14 TEMMUZ 1959 KERKÜK KATLİAMI

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2 - Kapadokya Sosyal Bilimler Öğrenci Kongresi Özel Sayısı, 148 - 155, 03.12.2019

Tunahan Hazır

Öz

Türkmenler, yaklaşık 1200 yıldır Irak topraklarında
varlığını sürdürmektedir. Bu zaman zarfında özellikle Selçuklu ve Osmanlı
dönemlerinde oldukça önemli görevlerde bulunmuşlardır. Bu çalışmada, 14 Temmuz
1959 yılında gerçekleşen Kerkük katliamını ve katliama dair akıllarda kalan
soru işaretlerini edinilen bilgiler ışığında cevaplandırmaya çalışacağız.

1918 yılında imzalanan Mondros Mütarekesi ile
birlikte bölgede İngilizler söz sahibi olmuş ve Türkmenler için zorlu sürecin
başlangıcı bu tarihlerde başlamıştır. 20. Yüzyılın ilk yarısında İngilizler
tarafından baskı gören Türkmenler, 1958 yılında cumhuriyetin ilanı ile farklı
ideolojilere mensup gruplar tarafından düşman olarak görülmüştür. Sürgünde olan
Kürt lider Mustafa Barzani’nin Irak’a dönmesi Türkmenler için zor günlerin
habercisi olmuştur. Komünist partililer ise Türkmenleri “Turancılık ve
Türkiye’ye Casusluk” gibi aslı olmayan kavramlarla suçluyorlardı.

Katliama dair merak edilenlerin başında “Acaba
katliam engellenebilir miydi?” sorusu vardır. Irak hükümetinin üzerine düşen
görevi yerine getirip getirmediği konusunda tartışmalar yaşanmaktadır. Bir
diğer önemli nokta ise katliamın kimler tarafından ve hangi amaçla
yapıldığıdır. Irak Komünist Partisi ve Barzani taraftarlarının bu noktada
suçları birbirinin üzerine yıkması tartışmayı alevlendiren noktalardan biri
haline gelmiştir. Türkiye’nin ise katliam karşısında nasıl bir tavır takındığı
ve politikalarının bölgedeki Türklere etkisinin ne olduğu incelenecektir.
Katliamın 60. yılında Kerkük’te yaşayan Türkmenler olayın travmasını hala
atlatamamış ve Irak devletine güven konusunda tereddütleri bulunmaktadır. Bu
travma etkisinin ise nesilden nesile aktarımının yüksek ölçüde olması
muhtemeldir. Bunun en büyük sebebi ise katliamın devlet tarafından engellenebileceği
düşüncesi ve olaylara müdahalenin çok geç olmasıdır. Bu bağlamda Kerkük
katliamının aktörleri, katliam öncesi ve sonrası, katliama dair uluslararası
tepkiler, katliamın amacı ve sonrasında meydana gelen psikolojik sonuçlar genel
bir çerçevede değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Irak, Kerkük,
Türkmenler, Katliam

Anahtar Kelimeler

Irak, Kerkük, Türkmenler, Katliam

Kaynakça

• 1-Al- Muhami, M. (1986). Muthekkerat Al- Tabakçali (Tabakçalı’nın Hatıraları). Bağdat: Zaman Matbaası.2-Çevik, A. (2010). Politik Psikoloji, Ankara: Dost Kitapevi.3-Hürmüzlü, E. (Mart 2006). Irak’ta Türkmen Gerçeği, İstanbul: Kerkük Vakfı.4-Nakip, M. (2007). Kerkük’ün Kimliği, Ankara: Bilgi Yayınevi.5-Paşa, H. (1972). Bitmeyen Savaş (Hazırlayan: Taylan Sorgun). İstanbul: 7 Gün Yayınları.6-Saatçi, S. (2003). Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri (2. Basım), İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.7-Salucci, I. (2205). Irak’ta solun Tarihi komünist partisi, işçi partisi ve sol, 1924-2004 (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Agora Kitaplığı.8-Volkan, V. (2017). Körü Körüne İnanç Kriz ve Terör Dönemlerinde Geniş Gruplar ve Liderler, İstanbul: Asi Kitap.9-Yakuboğlu, E. (1976). Irak Türkleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.10-Zabit, Ş. (1960). Mucez Tarih Al Turkman Fil-İrak (Irak’ta Özel Türkmen Tarihi). Bağdat: Matba'atü'l-maarif.11-Milliyet, (Temmuz 1959). Hastalanan Kasım’ın Çekilmesi Muhtemel, Web: http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1959/07/26 , 15 Kasım 2019 yılında alınmıştır.