GELENEKSEL FESTİVALLERDEN HALKA AÇIK PERFORMANSLARA: İSTANBUL’DAKİ AFRİKALI OSMANLILARIN/TÜRKLERİN YILLIK BAYRAMLARI VE MÜZİK PERFORMANSLARI

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 728 - 742, 31.12.2024

Fahriye Dinçer

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1537003

Öz

16. yüzyıldan itibaren, çok sayıda insan köle ticareti kapsamında Afrika kıtasından Osmanlı topraklarına getirilmiştir. Afrikalı Osmanlıların hem evlerinde düzenledikleri törenler hem de yılda bir kere ev dışında kutladıkları bayramlar olduğu bilinmektedir. Başlangıcı eskiye gitse de mevcut metinler son derece sınırlıdır ve özellikle azat etme sürecinin hızlanmasından itibaren kutlanan törenlere yer verirler. Bu çalışmanın amacı mevcut kaynaklar temelinde Afrikalı Osmanlıların/Türklerin İstanbul’daki yıllık bayramlarını ele almak ve bunların dönüşüm sürecini tarihsel bağlamına oturtmaktır. Afrikalı Osmanlıların/Türklerin azat edilme sonrasındaki yaşamlarının yeterince araştırılmamış olması, verilerin bağlama oturtulması konusunda bir zorluk teşkil eder. Bununla birlikte, bayramların dönüşümüne ve farklı performanslara kaynaklık etmelerine dair bulduğum veriler, iki konuyu ön plana çıkarmaktadır. Birincisi, hızlanan azat etme sürecinde birçok kişinin geçim sorunuyla karşı karşıya kalmasıdır. İkincisi ise 1925 tarihli bir kanunun tarikat ve benzeri dini yapıları ve bunların etkinlikleri ile kamusal görünürlüğünü yasaklamasıdır. Çalışmada, belirtilen bu gelişmeler bağlamında, Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ortaya çıkan Kabakçı Arapların, ilanı 1927’de yayımlanan bir konserin ve 1930’ların sonlarındaki yıllık bayramların kamusal performanslar olarak ortaya çıktığı savunulmaktadır. Ayrıca, genel olarak performans oldukları kabul edilebilirse de bunların Afrikalı Osmanlıların gelenekleri üzerine temellendiği iddia edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afrikalı Osmanlı/Türk, Araplar Düğünü, Kabakçı Araplar, kolbaşı/godya, yıllık bayramlar

Etik Beyan

Etik beyan gerektirecek herhangi bir çalışma yapmadım.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

FROM TRADITIONAL FESTIVALS TO PUBLIC PERFORMANCES: THE CASE OF AFRICAN OTTOMANS/TURKS’ ANNUAL FESTIVALS AND MUSIC PERFORMANCES IN ISTANBUL

Öz

Since the 16th century, many people were brought from Africa to the Ottoman Empire within the framework of slavery. The African Ottomans had both indoor rituals and annual festivals. Despite their long history, the available texts are rare and include the ceremonies conducted after the accelerated emancipation process. The aim of this study is to examine the annual festivals of the African Ottomans/Turks in Istanbul on the basis of the available sources, and to locate their transformation in their historical contexts. The lack of research on the lives of the African Ottomans/Turks after being manumitted is a challenge for contextualization. However, the data obtained on the transformation process of the festivals and various performances that stemmed from them are closely related to two historical developments. First, during the accelerated manumission process many people faced the problem of earning a livelihood. Second, a law in 1925 banned religious orders and their public visibility. I argue that in the context of these developments, the Kabakçı Araplar in the last years of the Ottoman Empire, a newspaper advertisement concerning a concert in 1927 and the annual festivals of the late 1930s emerged as public performances. Moreover, although they appear to be performances, all of these activities were based on the traditions of the African Ottomans.

Anahtar Kelimeler

African Ottoman/Turkish, “Araplar Düğünü” (Arabs’ Weddings; Blacks’ Weddings), “Kabakçı Araplar” (Blacks who play the gourd), kolbaşı/godya/godia, annual festivals

Kaynakça

• Abdülaziz Bey, (2000). Osmanlı âdet, merasim ve tâbirleri. Âdât ve merasi-i tabirât ve muamelât-ı kavmiye-i Osmaniye. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• A. E., (1932). “Efsaneler. Mücadeleyi Nasıl Yapmalıyız?”, Son Posta, 25.05.1932, 3.
• Akçura, G., (2005). İnsanlar Alemi. Ivır Zıvır Tarihi-8. İstanbul: Ithaki.
• Akçura, G., (2022). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e: İstanbul'da Sokak Müzisyenleri. Sokak sanatlarında İstanbul”, in B. Çuhadar (ed.), Sokak Sanatlarında İstanbul. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri Ticaret A.Ş., 14-63.
• Akpınar, M., (2020). “Afro-Türkler: Temsiliyet, Gelenek ve Kimlik”, Folklor/Edebiyat Dergisi, 26 (1), 73-86.
• Aktaş, U., (2013). İstanbul'un 100 Adeti. İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Alus, S.M., (1931a). “Seyyar Varyete Numaraları: Akkâmlar, Kabakçı, Kulakçı, Ayıcılar, Seyyar Saz”, Akşam, 20.04.1931, 5. Alus, S.M., (1931b). “Sokaklarda Şimdi Tesadüf Edilmeyen Tipler ve Satıcılar; Eski Evler”, Akşam, 23.09.1931. Alus, S.M., (1939). “Piyasadaki Hanendeler”, Akşam, 02.04.1939, 8.
• Alus, S.M., (1944). “Eski İstanbul’da Neler Seyrederdik”, Son Posta, 15.04.1944, 5.
• Alus, S.M., (1959a). “Arab Halayıklar, Arab Bacılar”, İstanbul Ansiklopedisi, II. Cilt, İstanbul: Neşriyat Kollektif Şirketi, 951-954.
• Alus, S.M., (1959b). “Arziye Hocahanım”, İstanbul Ansiklopedisi, II. Cilt, İstanbul: Neşriyat Kollektif Şirketi, 1078. Araplar Kolbaşısı Said Ağa, (1927). (Announcement), Milliyet, 15.06.1927, 6.
• Boratav, P.N., (1951). “The Negro in Turkish Folklore”, Journal of American Folklore, 64 (251), 83-88.
• Boratav, P.N., (1958). “Les Noirs dans le folklore turc et le folklore des Noirs de Turquie (Notes)”, Journal de la Société des Africanistes, 28, 7-¬23.
• Durugönül, E., (2011). “Turks of African Origin and Citizenship,” in R. Ö. Dönmez ve P. Enneli (eds.), Societal Peace and Ideal Citizenship for Turkey. Lanham, Md: Lexington Books, 159-178.
• Edib Adıvar, H., (2004). Memoirs of Halidé Edib. NJ: Gorgias Press.
• Erdem, Y.H., (1996). Slavery in the Ottoman Empire and its Demise, 1800-1909. NY: St. Martin’s Press, Inc.
• Faroqhi, S., (1991). “Black Slaves and Freedmen Celebrating (Aydin, 1576)”, Turcica, 21-23, 205-215.
• Garnett, L.M., (2009). Türkiye’nin Kadınları ve Folklorik Özellikleri. İstanbul: Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık.
• Ferguson, M., (2010). “Enslaved and Emancipated Africans on Crete”, in T. Walz and K. M. Cuno (eds.), Race and Slavery in the Middle East. Histories of Trans-Saharan Africans in Nineteenth-Century Egypt, Sudan, and the Ottoman Mediterranean. Cairo, New York: The American University in Cairo Press, 171-196.
• Ferguson, M., (2014). The African Presence in Late Ottoman Izmir and Beyond, (Unpublished) Doctorate Thesis, Montreal: McGill University, Department of History. Ferguson, M. and Toledano, E.R., (2017). “Ottoman Slavery and Abolition in the Nineteenth-Century”, in Eltis, et al. (eds.), The Cambridge World History of Slavery, Vol. 4 (1804-present). Cambridge: Cambridge University Press, 197-225.