Reklamlarda Kullanılan Dini Semboller Çerçevesinde Reklam, Tüketim ve Din İlişkisi

Yıl 2024, Sayı: 4, 39 - 59, 31.05.2024

Maide Yılmaz

Öz

Günümüz toplumu sınırsız ihtiyaçlar içerisinde, tüketmekle psikolojik anlamda rahatlayan ve haz duyan bir görünüm çizmektedir. Dünya giderek küçülmekte ve üretilen her üründen neredeyse dünyanın her yerindeki insan haberdar olmakta ve üretilen her ürün tüketim halkasına hızlı bir şekilde dahil olmaktadır. Reklamlar oluşan yeni global köy diyebileceğimiz dünyada yeni çıkan ürünleri tanıtmakta, ürünlerden haberdar etmekte aynı zamanda ürünlerin pazarlama sahasına dahil edilmesini sağlamaktadır. Bu anlamda reklamcı için tüketim sektörünün rakipsiz lideridir denilebilir. Reklamcı elinde tuttuğu muazzam güçle, akışkan ihtiyaçlar oluşturmaktadır. Bireyin arzularına yön vermektedir. Bunun farkında olan reklamcı ürünlerin tüketilmesini sağlamak için reklam filmlerinde veya afişlerinde tüketici kitlenin ilgilerini, hassasiyetlerini, manevi dünyasını, eğilimlerini kullanarak reklamını yaptığı ürünleri veya markaları pek çok seçenek arasından dikkate değer kılmak için çalışmaktadır. Çalışmamızda reklam, tüketim ve din ilişkisi üzerinde durulacaktır. Bunun için reklamlarda kullanılan semboller görüntü çözümleme yöntemiyle analiz edilmiştir. Seçilen reklam afişleri tesadüfi örneklem yöntemiyle belirlenmiştir. Sonuç olarak reklamcının bize ihtiyaç olarak gösterdiği ürünlerin ne kadar ihtiyaç olduğu tanımlanabilen bir husus değilken, ihtiyaç kavramının da sınırları çizilememekte, lüks ve israf dengesine net bir yanıt verilememektedir. Tüketicin tercihlerinde çeşitli ilgi alanları, inançları etkin rol oynamaktadır. Reklamcı da dini sembollere reklamlarında yer vererek dindar kitlenin ilgisini çekmeye çalışmaktadır. Ülkemiz için özellikle ramazan ayı reklamlarında dini sembol kullanımının artış göstermesi bu ilginin bir göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

din sossyolojisi, tüketim, reklam, dini sembol, sembolik etkileşimcilik

Kaynakça

• Baudrillard, Jean. Tüketim Toplumu. çev. Hazal Deliceçaylı - Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı, 2004.
• Büken, Gülriz. “Amerikan Popüler Kültürü’nün Türkiye’de Yayılışına Karşı Tepkisel Düşünceler”. Doğu-Batı, 43-55.
• Değerli, Ahu Simla. “Göstergebilimsel Çözümleme Yöntemi ile Sosyal Ağ Konulu Afişlerin İncelenmesi”. Asya Studies 5/18 (31 Aralık 2021), 179-188. https://doi.org/10.31455/asya.933833
• Durakbaşa, Ayşe - Cindoğlu, Dilek. Kültür Fragmanları. “Tezgâh Üstü Karşılaşmalar: Toplumsal Cinsiyet ve Alışveriş Deneyimi”. ed. Deniz Kandiyoti - Ayşe Saktanber. Metis, 84-101.
• Erdem, Sezgin. “Yapısal Sembolik Etkileşimcilik ve Kimlik Teorisi”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 12/1 (30 Haziran 2020), 50-65. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobiadsbd/issue/52768/692663
• Fromm, Erich. Sevme Sanatı. çev. Yurdanur Salman. İstanbul: Payel, 1984.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı, 1998.
• Illich, Ivan. Tüketim Köleliği. çev. Mesut Karaşahan. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• Işın, Ekrem. “19.yy’da Modernleşme ve Gündelik Hayat”. Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi. 553- 555. İstanbul: İletişim, 1985.
• İnce, Abdullah. Dini Eğitimli Bireylerde Dindarlık-Tüketim İlişkisi. Ankara: İlahiyat, 2018.
• İnce, Abdullah vd. “Tüketim Dinamikleri Ölçeği: Kurumsal Din Eğitimi Almış Bireylerde Tüketim Eğilimleri”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (15 Haziran 2018), 63-92.
• Keyman, E. Fuat. “Kapitalizm – Oryantalizm Ekseninde Küreselleşmeyi Anlamak: 11 Eylül, Modernite, Kalkınma ve Öteki Sorunsalı”. Doğu-Batı 18 (2004), 27-57.
• Korkmaz, Derya Filiz. Türkiye’ de Ramazan Ayı Bağlamında Reklam Kültür İlişkisi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Kozakoğlu, Ahmet. “Anahtar Tüketicide”. İslâm.
• Köroğlu, Cemi Zehra. Tüketim Kültürü ve Din. Konya: Selçuk Üniversitesi, Yayınlanmış Doktora Tezi, 2009.
• Lefebvre, Henrı. Modern Dünyada Gündelik Hayat. çev. Işın Gürbüz. İstanbul: Metis, 1998.
• Odabaşı, Yavuz. Tüketim Kültürü, Yetinen Toplumun Tüketen Topluma Dönüşümü. İstanbul: Sistem Yayınları, 1999.
• Öztürk, Gülay. “Reklamlarda Dinsel Sembollerin Kullanımı”. Medya ve Din. ed. Mete Çamdereli vd. 289-324. İstanbul: Köprü Kitapları, 2014.
• Pişkin, Mücahid. “Tüketim Toplumunda Din ve Dini Değerler: Lüks Hac Ve Umre Örnek Olayı”. İnsan ve Toplum Dergisi 6/2 (2016).
• Sombart, Werner. Aşk, Lüks ve Kapitalizm. çev. Necati Aça. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1998.
• Takış, Taşkın. “Fantastik Bir Festival Küreselleşme”. Doğu-Batı 18 (2002).
• Topçuoğlu, N. Nur. Basında Reklâm ve Tüketim Olgusu. Ankara: Vadi Yayınları, 1996.
• Toureau, Robert. Pazarlama Psikolojisi. çev. Süheyl Gürbaşkan. İstanbul: Reklam, 1971.
• Urry, John. Mekânları Tüketmek. çev. Rahmi G. Öğdül. İstanbul: Ayrıntı, 1999.
• Wallerstein, Immanuel. Tarihsel Kapitalizm. çev. Nazmiye Alpay. İstanbul: Metis, 2002.
• Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Gürata. Ankara: Ayraç, 1999.
• Yanıklar, Cengiz. Tüketimin Sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayıncılık, 2006.