YAZMA HADİS ESERLERİNİN NEŞİR ESASLARI

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 26 - 39, 01.07.2024

Mahmut Gurbet

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1473286

Öz

Yazma hadis eserlerinin neşir esasları isimli bu makalede; yazma hadis nüshalarının neşir ilkeleri geleneksel ve modern yöntemler harmanlanarak oluşturulmaya çalışılmıştır. Hadis telifatı geçmişte oluşturulmuştur. Artık şu an bu konuda yapılacak pek bir şey kalmamıştır. Fakat hadis ilmi üzerine çalışanları ilgilendiren husus, ülkemizde hâlâ kütüphanelerde neşredilmeyi bekleyen çok sayıda yazma nüshaların mevcudiyeti ve bu nüshaların çoğunluğunun İslami eserlerden oluşmasıdır. Her ne kadar metin neşir faaliyetleri matbaanın icadıyla birlikte başlamış olsa da, yazma eserlerin iyi bir şekilde neşredilmesi; çağdaş metin neşri esaslarının bilinmesinin yanında, geçmişte hadisçilerce uygulanan nüsha yazma, nüshalardaki hataları düzeltme ve yeni nüsha oluşturma ile ilgili ortaya konulan ilkelerin de bilinmesiyle mümkündür. Bu çalışmanın gayesi yazma hadis nüshalarını neşretmek isteyen araştırmacılar için kısa ve bilgilendirici bir takım bilgiler vermektir. Çalışmada metin neşir ilkeleri şu başlıklar altında açıklanmıştır: Yazarın ve yazma nüshanın gerçek ve hatasız isminin tespit edilmesi, yazma eserin farklı nüshalarının araştırılması, yazma eserlerin istinsah tarihlerinin tespiti ve tarihlendirme kriterleri, nüsha mukabelesi, yazma eserlerin değerinin tespitinde dış ve iç kanıtlar, yazma nüshaların kaynak tespiti ve metin tahkiki. Sonuç olarak yukarıda başlıklar halinde bahsedilen ilkelerin nâşir tarafından bilinmesi ve bu ilkelere titizlikle uyulması neşir faaliyetindeki başarıyı artıracaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Nüsha, Metin Neşri, Metin Tahkiki

Etik Beyan

Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu araştırmanın etik kurul izni gerektirmeyen araştırmalardan olduğunu beyan ederim. Makale, 2020 yılı öncesi yüksek lisans/doktora tez çalışmasında kullanılan verilerden üretilmiş olması sebebiyle etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer almaktadır.

Kaynakça

• Aydınlı, A. (2013). “Edebü’l-İmlâ’ ve’l-İstimlâ” DİA, I-XLIV, İstanbul.
• Hanbel, A. (1988). Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifeti’r-Ri- câl, Beyrut: (thk. Vasıyyullah b. Muhammed Abbas). el-Mektebetü’l-İslâmî, (I-IV).
• Aynur, Hatice vd. (2017). Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları. Metin neşri: problemler, tespitler, öneriler, İstanbul: Klasik Yayınları, Cilt XII.
• Bergstrasser, G. (2011). Metin Tenkidi ve Yazma Metinleri Yayınlama İlkeleri, İstanbul: Kitabevi Yay, Çev. Eyyüp Tanrıverdi. Yayına Hazırlayan. Muhammed Hamdî el-Bekrî.
• Buhârî, M. (1981). Sahîh-i Buhârî, İstanbul: Çağrı Yayınları, Cilt I-VIII.
• Langlois, C. Seignobos, (1937), C. Tarih Tektkiklerine Giriş. Çev. Galip Ataç, İstanbul.
• Develioğlu, F. (2006). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Baskı, yayına hazırlayan, Aydın Sami Güneyçal, Aydın Kitabevi Yay, 23.
• es-Sem‘ânî, M. (1952). Edebü’l-İmlâ ve’l-İstimlâ, Leiden.
• Nîsâbûrî, H. (1977). Ma’rifet Ulûmu’l-Hadis, Beyrut-Lübnan: İkinci Baskı, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• Bağdâdî, H. (2003a). el-Câmi’ li Ahlâki’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi, Beyrut: Üçüncü Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Bağdâdî, H. (ty.b). Kitâbü’l-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye, yy: Birinci Baskı, Matbaatü’s-Suud.
• İbnü’s-Salâh, Ş. (1998). Ulûmu’l-Hadîs, Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• İSAM, (18.08.2017). Metin Tahkiki Esasları. http://www.isam.org.tr/docu-ments/_dosyalar/_pdfler/ Arapca_Tahkik_Dizgi_Bibliyografya_Esaslari.pdf.
• Karaoğlan, A. (2021). Çağdaş Tefsirin Renk Yelpazesinde Bir Renk: Harekî Tefsir ve Yöntemi Seyyid Kutub Örneği, Ankara: İlâhiyât.
• Kâdî İyâz, b. M. (h. 1185). el-İlma’ ilâ Ma’rifet’i Usûl’ür-Rivâye ve Takyîdi’s Sema’, Kâhire: İkinci Baskı, Dâru’t- Turâs
• Kılıç, A. (05.01.2018). Günümüzde Metin Neşri ve Problemleri Üzerine Düşünceler. www.academia.edu/10227634/Günümüzde_Metin_Neşri_ve_Problemleri_Üzerine_Düşünceler. s.331-345.
• Köksal, M. (2012). Metin Neşrinin Ana Esasları. TÜBAR- XXXI/Bahar, s.179-209.
• Kütükoğlu, M. (1998). Tarih Araştırmalarında Usul, İstanbul.
• Müneccid, S. (1966). Arapça yazmaların neşir kaideleri. (Çeviren: Mehmet Hatiboğlu), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIV. s. 245-262.
• Müslim, H. (1990). Kitâbu’t-temyîz. Riyad: Mektebetü’l-kevser. (A’zamî’nin Menhecü’n-nakd’inin sonunda).
• Polat, S. (2010). Metin Tenkidi. İstanbul: İfav yay.
• Râmhürmüzî, H. (1984). el-Muhaddi- su’l-fâslıl beyner’r-râvî ve’l-vâî. (nşr. M. Accâc el-Hatîb). Kâhire: Dâru’l fikr.
• Sezgin, F. (2000). Buhari’nin Kaynakları. Ankara: Kitabiyat Yay
• TDK, (2005).Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara.
• Türkiye Diyânet Vakfı. (1988-2013). DİA, I-XLIV, İstanbul.