ENFLAYON,POLİTİKA FAİZİ VE PARA ARZININ DIŞ TİCARET ÜZERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 344 - 363, 30.06.2025

Bahadır Murat Çakmaklı

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1695055

Öz

Ekonominin istenilen seviyede ilerleyebilmesi ve sürdürebilir olması için ekonomiyi oluşturan temel dinamiklerin birbirlerini etkileme derecelerini anlamak ve buna göre politikalar sergilemek günümüz küresel ekonomi dünyasında oldukça önemlidir. Türkiye ise enflasyon, politika faizi ve para arzı artışı noktasında son derece dinamik bir ülke olarak analiz için iyi bir örnek ülke olmakla birlikte gelişmekte olan ülkeler açısından da politikalar belirlenmesi için uygun bir ekonomik geçmişe sahiptir. Bu nedenle bu çalışma, Türkiye ekonomisinde 2006-2024 yılları arasında aylık veriler kullanılarak enflasyon, politika faizi ve para arzının dış ticaret (ihracat ve ithalat) üzerindeki etkilerini incelemektedir. Analizde, değişkenlerin durağanlığını test etmek için Dickey-Fuller birim kök testi, uzun dönemli ilişkileri incelemek için Johansen eş bütünleşme testi ve kısa-uzun dönem dinamiklerini modellemek için Vektör Hata Düzeltme Modeli (VECM) kullanılmıştır. Ekonomik krizlerin etkisi, kukla değişken olarak analize dahil edilmiştir. Bulgular, enflasyonun ihracatı negatif, politika faizinin ise ithalatı negatif yönde etkilediğini göstermektedir. Para arzındaki artış, ihracatı artırırken ithalatı azaltmaktadır. Ekonomik krizler, dış ticaret dengesini önemli ölçüde olumsuz etkilemiştir. Bu çalışma, politika yapıcılar için enflasyon ve faiz politikalarının dış ticaret üzerindeki etkilerine yönelik önemli çıkarımlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

enflasyon , politika faizi , para arzı , ihracat , ithalat

THE EFFECT OF INFLATION, POLICY INTEREST RATE AND MONEY SUPPLY ON FOREIGN TRADE: THE CASE OF TÜRKİYE

Öz

For the economy to progress at the desired level and to be sustainable, it is very important in today's global economic world to understand the degree to which the basic dynamics that make up the economy affect each other and to exhibit policies accordingly. Turkey, as a highly dynamic country in terms of inflation, policy rate and money supply growth, is a good model country for analysis and has a suitable economic history for determining policies for developing countries. Therefore, this study analyses the effects of inflation, policy rate and money supply on foreign trade (exports and imports) in the Turkish economy by using monthly data between 2006 and 2024. In the analysis, Dickey-Fuller unit root test is used to test the stationarity of the variables, Johansen cointegration test is used to examine the long-run relationships and Vector Error Correction Model (VECM) is used to model the short-long run dynamics. The effect of economic crises is included in the analysis as a dummy variable. The findings show that inflation has a negative effect on exports, while policy rate has a negative effect on imports. An increase in money supply increases exports and decreases imports. Economic crises have had a significant negative impact on the balance of trade. This study provides important implications for policymakers regarding the effects of inflation and interest rate policies on foreign trade.

Anahtar Kelimeler

inflation , policy rate , money suply , export , import

Kaynakça

• Ahmed, S. H. M., & Konak, A. (2021). “Dış Ticaretin, Kamu Harcamaları, Reel Döviz Kuru, Para Arzı ve İşsizlikle İlişkisi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz (2006-2020)”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 834-848. https://doi.org/10.29106/fesa.1011161
• Ashamu, S. O. (2020). “The Effect of Monetary Policy on Foreign Trade in Nigeria”. Australian Finance & Banking Review, 4(1), 1-8.
• Atabey, A. Ö., & Karakuş, M. (2022). Empirical Analysis of the Relationship Between Inflation, Foreign Trade, and Economic Growth for Türkiye. Cumhuriyet University Journal of Economics & Administrative Sciences/Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3).
• Bakır, H. (2008). “Tekstil ve Demir Çelik Sektörü İhracatına Döviz Kurları, Enflasyon ve Faiz Oranlarının Etkilerinin Karşılaştırılması.” Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, (3), 1-12.
• Bayraktutan, Y., & Arslan, İ. (2003). “Türkiye’de Döviz Kuru, İthalat ve Enflasyon İlişkisi: Ekonometrik Analiz (1980-2000).” Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, (2), 89-104.
• Bernanke, B. (2020). Monetary Policy and Inflation Targeting. New York: Economic Press.
• Blanchard, O. (2017). Macroeconomics. Boston: Pearson.
• Buckle, R. A., & Pope, M. J. (1985). “Inflation and The Terms of Trade in A Foreign Exchange Constrained Economy” New Zealand Economic Papers, 19(1), 1-20.
• Bräuning, F., & Sheremirov, V. (2023). The Transmission Mechanisms of İnternational Business Cycles: International Trade And The Foreign Effects Of US Monetary Policy. IMF Economic Review, 71(1), 300-325.
• Çütcü, İ. (2020). “Relationship Between Inflation and Foreign Trade: An Econometric Analysis With Structural Break Between The EU-28 Countries And Turkey.” Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(22), 260-275.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root.” Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431. https://doi.org/10.2307/2286348
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). “Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing.” Econometrica, 55(2), 251-276. https://doi.org/10.2307/1913236 Eichengreen, B. (2021). Globalizing Capital: A History of the International Monetary System. Princeton: Princeton University Press.
• Fisher, I. (1911). The Purchasing Power of Money. New York: Macmillan.
• Fisher, I., & Modigliani, F. (1975). The Theory of Interest. New York: McGraw-Hill.
• Fleming, J.M. & Boissonneault, L. (1961) Staff Papers (International Monetary Fund) , May, 1961, Vol. 8, No. 2 (May,1961), s. 227-240
• Friedman, M. (1963). Inflation: Causes and Consequences. New York: Asia Publishing House.
• Granger, C. W. J. (1969). “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods.” Econometrica, 37(3), 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791
• Grossman, G. M., & Helpman, E. (1991). Innovation and Growth in the Global Economy. Cambridge: MIT Press.
• Hidayat, A. M., Purwanda, E., Hadijah, H. S., & Sodik, G. (2024). Impact of Exchange Rates, Inflation, Foreign Direct Investment, Government Spending, and Economic Openness on Exports, Imports, And Economic Growth in Indonesia. Journal of Infrastructure, Policy and Development, 8(6), 3270-3270.
• Johansen, S. (1991). “Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration Vectors in Gaussian Vector Autoregressive Models.” Econometrica, 59(6), 1551-1580. https://doi.org/10.2307/2938278
• Keynes, J. M. (1936). The General Theory of Employment, Interest and Money. London: Macmillan.
• Krugman, P., & Obstfeld, M. (2018). International Economics: Theory and Policy. Boston: Pearson.
• Mankiw, N. G. (2011). Principles of Economics. Boston: Cengage Learning.
• Mishkin, F. S. (2019). The Economics of Money, Banking, and Financial Markets. New York: Pearson.
• Nakamura, Y. (2017). Money Supply and Soviet Foreign Trade. In Monetary Policy in the Soviet Union: Empirical Analyses of Monetary Aspects of Soviet Economic Development (pp. 125-150). New York: Palgrave Macmillan US.
• Özer, H., & Kutlu, M. (2019). “Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisinin VAR Modeli ile Analizi.” Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(4), 214-231.
• Permana, R. & Efendi,B. (2024). “Analysis of Money Demand and Supply on International Trade in Five Asean Countries.” International Journal of Management Research and Economics, 2(2), 193–201. https://doi.org/10.54066/ijmre-itb.v2i2.1789
• Piketty, T. (2014). Capital in the Twenty-First Century. Cambridge: Harvard University Press.
• Rodrik, D. (2008). One Economics, Many Recipes: Globalization, Institutions, and Economic Growth. Princeton: Princeton University Press.
• Rogoff, K. (2015). Debt Supercycle, Not Secular Stagnation. Cambridge: Harvard University Press.
• Shiller, R. J. (2008). The Subprime Solution: How Today's Global Financial Crisis Happened, and What to Do about It. Princeton: Princeton University Press.
• Sinaga, A. A. P. (2022). “Inflation, Foreign Exchange, Interest Rate, Trade Balance, Payment Balance On Growth in The COVID-19 Pandemic.” SocioEconomic Challenges, 6(4), 52-59.
• Stockman, A. C. (1985). “Effects of Inflation on The Pattern of İnternational Trade.” The Canadian Journal of Economics, 18(3), 587-601.
• Taylor, J. B. (1993). Discretion versus Policy Rules in Practice. Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy, 39, 195-214.
• Uğur, A., & Bingöl, N. (2018). “Türkiye’ de Politika Faiz Oranı ve Bankacılık Kredi Faiz Oranları Arasındaki Geçişkenliğin Nedensellik Analizleri ile Yorumlanması.” Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1), 258-274. https://doi.org/10.11611/yead.389715
• Uslu, H. (2018). “Türkiye’de Döviz Kuru ve Faiz Oranının Dış Ticaret Üzerine Etkileri: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz.” Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 3(3), 311-334. https://doi.org/10.30784/epfad.453358