EARLY REPUBLIC “NATION/COUNTRY ISSUE”: INCREASING THE POPULATION

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 743 - 764, 31.12.2024

Saadet Çelik

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1540214

Öz

The Early Republican period is a time period in which the issue of increasing the population was of critical importance in Turkey's nation-building process. With the transition from the Empire to the Republic, various policies were adopted to increase population in order to ensure that the new regime would stand on solid foundations. Measures such as the improvement of health services, incentives to increase birth rates, the protection of women's and children's health and the acceptance of immigrants are the main components of these policies. The measures taken and regulations made in the Early Republican period were implemented in a multifaceted and systematic manner for the construction of the nation-state. In this respect, the population policies of the period played an important role in shaping Turkey's national identity and had an impact on determining the demographic structure and social fabric of the country in the long run. Taking all these arguments into account, the present study analyses the background, implementation and outcomes of the policies aimed at encouraging population growth in the early years of the Republic and provides a comprehensive assessment of the demographic strategies of the period.

Anahtar Kelimeler

Nation-state, Early Republican Period, Population Policy, Population Reproduction Policy.

ERKEN CUMHURİYET “MİLLET/MEMLEKET MESELESİ” : NÜFUSUN ÇOĞALTILMASI

Öz

Erken Cumhuriyet dönemi, Türkiye'nin ulus inşa sürecinde nüfusun çoğaltılması meselesinin kritik bir öneme sahip olduğu bir zaman dilimidir. İmparatorluktan Cumhuriyete geçişle birlikte yeni rejimin sağlam temeller üzerinde yükselmesi için nüfus artışına yönelik çeşitli politikalar benimsenmiştir. Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi, doğum oranlarını artırıcı teşvikler, kadın ve çocuk sağlığının korunması ve göçmen kabulü gibi önlemler bu politikaların ana bileşenleridir. Erken Cum huriyet döneminde alınan önlemler ve yapılan düzenlemeler, ulus-devletin inşası amacıyla çok yönlü ve sistematik bir şekilde uygulanmıştır. Bu bakımdan dönemin nüfus politikaları, Türkiye'nin ulusal kimliğinin şekillenmesinde önemli bir rol oynayarak uzun vadede ülkenin demografik yapısının ve toplumsal dokusunun belirlenmesine etkide bulunmuştur. Mevcut çalışma bütün bu argümanları dikkatte alarak Cumhuriyet'in ilk yıllarında nüfus artışını teşvik etmeye yönelik politikaların arka planını, uygulamalarını ve sonuçlarını inceleyerek dönemin demografik stratejilerine dair kapsamlı bir değerlendirme sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ulus-devlet, Erken Cumhuriyet Dönemi, Nüfus Politikası, Nüfus Çoğaltma Politikası.

Kaynakça

• Aksoy, E. (2016). 1915–1955 yılları arasında Türkiye’nin nüfus yapısı ve uygulanan nüfus politikaları. Hacettepe Üniversitesi Türk Araştırma Dergisi, 24, 27–47.
• Akşit, E. E. (2010). Geç Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde nüfus kontrolü yaklaşımları. Toplum Bilim, 117, 179–197.
• Arı, K. (1992). Cumhuriyet dönemi nüfus politikasını belirleyen temel unsurlar. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 8.
• Arı, K. (2012-2016). Cumhuriyet dönemi nüfus politikası. Lozan Mübadilleri Vakfı. Erişim adresi: http://www.lozanmubadilleri.org.tr/arastirma/cumhuriyet-donemi-nufus-politikasi-doc-dr-kemal-ari/ (Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2023).
• Aslan, Ş. (2010). Millet ve iskân: Çokluktan tekliğe ve hariciden dâhiliye erken Cumhuriyet dönemi deneyimleri. B. Şen & A. E. Doğan (Ed.), Tarih, sınıflar ve kent (ss. 373–397). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Başol, K. (1984). Demografi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları.
• Bayat, D. (2010). Gelişmekte olan ülkelerde nüfus sorunu ve Türkiye örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bondarouk, T., & Ruël, H. (2004, Haziran). Discourse analysis: Making complex methodology simple. Proceedings of the 13th European Conference on Information Systems (ECIS). Turku, Finlandiya: ECIS.
• Bozkurt, Ö. K. (2011). Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (ICPD, 1994) eylem programının Türkiye’de uygulanan sağlık politikalarına yansımalarının toplumsal cinsiyet perspektifinden incelenmesi (Yayınlanmış uzmanlık tezi). T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• CHP Parti Programı. (1931). Ankara: Ulus Basımevi.
• CHP Parti Programı. (1935). Ankara: Ulus Basımevi.
• CHP Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası. (1935, 9–16 Mayıs). Ankara: Ulus Basımevi.
• Çavdar, T. (1985). Türkiye'de nüfus ve nüfus sorunu. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• “Cumhuriyet’in nüfus politikalarına öykünmek.” (2021, 14 Temmuz). Birgün Gazetesi.
• “Çocuk meselesi bizim için hayat meselesidir.” (1932, 23 Nisan). Cumhuriyet Gazetesi. “Çocuk bakımı.” (1933, 4 Ağustos). Cumhuriyet Gazetesi.
• Erdal, İ. (2011). Ülkü Mecmuasına göre erken Cumhuriyet dönemi nüfus politikası (1923–1938). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 48, 779–791.
• Frey, R. L., Botan, C. H., Kreps, G., & Friedman, L. (1992). Interpreting communication research: A case study approach. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Güriz, A. (1971). Türkiye'de siyasi partilerin nüfus politikası konusunda görüşleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28(1), 13–40.
• Güriz, A. (1975). Türkiye'de nüfus politikası ve hukuk düzeni. Ankara: Türkiye Kalkınma Vakfı Yayınları.
• İcra Vekilleri Heyetinin Programı, 5 Eylül 1339 (1923). (2013). İ. Neziroğlu & T. Yılmaz (Ed.), Hükümetler, programları ve genel kurul görüşmeleri (24 Nisan 1920–22 Mayıs 1950) (Cilt 1). Ankara: TBMM Basımevi.
• Köksal, B. (2016). Demografik fırsat penceresinden Türkiye’de istihdam ve işsizlik. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43).
• Köymen, O. (2008). Kapitalizm ve köylülük. İstanbul: Yordam Yayıncılık.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Nadi, Y. (1930, 11 Şubat). Nüfus nasıl çoğaltılır? Cumhuriyet Gazetesi.
• Nadi, Y. (1930, 14 Nisan). İskân siyaseti. Cumhuriyet Gazetesi.
• Nadi, Y. (1932, 25 Mart). Bekârlık vergisi aslında nüfus meselesidir. Cumhuriyet Gazetesi.
• Nadi, Y. (1931, 4 Nisan). Türkiye’nin en büyük meselesi. Cumhuriyet Gazetesi.
• Oktay, E. Y. (2013–2014). Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından günümüze uygulanan nüfus politikaları. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7.
• Özberk, E. (2003). Nüfus politikaları ve kadın bedeni üzerindeki denetim (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Semiz, Y. (2010). 1923–1950 döneminde Türkiye’de nüfusu artırma gayretleri ve mecburi evlendirme kanunu (Bekârlık vergisi). Türkiye Araştırma Dergisi, 423–469.
• Sertel, S. (2014). 1927 genel nüfus sayımı sonuçlarına göre Bitlis'in nüfus fonksiyonları. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 1015–1034.
• Tamer, A., & Çavlin Bozbeyoğlu, A. (2004). 1927 nüfus sayımının Türkiye’de ulus devlet inşasındaki yeri: Basında yansımalar. Nüfusbilim Dergisi, 73–88. Tunçay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek parti yönetimin kurulması (1923–1931). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. TÜİK. (2013). İstatistik göstergeler (1923–2012). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.