OSMANLI DEVLETİNDE DONANMA SAĞLIK İDARESİ (İDARE-İ TIBBİYE-İ BAHRİYE)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 9, 30.06.2020

Derya Geçili

Öz

18. ve 19. Yüzyıl donanmalarının keşif, sömürgeleştirme ve askeri amaçlarla yapılan seferlerde verdikleri zayiatın önemli bir kısmı hastalık ve kötü beslenmeden kaynaklanmıştır. Tifo, kolera, dizanteri ve diğer salgın hastalıklar yanında yaralanmalarla kanamalar görülen ciddi sağlık sorunlarıdır. Deniz savaşları sırasında ordular, yalnızca birbiriyle değil salgın hastalıklarla da mücadele etmek zorunda kalmışlardır. Bir ülkede devletin sağlık teşkilatı kurması halkın sağlık sorunlarına sahip çıkmaya başladığının da bir göstergesidir. Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanının ilanında sonra sağlık sorunlarına ciddi bir şekilde yönelerek bu konuda arayışlara girilmiş, özellikle savaşlardan kaynaklanan hastalıklara karşı donanmada bazı önlemler alınmaya başlanmıştır. Avrupa’dan birçok sağlık personeli getirilerek hastalıkların çeşitleri ve detayları hakkında bilgi sahibi olunmuştur. Bir süre sonra Bahriye Nezaretinin genel kontrolü altında donanma sağlık idaresi oluşturularak doktor, eczacı ve diğer sağlık görevlilerinin sıhhiye merkez hastanesi, kışla, sıhhiye depolarıyla gemilere atanmaları ve teftişleri kontrol altına alınmıştır. Aşağıda, Donanma Sağlık İdaresinin görevi, sorumlulukları ve hastalıklara karşı alınan tedbirler anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Donanma, Sağlık, İdare

Kaynakça

• Deniz Müzesi Arşivi
• DMA, ŞUB, 53/A-81/B, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 53/B-81/B, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 53/B-83/A, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 53/A-83/B, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 53/B-85/A, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 46/B-87/A, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 53/B-87/B, (ENV,1901).
• DMA, ŞUB, 53/B-37/A (ENV, 1901).
• DMA, ŞUB.53/B-52/A, (ENV, 1901-28).
• Telif Eserler
• Ataç, A. (1996). Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nin Kuruluşu, Ankara.
• Günergun, Feza. (2010). Osmanlı Donanma Gemilerinin İlaç Sandıkları: Ondokuzuncu Yüzyıl Başına Ait Bir Araştırma. Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 11 (1).
• Aydın, F., Aydın, M. B. (2016). Osmanlı’da Felsefe, Tasavvuf ve Bilim, İstanbul: Mahya Yayıncılık.
• Kabil-i İntikal Hastalıklardan Tevakki. (1341). Halkevleri Neşriyatı. (41), 6. İstanbul: Yeni Matbaa.
• Mecmua-i Fünun-ı Bahriye, Numara. 6, Matbaa-i Bahriye, 1926.
• Kılınç, O. (2004). Eskiçağdan Yakınçağa Genel Hatlarıyla Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar. Elazığ.
• Turan, O. (1980). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Boğaziçi Yayınları.
• Akyüz, Y. (1997). Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.