneddin Yayınevi.
  • Caferoğlu, A., (1946). “Kırşehir Vilayetinin Bugünkü Etnik Teşekkülüne Dair Notlar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2(1-2), 79-96.
  • Caferoğlu, A., (1950). “Eskişehir Ağızları Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 4(1-2).
  • Caferoğlu, A., (1994). Sivas ve Tokat İlleri Ağızlarından Derlemeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Cengiz, M. A., (1987). Tarihi-Kültürü ve Sosyal Hayatı ile Tohma Havzası, Malatya: Cengiz Kitabevi.
  • Erkan, S., (2008). “Kırşehir Yöresi Halk Müzik Geleneğinde Abdallar”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Erkan, S., (2011). “Köçek Tipinin Uluslararası Kökeni Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 18(1), 223-240.
  • Groome, F. H., (1899). Gypsy Folk-Tales, London: Hurst and Blackett, Limited.
  • Gülseren, C., (2001). Darende'nin Gizli Dili: Hazeynce, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 159-164.
  • Hancock, I., (2006). “On Romani Origins and Identity-Questions for Discussion”, Marsh, A., Strand, E., (der.) Gypsies and the Problem of Identities Contextual, Constructed and Contested içinde, İstanbul: Swedish Research Institute.
  • Haykır, T,. (2010). “Besim Atalay’ın Niğde Maarif Müdürüyken Kaleme Aldığı Bir Yazı Dizisi”, Akpınar, 25, http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/tayfun_ haykir_besim_atalay.pdf., 14.4.2017.
  • Işık, A., (2011). “Konya’da Namaz ve Şivlilik”, Akademik Sayfalar, 11(20), 305-312.
  • Işık, A., (2013). “Şivlilik Adı ve Kökeni Üzerine”, Akademik Sayfalar, 13(16), 254-256.
  • Karataş, “Domlar…”, Tiroj, 7, 68-70.
  • Kasaba, R., (2012). Bir Konar Göçer İmparatorluk, İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Kömürciyan, E. Ç. (1988). XVII. Asırda İstanbul Tarihi. İstanbul: Eren.
  • Lewis, G., (1955). “The Secret Language of the Geygelli Yürüks”, Zeki Velidi Togan’a Armağan içinde, İstanbul: Maarif, 214-226.
  • Mahr, A. C., (1943). “The Gipsy at the Cruxification of Christ”, The Ohio Journal of Science, 43(1), 17-21.
  • Marushiakova, E., Popov, V., (2001). Gypsies in the Ottoman Empire, Hertfordshire: University of Hertfordshire Press.
  • Matras, Y., (2004). Romani: A Linguistic Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Matras, Y., (2006). “Gypsy Arabic”, Encyclopedia of Arabic Language and Linguistic, 2, 216-222 (1-13), http://romani.humanities.manchester.ac.uk/downloads/2/Matras_ Gypsy_Arabic.pdf, Erişim Tarihi: 13.4.2017.
  • Matras, Y., (2011). “Romani”, Kortmann, B., Auwera, J., (der.) The Languages and Linguistics of Europe içinde, Berlin: De Gruyter Mouton, 257-268.
  • Meyer, F., (2004). “Biography and Identity in Damascus: A Syrian Nawar Chief”, Berland, J. C., Rao, A., (der.) Customary Strangers: New Perspectives on Peripatetic Peoples in the Middle East, Africa and Asia içinde, Westport: Praeger, 71-92.
  • Minahan, J., (2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia, California: ABC-Clio.
  • Oikonomides, N., (2002). “The Role of the Byzantine State in the Economy”, Laiou, Angeliki E., (der.) The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Washington: Dumbarton OAKS.
  • Önal, Ü., (2008). “Ardanuç Poşaları”, Bizim Ahıska, 4(10), 46-47.
  • Parıltı, A., (2006). Dengbejler Sözün Yazgısı, İstanbul: İthaki.
  • Rao, A., (1986). “Roles, Status and Niches: A Comparison of Peripatetic and Pastoral Woman in Afghanistan”, Nomadic Peoples, 21/22, 153-177.
  • Rao, A., (1987). “The Concept of Peripatetics: An Introduction”, Rao, A., (der.) The Other Nomads Peripatetic Minorities in Cross Cultural Perspective içinde, Köln: Böhlau, 1-34.
  • Rao, A., (1995). “Marginality and Language Use: The Example of Peripatetics in Afghanistan”, Journal of Gypsy Lore Society 5, 5(2), 69-96.
  • Rao, A., (2004). “Strangers and Liminal Beings: Some Thoughts on Peripatetics, Insiders,and Outsiders in Southwest Asia”, Berland, J. C., Rao, A., (der.) Customary Strangers: New Perspectives on Peripatetic Peoples in the Middle East, Africa and Asia içinde, Westport: Praeger, 269-298.
  • Roux, J. P. (1987). “The Tahtacı of Anatolia”, Rao, A., (der.) The Other Nomads Peripatetic Minorities in Cross Cultural Perspective içinde, Köln: Böhlau, 229-246.
  • Sarıkaya, M., (2009). Gizli Dil, Abdal / Teber / Geygelli Kimliği, Pultar, G., (der.) Kimlikler Lütfen Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültürel Kimlik Arayışı ve Temsili içinde, Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 255-272.
  • Sevgili, S., (2016). “Bir Sosyolojik Etnografya Araştırması: Sindelhöyük Kasabasında Kamış Üretimi Odağında Etkileşim Örüntüsü”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
  • Siddle, R., (1997). “Ainu: Japan’s Indigineous People”, Weiner M., (der.) Japan’s Minorities The Illusion of Homogeneity içinde, London-Newyork: Routledge.
  • Soulis, G. C., (1961). “The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages”, Dumbarton Oaks Papers, 15, 141-165.
  • Ülkütaşır, Ş. M., (1951). “Abdallar”, Etnoğrafya Folklor Sözlük Taslağı, Halk Bilgisi Haberleri, 5, 45-47.
  • Yalman, A. R., (1977). Cenupta Türkmen Oymakları I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Yalman, A. R., (1977). Cenupta Türkmen Oymakları II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Yankın, B., Kılıç, M. F., (2009). “Ezidiler... Amed Gökçen'le Söyleşi”, Kültürel Çoğulcu Gündem,http://www.daplatform.com/news.php?nid=9295&PHPSESSID=6c23c158b366...; Erişim Tarihi: 04.11.2013.
  • Yıldırım, F., (2011). Abdal Gizli Dili, Adana: Karahan Kitabevi.
  • Yıldız, H., (2007). “Türkçe’de Çingeneler İçin Kullanılan Kelimeler ve Bunların Etimolojileri”, Dil Araştırmaları Dergisi, 1(1), 61-82.
  • Yılgür, E., (2014). “Peripatetik Konsepti Çerçevesinde Gallangıç Uşağı Aşireti”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 91-95.
  • Yılgür, E., (2015). “Kuştepe Mahallesi’nde Geç-Peripatetik Gruplar: Katmanlar, Etkileşim ve Bütünleşme”, SAV-Katkı, 1(1), 25-44.
  • Yılgür, E., (2016). Roman Tütün İşçileri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 25, 01.06.2017

Egemen Yılgür

Öz

Kaynakça

  • Agacanov, S. G., (2010). Oğuzlar, İstanbul: Selenge.
  • Akkoş, M., (2010). “Biz Kökleri Ağrıdan Gelen Heseni Aşiretine Mensubuz”, Yüksekova Haber, 11 Ağustos.
  • Akman, H., (2006). Gönül Dağında Bir Garip: Neşet Ertaş Kitabı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Aksu, Mu., (2006). Türkiye’de Çingene Olmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Aksüt, A., (2007). “Kısaca Geygeller ve Yaşayan İki Ozan”, Serçeşme, 26, 26-28.
  • Atalay, B., (1919) “Abdallar ve Tahtacılar”, Zaman, 239, 2.
  • Baş, Y., Öztürk, S., Akgündüz, A., (2002). Darende Tarihi, İstanbul: Es-seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı.
  • Berland, J. C., (1983). “Peripatetic Strategies in South Asia: Skills as a Capital among Nomadic Artisans and Entertainers”, Nomadic Peoples, 13, 17-34.
  • Berland, J. C., (1986). “Peripatetic Communities: An Introduction”, Nomadic Peoples, 21-22, 1-6.
  • Berland, J. C., (1987). “Kanjar Social Organization”, Rao, A., (der.) The Other Nomads Peripatetic Minorities in Cross Cultural Perspective içinde, Köln: Böhlau.
  • Bozkurt, T., (2006). “Poşalar Örneğinde Etnisite ve Toplumsal Cinsiyet İlişkisi”, Anadolu’dan Etnik Manzaralar Artakalanlar, İstanbul: E Yayınları, 283-350.
  • Caferoğlu, A., (1943) Anadolu Ağızlarından Toplamalar, Ankara: Burhaneddin Yayınevi.
  • Caferoğlu, A., (1946). “Kırşehir Vilayetinin Bugünkü Etnik Teşekkülüne Dair Notlar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2(1-2), 79-96.
  • Caferoğlu, A., (1950). “Eskişehir Ağızları Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 4(1-2).
  • Caferoğlu, A., (1994). Sivas ve Tokat İlleri Ağızlarından Derlemeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Cengiz, M. A., (1987). Tarihi-Kültürü ve Sosyal Hayatı ile Tohma Havzası, Malatya: Cengiz Kitabevi.
  • Erkan, S., (2008). “Kırşehir Yöresi Halk Müzik Geleneğinde Abdallar”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Erkan, S., (2011). “Köçek Tipinin Uluslararası Kökeni Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 18(1), 223-240.
  • Groome, F. H., (1899). Gypsy Folk-Tales, London: Hurst and Blackett, Limited.
  • Gülseren, C., (2001). Darende'nin Gizli Dili: Hazeynce, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 159-164.
  • Hancock, I., (2006). “On Romani Origins and Identity-Questions for Discussion”, Marsh, A., Strand, E., (der.) Gypsies and the Problem of Identities Contextual, Constructed and Contested içinde, İstanbul: Swedish Research Institute.
  • Haykır, T,. (2010). “Besim Atalay’ın Niğde Maarif Müdürüyken Kaleme Aldığı Bir Yazı Dizisi”, Akpınar, 25, http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/tayfun_ haykir_besim_atalay.pdf., 14.4.2017.
  • Işık, A., (2011). “Konya’da Namaz ve Şivlilik”, Akademik Sayfalar, 11(20), 305-312.
  • Işık, A., (2013). “Şivlilik Adı ve Kökeni Üzerine”, Akademik Sayfalar, 13(16), 254-256.
  • Karataş, “Domlar…”, Tiroj, 7, 68-70.
  • Kasaba, R., (2012). Bir Konar Göçer İmparatorluk, İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Kömürciyan, E. Ç. (1988). XVII. Asırda İstanbul Tarihi. İstanbul: Eren.
  • Lewis, G., (1955). “The Secret Language of the Geygelli Yürüks”, Zeki Velidi Togan’a Armağan içinde, İstanbul: Maarif, 214-226.
  • Mahr, A. C., (1943). “The Gipsy at the Cruxification of Christ”, The Ohio Journal of Science, 43(1), 17-21.
  • Marushiakova, E., Popov, V., (2001). Gypsies in the Ottoman Empire, Hertfordshire: University of Hertfordshire Press.
  • Matras, Y., (2004). Romani: A Linguistic Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Matras, Y., (2006). “Gypsy Arabic”, Encyclopedia of Arabic Language and Linguistic, 2, 216-222 (1-13), http://romani.humanities.manchester.ac.uk/downloads/2/Matras_ Gypsy_Arabic.pdf, Erişim Tarihi: 13.4.2017.
  • Matras, Y., (2011). “Romani”, Kortmann, B., Auwera, J., (der.) The Languages and Linguistics of Europe içinde, Berlin: De Gruyter Mouton, 257-268.
  • Meyer, F., (2004). “Biography and Identity in Damascus: A Syrian Nawar Chief”, Berland, J. C., Rao, A., (der.) Customary Strangers: New Perspectives on Peripatetic Peoples in the Middle East, Africa and Asia içinde, Westport: Praeger, 71-92.
  • Minahan, J., (2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia, California: ABC-Clio.
  • Oikonomides, N., (2002). “The Role of the Byzantine State in the Economy”, Laiou, Angeliki E., (der.) The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Washington: Dumbarton OAKS.
  • Önal, Ü., (2008). “Ardanuç Poşaları”, Bizim Ahıska, 4(10), 46-47.
  • Parıltı, A., (2006). Dengbejler Sözün Yazgısı, İstanbul: İthaki.
  • Rao, A., (1986). “Roles, Status and Niches: A Comparison of Peripatetic and Pastoral Woman in Afghanistan”, Nomadic Peoples, 21/22, 153-177.
  • Rao, A., (1987). “The Concept of Peripatetics: An Introduction”, Rao, A., (der.) The Other Nomads Peripatetic Minorities in Cross Cultural Perspective içinde, Köln: Böhlau, 1-34.
  • Rao, A., (1995). “Marginality and Language Use: The Example of Peripatetics in Afghanistan”, Journal of Gypsy Lore Society 5, 5(2), 69-96.
  • Rao, A., (2004). “Strangers and Liminal Beings: Some Thoughts on Peripatetics, Insiders,and Outsiders in Southwest Asia”, Berland, J. C., Rao, A., (der.) Customary Strangers: New Perspectives on Peripatetic Peoples in the Middle East, Africa and Asia içinde, Westport: Praeger, 269-298.
  • Roux, J. P. (1987). “The Tahtacı of Anatolia”, Rao, A., (der.) The Other Nomads Peripatetic Minorities in Cross Cultural Perspective içinde, Köln: Böhlau, 229-246.
  • Sarıkaya, M., (2009). Gizli Dil, Abdal / Teber / Geygelli Kimliği, Pultar, G., (der.) Kimlikler Lütfen Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültürel Kimlik Arayışı ve Temsili içinde, Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 255-272.
  • Sevgili, S., (2016). “Bir Sosyolojik Etnografya Araştırması: Sindelhöyük Kasabasında Kamış Üretimi Odağında Etkileşim Örüntüsü”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
  • Siddle, R., (1997). “Ainu: Japan’s Indigineous People”, Weiner M., (der.) Japan’s Minorities The Illusion of Homogeneity içinde, London-Newyork: Routledge.
  • Soulis, G. C., (1961). “The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages”, Dumbarton Oaks Papers, 15, 141-165.
  • Ülkütaşır, Ş. M., (1951). “Abdallar”, Etnoğrafya Folklor Sözlük Taslağı, Halk Bilgisi Haberleri, 5, 45-47.
  • Yalman, A. R., (1977). Cenupta Türkmen Oymakları I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Yalman, A. R., (1977). Cenupta Türkmen Oymakları II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Yankın, B., Kılıç, M. F., (2009). “Ezidiler... Amed Gökçen'le Söyleşi”, Kültürel Çoğulcu Gündem,http://www.daplatform.com/news.php?nid=9295&PHPSESSID=6c23c158b366...; Erişim Tarihi: 04.11.2013.
  • Yıldırım, F., (2011). Abdal Gizli Dili, Adana: Karahan Kitabevi.
  • Yıldız, H., (2007). “Türkçe’de Çingeneler İçin Kullanılan Kelimeler ve Bunların Etimolojileri”, Dil Araştırmaları Dergisi, 1(1), 61-82.
  • Yılgür, E., (2014). “Peripatetik Konsepti Çerçevesinde Gallangıç Uşağı Aşireti”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 91-95.
  • Yılgür, E., (2015). “Kuştepe Mahallesi’nde Geç-Peripatetik Gruplar: Katmanlar, Etkileşim ve Bütünleşme”, SAV-Katkı, 1(1), 25-44.
  • Yılgür, E., (2016). Roman Tütün İşçileri, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Toplam 56 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Egemen Yılgür Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Haziran 2017
Yayımlandığı Sayı Yıl 2017 Cilt: 5 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Yılgür, E. (2017). TÜRKİYE’DE PERİPATETİK TOPLULUKLAR: JENERİK TERİMLER VE ÖZ ETNİK KATEGORİZASYON BİÇİMLERİ. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1-25.
 Kapak Resmi İndir

Nişantaşı Üniversitesi kurumsal yayınıdır.