COVID-19 SALGINININ KATILIM BANKACILIĞI SEKTÖRÜNÜN PERFORMANSINA ETKİSİNİN MEREC-PSI-MAIRCA MODELİYLE İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 0 - 0, 02.01.2023

Özcan Işık

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1167829

Cited By: 8

Öz

Son yıllarda Türkiye’nin yanı sıra birçok ülkede yaygınlaşmaya başlayan katılım bankacılığı modelinin bankacılık sektörü içindeki payı hızla artmaya devam etmektedir. Bu çalışmada çeşitli Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleriyle Türk katılım bankacılığı sektörünün COVID-19 pandemi öncesindeki ve sırasındaki performansı karşılaştırılarak sektörün pandemi salgınından etkilenip etkilenmediği araştırılmıştır. Bu kapsamada çalışmada katılım bankacılığı sektörünün performans değerlendirmesi için MEREC, PSI ve MAIRCA yaklaşımlarından oluşan bütünleşik bir karar modeli önerilmiştir. Çalışmanın bulguları katılım bankacılığı sektörünün pandemi krizine karşı dayanıklı olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmanın sonuçları yöneticiler, yatırımcılar, düzenleyici ve denetleyici mekanizmalar ve diğer paydaşlar açısından önemli çıkarımlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankacılığı, MEREC, PSI, MAIRCA, COVID-19 Pandemisi

INVESTIGATION OF THE EFFECT OF THE COVID-19 OUTBREAK ON THE PERFORMANCE OF THE PARTICIPATION BANKING SECTOR WITH THE MEREC-PSI-MAIRCA MODEL

Öz

The share of the participation banking model, which has become widespread in many countries as well as Turkey in recent years, continues to increase rapidly in the banking sector. In this study, it is investigated whether the Turkish participation banking sector is affected by the pandemic outbreak by comparing the performance of the sector before and during the COVID-19 pandemic with various Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. In this context, an integrated decision model consisting of MEREC, PSI and MAIRCA approaches has been proposed for the performance evaluation of the participation banking sector. The findings of the study indicate that the participation banking sector is resistant to the pandemic crisis. The results of this study offer important implications for managers, investors, regulatory and supervisory mechanisms and other stakeholders.

Anahtar Kelimeler

Participation Banking, MEREC, PSI, MAIRCA, COVID-19 Pandemic.

Kaynakça

• Aksoy. E., (2021). An analysis on turkey's merger and acquisition activities: MAIRCA method. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(1), 1-11.
• Altın, H. (2020). Türkiye’de 1969-2020 Yılları Turizm Sektör Performansının Waspas Yöntemiyle Analizi: Covid 19 Etkisi. Turkish Studies–Economics, Finance, Politics, 1141-1161.
• Arifin, N., & Saputro, P. H. (2022). Selection Index (PSI) Method in Developing a Student Scholarship Decision Support System. International Journal of Computer and Information System, 3(1), 12-16.
• Armağan, İ. Ü., Özdağoğlu, A., & Keleş, M. K. (2021). Covıd-19 Salgınının Banka Performanslarına Etkisinin SECA Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 114-124.
• Attri, R., & Grover, S. (2015). Application of preference selection index method for decision making over the design stage of production system life cycle. Journal of King Saud University-Engineering Sciences, 27(2), 207-216.
• Ayçin, E., & Orçun, Ç. (2019). Mevduat bankalarinin performanslarinin ENTROPİ ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(42), 175-194.
• Aydın, Y. (2020). Bütünleşik CRITIC ve MAIRCA Yöntemleri İle Kamu Sermayeli Bankalarının Performans Analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(4), 829-841.
• Bakır, M., Akan, Ş., Kiraci, K., Karabasevic, D., Stanujkic, D., & Popovic, G. (2020). Multiple-criteria approach of the operational performance evaluation in the airline industry: Evidence from the emerging markets. Romanian Journal of Economic Forecasting, 23(2), 149-172.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) (2022). Aylık Bülten. https://www.bddk.org.tr/BultenAylik
• Bari, P., & Karande, P. (2022). Ranking of sequencing rules in a job shop scheduling problem with preference selection index approach. Journal of Decision Analytics and Intelligent Computing, 2(1), 12-25.
• Belke, M. (2020). CRITIC ve MAIRCA Yöntemleriyle G7 Ülkelerinin Makroekonomik Performansının Değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (Temmuz 2020 (Özel Ek)), 120-139.
• Borujeni, M. P., & Gitinavard, H. (2017). Evaluating the sustainable mining contractor selection problems: An imprecise last aggregation preference selection index method. Journal of Sustainable Mining, 16(4), 207-218.
• Chatterjee, K., Pamucar, D., & Zavadskas, E. K. (2018). Evaluating the performance of suppliers based on using the R'AMATEL-MAIRCA method for green supply chain implementation in electronics industry. Journal of cleaner production, 184, 101-129.
• Chauhan, R., Singh, T., Thakur, N. S., & Patnaik, A. (2016). Optimization of parameters in solar thermal collector provided with impinging air jets based upon preference selection index method. Renewable energy, 99, 118-126.
• Chen, Z., Zhong, P., Liu, M., Sun, H., & Shang, K. (2021). A novel hybrid approach for product concept evaluation based on rough numbers, shannon entropy and TOPSIS-PSI. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 1-13.
• Çilek, A. (2022). Entegre CRITIC-COPRAS Yaklaşımıyla Covid-19 Salgınının Borsa İstanbul Turizm Endeksinde İşlem Gören Şirketlerin Finansal Performansına Etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 263-281.
• Coşkun, B., Öncü, M. A., Çömlekçi, İ., & Hiçyılmaz, E. (2021). Covıd-19’un Banka Finansal Performanslarına Etkisinin ENTROPİ Ve WASPAS Yöntemiyle Analizi. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 5(2), 810-828.
• Dağlı, D. (2021). Havayolu İşletmelerinin Covid-19 Öncesi ve Covid-19 Sürecindeki Finansal Performanslarının TOPSİS Yöntemi İle Değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(3), 2242-2255.
• Demir, G. (2022). Hayat Dışı Sigorta Sektöründe Kurumsal Performansın PSI-SD Tabanlı MABAC Metodu İle Ölçülmesi: Anadolu Sigorta Örneği. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 112-136.
• Ecer, F., Pamucar, D., Zolfani, S. H., & Eshkalag, M. K. (2019). Sustainability assessment of OPEC countries: Application of a multiple attribute decision making tool. Journal of Cleaner Production, 241, 118324.
• Ecer, F. (2021a). A consolidated MCDM framework for performance assessment of battery electric vehicles based on ranking strategies. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 143, 110916.
• Ecer, F. (2021b). Sustainable supplier selection: FUCOM subjective weighting method based MAIRCA approach. Journal of Economics and Administrative Sciences Faculty, 8(1), 26-47.
• Ecer, F. (2022). An extended MAIRCA method using intuitionistic fuzzy sets for coronavirus vaccine selection in the age of COVID-19. Neural Computing and Applications, 1-21.
• Eda, K, Eren, F. Y., Özdağoğlu, A., & Bekci, İ. (2021). Katılım bankalarına ait Camels oranlarının Maut yöntemi ile analizi: Covid-19 öncesi ve sürecinde bir karşılaştırma. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 991-1005.
• Ertaş, F. C., & Yetim, A. (2022). Covıd-19 Pandemisinde Gıda ve İçecek Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansının TOPSIS Yöntemiyle İncelenmesi: BIST Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (93), 53-74.
• García Mestanza, J., & Bakhat, R. (2021). A Fuzzy AHP-MAIRCA Model for Overtourism Assessment: The Case of Malaga Province. Sustainability, 13(11), 6394. Gençtürk, M., Senal, S., & Aksoy, E. (2021). COVID-19 Pandemisinin Katılım Bankaları Üzerine Etkilerinin Bütünleşik CRITIC-MARCOS Yöntemi İle İncelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (92), 139-160.
• Ghorabaee, M. K. (2021). Assessment of distribution center locations using a multi-expert subjective–objective decisionmaking approach. Scientific Reports, 11(1), 1-19.
• Gigović, L., Pamučar, D., Bajić, Z., & Milićević, M. (2016). The combination of expert judgment and GIS-MAIRCA analysis for the selection of sites for ammunition depots. Sustainability, 8(4), 372.
• Goswami, S. S., Mohanty, S. K., & Behera, D. K. (2022). Selection of a green renewable energy source in India with the help of MEREC integrated PIV MCDM tool. Materials Today: Proceedings, 52, 1153-1160.
• Günay, F., & Ecer, F. (2020). Cash flow based financial performance of Borsa İstanbul tourism companies by Entropy-MAIRCA integrated model. Journal of multidisciplinary academic tourism, 5(1), 29-37.
• Güngör, H. Y., & Çemberlitaş, İ. (2022). Ekonomik, Siyasi Faktörler ve Covid-19’un Turizm Firmalarının Finansal Performanslarına Etkisi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 122-143.
• Hadian, S., Shahiri Tabarestani, E., & Pham, Q. B. (2022). Multi Attributive Ideal-Real Comparative Analysis (MAIRCA) method for evaluating flood susceptibility in a temperate Mediterranean climate. Hydrological Sciences Journal, 67(3), 401-418.
• Hezam, I. M., Mishra, A. R., Rani, P., Cavallaro, F., Saha, A., Ali, J., ... & Štreimikienė, D. (2022). A Hybrid Intuitionistic Fuzzy-MEREC-RS-DNMA Method for Assessing the Alternative Fuel Vehicles with Sustainability Perspectives. Sustainability, 14(9), 5463.
• Iqbal, Z., & Mirakhor, A., (2011). An Introduction to Islamic Finance: Theory and Practice, Second Edition. John Wiley & Sons, Vol. 687.
• Işık, Ö. (2021). Akbank’ın 2009-2019 dönemi finansal performansının PSI yöntemi ile değerlendirilmesi. Y. Aydın (Ed.), Ekonomi ve Finans Çalışmaları içinde (s. 299-312). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kahraman, Y.R. (2002). Robust Sensitivity Analysis for MultieAttribute Deterministic Hierarchical Value Models. Storming Media, Ohio.
• Kaya, S. K. (2020). Evaluation of the Effect of COVID-19 on Countries’ Sustainable Development Level: A comparative MCDM framework. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 3(3), 101-122.
• Kehribar, Ö., Karademir, F., & Evci, S. (2021). İşletmelerin COVID-19 pandemisi sürecindeki finansal performanslarının Entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi: BIST gıda, içecek endeksi örneği. Business & Management Studies: An International Journal, 9(1), 200-214.
• Keleş, M. K., Armağan, İ. Ü., & Özdağoğlu, A. (2021). Elektrik Enerjisi Üreten Şirketlerin Covid-19 Salgın Ortamındaki Finansal Performanslarının ROC ve SMART Bütünleşik Yaklaşımı ile Analizi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 227-235.
• Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2021). Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13(4), 525.
• Keskin, Z.B., Delice, E.K. (2022). Nesnel, Öznel ve Bütünleşik Kriter Ağırlıklandırma Yöntemlerinin Karşılaştırılması: COVID-19 Uygulaması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (34), 579-584.
• Kiraci, K., & Asker, V. (2021). Havada Kriz: Kovid-19 Pandemisinin Havayolları Performansı Üzerindeki Etkisinin Çok Boyutlu Analizİ. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 58(657), 33-60.
• Kırhasanoğlu, Ş., & Özdemir, M. (2022). BİST’te İşlem Gören Futbol Kulüplerinin Covıd-19 Dönemi Finansal Performanslarının IDOCRIW Temelli Analizi. Enderun, 6(1), 44-65.
• Kirkwood, C.W. (1997). Strategic Decision Making: MultieObjective Decision Analysis with Spreadsheets. Duxbury Press, Belmont.
• Kondak, G. N. (2021). Covıd-19 Pandemi Sürecinde Bıst Yıldız Pazarda İşlem Gören Gıda Şirketlerinin Mali Performanslarının Değerlendirilmesi, Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, 5(2), 154-168.
• Köse, E., Yörük Eren, F., Özdağoğlu, A., & Bekci, İ. (2021). Katılım Bankalarına Ait Camels Oranlarının MAUT Yöntemi İle Analizi: Covıd-19 Öncesi ve Sürecinde Bir Karşılaştırma. Omer Halisdemir Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 991–1005.
• Kurt, G., & Kablan, A. (2022). Covid-19’un, BIST Ulaştırma Endeksinde Faaliyet Gösteren Havayolu İşletmelerinin Finansal Performansı Üzerindeki Etkilerinin, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Analizi. İşletme Akademisi Dergisi, 3(1), 16-33.
• Maniya, K., & Bhatt, M. G. (2010). A Selection of Material Using a Novel Type Decision-Making Method: Preference Selection Index Method. Materials & Design, 31(4), 1785–1789.
• Marcu, M. R. (2021). The impact of the covid-19 pandemic on the banking sector. Management Dynamics in the Knowledge Economy, 9(2), 205-223.
• Meral, H. (2021). Covid-19 Türk Sigorta Sektörünü Nasıl Etkiledi?. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 443-458.
• Meral, H. Covid-19 Türk Sigorta Sektörünü Nasıl Etkiledi?. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 443-458.
• Mishra, A. R., Saha, A., Rani, P., Hezam, I. M., Shrivastava, R., & Smarandache, F. (2022). An integrated decision support framework using single-valued-MEREC-MULTIMOORA for low carbon tourism strategy assessment. IEEE Access, 10, 24411-24432.
• Nguyen, H. Q., Le, X. H., Nguyen, T. T., Tran, Q. H., & Vu, N. P. (2022b). A Comparative Study on Multi-Criteria Decision-Making in Dressing Process for Internal Grinding. Machines, 10(5), 303.
• Nguyen, H. Q., Nguyen, V. T., Phan, D. P., Tran, Q. H., & Vu, N. P. (2022a). Multi-Criteria Decision Making in the PMEDM Process by Using MARCOS, TOPSIS, and MAIRCA Methods. Applied Sciences, 12(8), 3720.
• Öndeş T. & Özkan T. (2021). Bütünleşik CRITIC-EDAS yaklaşımıyla Covid-19 pandemisinin bilişim sektörü üzerindeki finansal performans etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 506-522.
• Özcan, M. (2021). COVID 19 pandemisinin turizm ve ulaştırma işletmelerinin finansal performansına etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 17(Pandemi Özel Sayısı), 3542-3567.
• Özsoy, Ş. (2012). Sağlam Bankacılık Modeli ile Katılım Bankacılığına Giriş, Bilnet Matabaacılık, İstanbul.
• Pamucar D, Vasin L, Lukovac L. (2014). Selection of railway level crossings for investing in security equipment using hybrid DEMATEL-MARICA model. In: XVI international scientific-expert conference on railway, railcon; 89–92.
• Pamucar, D. S., Pejcic Tarle, S., & Parezanovic, T. (2018a). New hybrid multi-criteria decision-making DEMATEL MAIRCA model: sustainable selection of a location for the development of multimodal logistics centre. Economic research-Ekonomska istraživanja, 31(1), 1641-1665.
• Pamučar, D., Lukovac, V., Božanić, D., & Komazec, N. (2018b). Multi-criteria FUCOM-MAIRCA model for the evaluation of level crossings: case study in the Republic of Serbia. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 1(1), 108-129.
• Rani, P., Mishra, A. R., Saha, A., Hezam, I. M., & Pamucar, D. (2022). Fermatean fuzzy Heronian mean operators and MEREC‐based additive ratio assessment method: An application to food waste treatment technology selection. International Journal of Intelligent Systems, 37(3), 2612-2647.
• Reddy, P. V., Reddy, R. M., Rao, P. S., Krishnudu, D. M., Reddy, R. S., & Kumar, A. E. (2021). Parameters Selection for Enhanced Mechanical and Wear Properties of Natural Fiber Reinforced Hybrid Composites Using PSI Technique. Journal of Natural Fibers, 1-15.
• Rizwan, M. S., Ahmad, G., & Ashraf, D. (2022). Systemic risk, Islamic banks, and the COVID-19 pandemic: An empirical investigation. Emerging Markets Review, 100890.
• Sawant, V. B., Mohite, S. S., & Patil, R. (2011). A decision-making methodology for automated guided vehicle selection problem using a preference selection index method. In K. Shah, V. R. Lakshmi Gorty, & A. Phirke (Eds.), Communications in Computer and Information Science: Vol. 145. Technology systems and management (pp. 176–181). Springer.
• Stanujkic, M., Stanujkic, D., Karabasevic, D., Sava, C., & Popovic, G. (2020). Comparison Of Tourism Potentials Using Preference Selection Index Method. QUAESTUS Multidiscip. Res. J, 177-187.
• Stević, Ž., Pamučar, D., Puška, A., & Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to COmpromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering, 140, 106231.
• Tekinay, O.N. (2022). Covid-19 Salgın Dönemi G7 Ülkeleri ve Türkiye’nin Ekonomik Performans Sıralaması ve Karşılaştırılması, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 1-25.
• Trung, D.D., & Thinh, H.X. (2021). A multi-criteria decision-making in turning process using the MAIRCA, EAMR, MARCOS and TOPSIS methods: A comparative study, Advances in Production Engineering & Management, 16(4), 443–456.
• Tuğay, O., & Temel, F. (2022). Türkiye’de Çimento Sektöründeki Şirketlerin Uluslararası Entegre Raporlama Kılavuz İlkelerine Uyum Düzeylerinin CRITIC VE MAIRCA Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 45-57.
• Tuş, A., & Adalı, E. A. (2018). Personnel assessment with CODAS and PSI methods. Alphanumeric Journal, 6(2), 243-256.
• Yadav, R. (2022). Fabrication, characterization, and optimization selection of ceramic particulate reinforced dental restorative composite materials. Polymers and Polymer Composites, 30, 1-10.
• Yayla, F., & Özer, G. (2022). COVİD-19 Salgınının BIST-100 Endeksinde Yer Alan Şirketler Üzerine Etkisi: Veri Zarflama Analizi Uygulaması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 15-29.
• Zavadskas, E. K., & Podvezko, V. (2016). Integrated determination of objective criteria weights in MCDM. International Journal of Information Technology and Decision Making, 15(2), 267–283.
• Zolfani, S. H., Ecer, F., Pamučar, D., & Raslanas, S. (2020). Neighborhood selection for a newcomer via a novel BWM-based revised MAIRCA integrated model: a case from the Coquimbo-La Serena conurbation, Chile. International Journal of Strategic Property Management, 24(2), 102-118.
• Zolfani, S. H., Görçün, Ö. F., & Küçükönder, H. (2021). Evaluating logistics villages in Turkey using hybrid improved fuzzy SWARA (IMF SWARA) and fuzzy MABAC techniques. Technological and Economic Development of Economy, 27(6), 1582-1612.
• Zulfahmi, R.H. (2021). Participatory Banking (PB) Taking Measures Against Covid-19 in Turkey, Turkish Journal of Islamic Economics, 8(Islamic Social Finance and Pandemic CrisisSpecial Issue), 445-467.