HAMRIYA IN PERSIAN POETRY AND RUDAKI’S HAMRIYA

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 3, 63 - 77, 17.12.2019

Çetin Kaska

Öz

In Eastern literature, the
verse works that describe the drunken conversation assemblies and the elements
related to them in real or figurative sense are called hamriya (wine). The
first poet who wrote the most extensive hamriya (wine) in Persian literature
was Rudaki, a poet of the Samani period. Rudaki's hamriya (wine) consists of
ninety-two couplets. Rudaki wrote this hamriya (wine) in the name of Abu Jafar
Safari. In this hamriya (wine), the ripening of grapes, picking grapes from the
vine, taking grape juice, putting them in jugs, waiting until wine, putting
them in glasses and drinking in the entertainment council are explained and there
is a description of the council of Nasr b. Ahmed, the ruler of the Sâmânîs
state, and the praise of Abu Jafar Ahmed, the Saffari ruler. In the hamriya (wine) written by Rudaki, wine is not
considered mystical but literally. In this article, In this study, firstly,
the word hamriya (wine) was explained,
when the type of hamriya
(wine) entered Persian literature and how it was handled in Persian
literature, then the story of the first hamriya (wine) was expressed in Persian
literature, the poet who wrote the first hamriya (wine) was written and commented.

Anahtar Kelimeler

Hamriya (Wine), Persian Literature, Rudaki, Sufism

FARS ŞİİRİNDE HAMRİYYE VE RÛDEKÎ’NİN HAMRİYYESİ

Öz

Doğu edebiyatlarında
içkili sohbet meclislerini ve bunlarla ilgili unsurları gerçek veya mecazî
manasıyla anlatan manzum eserlere hamriyye denilmektedir. Fars edebiyatında ilk
en kapsamlı hamriyye yazan şair, Sâmânî dönemi şairi Rûdekî’dir. Rûdekî’nin
yazdığı hamriyye doksan iki beyitten oluşmaktadır. Şair bu hamriyyeyi Saffârî
Emîri Ebû Caʻfer Ahmed adına yazmıştır. Bu hamriyyede üzümün olgunlaşması,
asmadan üzümün toplanması, üzüm suyunun alınması, testiye koyulması, şarap
olana kadar bekletilmesi, kadehe konulması ve eğlence meclisinde içilmesi ile Sâmânî
hükümdarı Nasr b. Ahmed’in meclisinin tasviri ve Saffârî Emîri Ebû Caʻfer Ahmed’in
methiyesi yer almaktadır. Rûdekî’nin yazdığı hamriyyede şarap tasavvufî değil
de, gerçek anlamıyla ele alınmıştır. Bu çalışmada öncelikle hamriyye kelimesi
açıklanmış, hamriyye türünün ne zaman Fars edebiyatına girdiği ve Fars
edebiyatında hamriyyenin nasıl ele alındığı ifade edilmiş, daha sonra ilk kapsamlı
hamriyye yazan şair hakkında bilgi verilmiş, hamriyyesinden kısa bahsedilmiş, Farsça
hamriyyesi yazılmış ve tercümesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hamriyye, Fars Edebiyatı

Kaynakça

• Avfî, M. (1361). Tezkire-i Lübâbü’l-Elbâb, Nşr. Edward Browne, C.2, Tahran.
• Dâdbih, A. (1394). “Hamriyye” Dâiretü’l-Muʻârif-i Bozorg-i İslâmî, C.22, Tahran.
• Devletşâh, (1337). Tezkiretü’ş-şuarâ, Nşr. Muhammed Abbâsî, Tahran.
• Dihhudâ, A. E. (1377). Lügatnâme-i Dihhudâ, C.7, Tahran.
• Emînî, Y. M. ve Keştalî, H. B. (1381). “Hamriyye” Ferhengnâme-i Edebî-yi Fârsî, C.2, Tahran.
• Enverî, E. (1337). Dîvân-i Enverî, Nşr. Muhammd Takî Rezevî, Tahran:Bungâh-i Tercüme ve Neşr-i Kitâb.
• Hâkânî-i Şirvânî, (1338). Dîvân-i Hâkânî-i Şirvânî, Nşr. Ziyâüddîn Seccâdî, Tahran:İntişârât-i Zevvâr.
• Hânlerî Kiyâ, Z. (1969). Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bunyâd-i Ferheng-i İrân.
• Hayyâm, Ö. (1953). Rubaîler ve Silsilat-al-Tartîb, İbn-i Sînâ’nın Tamcîd’i ve Tercümesi, Nşr. Abdülbâki Gölpınarlı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hekîm Ferruhî-i Sîstânî, (1349). Dîvân-i Hekîm Ferruhî-i Sîstânî, Nşr. Muhammed Debîr-i Seyâkî, Tahran.
• Hidâyet, R. K. H. (1339). Mecmuʻu’l-Fusahâ, Nşr. Mezâher Musafâ, C.2, Tahran.
• Humâî, C. (1340). Târîh-i Edebiyât-i îrân, Tahran.
• Hüseyin-i Kâzerûnî, S. A. (2008). “Vîjegîhâ-yı Sebkî ve Tahlîl-i Muhtevâ-yı Hamriyyehâ ve Sâkînâmehâ der Şi’r-i Fârsî,” Dânişnâme, s.138-147.
• Karaismailoğlu, A. (2009). “Sâkînâme” DİA, C.36, (s.14-15) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kaska, Ç. (2019). Fars Edebiyatındaki İlk Mersiyeler, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (s.253-62) Kırklareli.
• Keyvânî, M. (1393). Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, C.16, Tahran.
• Mehcûb, M. C.(1370). Sebk-i Horâsânî der Şi’r-i Fârsî, Tahran, Firdevsî.
• Mîrsâdıkî, M. (1373). Vâjenâme-i Hüner-i Şâ’irî, Tahran: Kitâb-i Mehnâz.
• Nefîsî, S. (1336). Muhît-i Zindegî ve Ahvâl ve Eşʻâr-i Rûdekî, Tahran.
• Öztürk, M. (2008). "Rûdekî" DİA, C.35, (s.185-186), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pûrcevâdî, N. (1996). “Bâde der İrfân” Dânişnâme-i Cihân-i İslâm, C.1, s.178-81.
• Rûdekî-i Semerkandî, (1376). Dîvân-i Rûdekî-i Semerkandî, Nşr. Saîd-i Nefîsî, Müessese-i İntişârât-i Nigâh, Tahran.
• Safâ, Z. (1338). Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, C.1, Tahran: Enteşârât-i Firdevsî.
• Seccâdî, S. C. (1350). Ferheng-i Istılâhât ve Tabirât-i İrfânî, Tahran: Kitâbhâne-i Tahûrî.
• Senâî-i Gaznevî, Dîvân-ı Hekîm Ebü’l-Mecd Mecdûd b. Âdem Senâî-i Gaznevî, Nşr. Müderris-i Rezavî, Tahran:Kitâbhâne-i İbn Sina.
• Süleymânî, S. E. (1393). Hamriyye der Edebiyât-i Mu’asır (Berresî-i Mefâhîm-i Şerâb der Şi’r-i Mu’âsır) Mecmû’a-i Makâlât, (s. 330-340).
• Şâfiî, H. (1380). Sad Şâʻir, Tahran: Kitâb-i Hûrşîd.
• Târîh-i Sîstân, (1314). Nşr. Melikü’ş-şuarâ Bahâr, Tahran: Müessese-i Hâvver.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1986). C.8, (s.105), İstanbul: Dergah.
• Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi.
• Wensınck, A. J. (1977). “Hamr” İslam Ansiklopedisi, C.5/1, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Yıldırım, N.(2006). Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi.