DÖNÜŞÜMSEL LİDERLİK VE ÖRGÜTSEL SİNİZM ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 127 - 143, 28.12.2024

Esma Güdek

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1334860

Öz

Örgütlerde, lider ile çalışanlar arasındaki ilişkinin boyutları ve niteliği her geçen gün önemli hale gelmektedir. Örgütlerde, pozitif ve huzurlu bir çalışma ortamının oluşmasında liderlerin benimsemiş olduğu liderlik biçiminin ciddi bir etkisi bulunmaktadır. Liderlik tarzlarından biri olan dönüşümsel liderliğin çerçevesinde, liderin çalışanlar ile kurduğu ilişki ve çalışanların lidere dair algıları örgüt içerisindeki çalışma ortamını doğrudan etkileyebilmektedir. Son dönemlerde örgütsel davranış alanında ön plana çıkan örgütsel sinizm kavramı; çalışanların, örgütün dürüstlüğünü kaybettiği inancına sahip olması ve örgüte karşı oluşturduğu olumsuz tutumları ifade etmektedir. Dolayısıyla dönüşümsel liderlik ile örgütsel sinizm arasında kaçınılmaz bir bağlantı bulunmaktadır. Bu çalışmada, dönüşümsel liderin örgütsel sinizmle arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Dönüşümsel liderin, çalışan ile kurduğu ilişki ve etkileşimin, örgüt içerisindeki sinik davranışlar üzerinde etkiye sahip olduğu ortaya konulmaktadır. Örgüt içerisinde dönüşümsel liderlik düzeyi arttıkça örgütsel sinizmin azaldığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dönüşümsel liderlik, Örgütsel sinizm, Örgütsel davranış, Örgütsel güven.

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 726(3), 269-292.
• Ackoff, R. L. (1999). Transformational leadership. Strategy & Leadership, 27(1), 20-25.
• Acuner, T. (2002). Lider doğulur mu, olunur mu?. Standart Dergisi, 41(485), 63-66.
• Akbolat, M., Işık, O., ve Yılmaz, A. (2013). Dönüşümcü liderlik davranışının motivasyon ve duygusal bağlılığa etkisi. International Journal of Economic and Administrative Studies, 6(11), 35-50.
• Akduman-Yetim, S., ve Ölmez-Ceylan, Ö. (2011). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemeye ilişkin bir araştırma. E-Journal of NewWorld Sciences Academy Education Sciences, 6(1), 682–695.
• Almada, S. J., Zonderman, A. B., Shekelle, R. B., Dyer, A. R., Daviglus, M. L., Costa, P. T., and Stamler, J. (1991). Neuroticism and cynicism and risk of death in middle-aged men: The Western Electric Study. Psychosomatic Medicine, 53(2), 165–175.
• Arslantaş, C. C., ve Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 261-286.
• Avolio, B. J., Waldman, D. A., and Yammarino, F. J. (1991). Leading in the 1990s: the four ı's of transformational leadership. Journal of European Industrial Training, 15(4), 9-16.
• Ayık, A. (2015). An analysis of the relationship between organizational communication and organizational cynicism according to teachers’ perceptions in Turkey. Educational Research and Reviews, 10(5), 547-555.
• Bakker, E. D. (2007). Integrity and cynicism: Possibilities and constraints of moral communication. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 20, 119-136.
• Balay, R., Kaya, A., ve Cülha, A. (2013). Örgüt kültürü ve örgütsel sinizm ilişkisi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 123-144.
• Baloğlu, N., Karadağ, E., ve Gavuz, Ş. (2009). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Çok Faktörlü Liderlik Stillerinin Yetki Devri Düzeylerine Etkisi: Bir Doğrusal ve Yapısal Eşitlik Modelleme Çalışması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 457-479.
• Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectation. New York: Free Press.
• Bass, B. M. (1999). Two decades of research and development in transformational leadership. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(1), 9-32.
• Bass, B. M., and Avolio, B. J. (1990). Developing transformational leadership: 1992 and beyond. Journal of European Industrial Training, 14(5), 21-27.
• Bass, B. M., and Riggio, R. E. (2006). Transformational leadership. London: Laerence Erlbaum Associates.
• Bass, B. M., Avolio, B. J., Jung, D. I., and Berson, Y. (2003). Predicting unit performance by assessing transformational and transactional leadership. Journal of Applied Psychology, 88(2), 207-218.
• Başaran, S. (2020). Okul müdürlerinin algılanan dönüşümcü liderlik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bilgiç, H. F. (2017). Liderlik ile örgütsel sinizm ilişkisi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 90-98.
• Bolat, T., ve Seymen, O. A. (2003). Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde "dönüşümcü liderlik tarzı"nın etkileri üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(9), 59-85. Brandes, P., and Das, D. (2006). Locating behavior cynicism at work: Construct issues and performance implications, employee health, coping and methodologies (Edt. Pamela L.Perrewe, Daniel C. Ganster). New York: JAI Press, 233-266.
• Bycio, P., Hackett, R. D., & Allen, J. S. (1995). Further assessments of the Bass (1985) conceptualization of transactional and transformational leadership. Journal of Applied Psychology, 80, 468–478.
• Byrne, Z. S., and Hochwarter, W. A. (2008). Perceived organizational support and performance: Relationships across levels of organizational cynicism. Journal of Managerial Psychology, 23(1), 54-72.
• Ceylan, A. (1997, 5-6 Haziran). Liderliğe kuramsal yaklaşımlar. 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumunda sunuldu, İstanbul.
• Chiaburu, D. S., Peng, A. C., Oh, I. S., Banks, G. C., and Lomeli, L.C. (2013). Antecedents and consequences of employee organizational cynicism: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 83(2), 1-46.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, (16), 423-442.
• Daft, R. L. (2000). Management. Orlando: Harcourt College.
• Davis, W. D., and Gardner, W. L. (2004). Perceptions of politics and organizational cynicism: An attributional and leader–member exchange perspective. The Leadership Quarterly, 15(4), 439-465.
• Dean, J. W., Jr., Brandes, P., and Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management Review, 23(2), 341-352.
• Durrah, O., Chaudhary, M., and Gharib, M. (2019). Organizational cynicism and its impact on organizational pride in industrial organizations. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(1203), 1-16.
• Eaton, J. A. (2000). A social motivation approach to organizational cynicism. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, York University, Toronto.
• Efeoğlu, G. E., ve İplik, E. (2011). Algılanan örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik ilaç sektöründe bir uygulama. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 343-360.
• Eraslan, L. (2006). Liderlikte post-modern bir paradigma: dönüşümcü liderlik. İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 1-32.
• Erdoğdu, M. (2018). Effect of organizational justice behaviors on organizational silence and cynicism: A research on academics from schools of physical education and sports. Universal Journal of Educational Research, 6(4), 733-741.
• Eren, E. (2001). Yönetim ve organizasyon (Çağdaş ve küresel yaklaşımlar). (5. Basım). İstanbul: Beta Basım Yayıncılık.
• Erkuş, A., ve Günlü, E. (2008). Duygusal zekanın dönüşümcü liderlik üzerine etkileri. İşletme Fakültesi Dergisi, 9(2), 187-209.
• Esmeray, A., and Erçen, Y. (2007). A correlational research in Mersin about burnout level of teachers. Journal of Cumhuriyet University Education Faculty. Downloaded from http://egitim.cu.edu.tr/efdergi/download/2007.3.34.81.pdf at 5 September 2013.
• Genç, N., ve Halis, M. (2006). Kalite liderliği. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ghasabeh, M. S., Soosay, C., and Reaiche, C. (2015). The emerging role of transformational leadership. The Journal of Developing Areas, 49(5), 459-467.
• Gövez, E. (2013). Örgütsel sinizm ve dönüştürücü/etkileşimci liderlik arasındaki ilişki - bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Güçlü, N., Kalkan, F., ve Dağlı, E. (2017). Mesleki ve teknik ortaöğretim okulu öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 177-192.
• Gündüz, B. (2005). Primary teachers’ burnout. Mersin University Education Faculty Journal, 1(1), 152-166.
• Güneş, İ. (2017). Okul yöneticilerinin liderlik düzeyleri ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki: İstanbul Bahçelievler örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Houston, B. K., and Vavak, C. R. (1991). Cynical hostility: Developmental factors, psychosocial correlates, and health behaviors. Health Psychology, 10(1), 9–17.
• Judge, T. A., and Piccolo, R. F. (2004). Transformational and transactional leadership: a meta-analytic test of their relative validity. Journal of Applied Psychology, 89(5), 775-546.
• Kalağan, G. (2009). The relationship between research assistants' perceptions of organizational support and organizational cynicism. Unpublished Master's Thesis, Antalya: Akdeniz University, Institute of Social Sciences.
• Kalay, F., Oğrak, A., Bal, V., ve Nışancı, Z. N. (2014). Mobbing, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: örnek bir uygulama. Sakarya İktisat Dergisi, 3(2), 1-18.
• Kanter, D. L., and Mirvis, P. H. (1985). Beyond demography: A psychographic profile of the workforce. Human Resource Management, 30(1), 45-68.
• Karacaoğlu, K., ve İnce, F. (2012). Brandes, Dharwadkar ve Dean’in (1999) örgütsel sinizm ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Kayseri organize sanayi bölgesi örneği. Business and Economics Research Journal, 3(2), 77-92.
• Karadeniz, E. M. (2001). Bilgi merkezi yöneticilerinin liderlik tarzları ile çalışanların yaşadıkları yıldırma ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Keçecioğlu, T. (1998). Liderlik ve liderler. İstanbul: Kalder Yayınları.
• Kerse, G., ve Karabey, C. N. (2017). Algılanan örgütsel desteğin örgütsel özdeşleşmeye etkisi: Örgütsel sinizmin aracı rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(4), 375-396.
• Kırılmaz, A. Y., Çelen, Ü., and Sarp, N. (2003). Running in Primary Teacher Group "Burnout Status" Survey. İlköğretim Online, 2(1), 2-9.
• Kim, S., Jung, K., Noh, G., and Kang, L. K. (2019). What makes employees cynical in public organizations? Antecedents of organizational cynicism. Social Behavior and Personality, 47(6), 1-10.
• Lowe, K. B., Kroeck, K. G., and Sivasubramaniam, N. (1996). Effectiveness correlates of transformational and transactional leadership: A meta-analytic review of the MLQ literature. The Leadership Quarterly, 7, 385-425.
• Mete, Y. A. (2013). Relationship between organizational cynicism and ethical leadership behaviour: A study at higher education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 89, 476-483.
• Mete, Y. A., ve Serin, H. (2015). Okul yöneticilerinin babacan liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sinizm davranışları arasındaki ilişki. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 147-159.
• Mülayim, M. (2019). Dönüşümcü ve etkileşimci liderlik tarzlarının örgütsel sinizm üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Mülayim, M., Polatcı, S. (2021). Örgütsel sinizm üzerinde dönüşümcü ve etkileşimci liderlik tarzlarının etkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırma Dergisi, 19(49), 30-47.
• Nafei, W. A. (2013). The effects of organizational cynicism on job attitudes: An empirical study on teaching hospitals in Egypt. International Business Research, 6(7), 52-69.
• Nartgün, S. S., ve Kartal, V. (2013). Öğretmenlerin örgütsel sinizm ve örgütsel sessizlik hakkındaki görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 47-67.
• Naseer, S., Raja, U., Syed, F., and Baig, M. U. A. (2021). When and why organizational cynicism leads to CWBs. Personnel Review, 50(1), 90-107.
• Oruç, S. (2007). The evaluation of burnout levels of special education teachers working in the field based on some variables (Adana Sample). Unpublished Master’s Thesis, Çukurova University, Social Science Institute, Adana.
• Örmen, U. (1992). Burnout emotion and a research on managers. Unpublished Master’s Thesis, Marmara University Social Science Institute, İstanbul.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H., and Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. The Leadership Quarterly, 1, 107-142.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., and Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Polat, S. (2013). The impact of teachers’ organizational trust perceptions on organizational cynicism perception. Educational Research and Reviews, 8(16), 1483-1488.
• Purwanto, A., Fahmi, K., and Sulaiman, A. (2023). Linking transformational leadership, learning culture, organizational structure and school innovation capacity: CB SEM AMOS analysis. Journal of Information Systems and Management, 2(3), 1-8.
• Rafferty, A. E., and Griffin, M. A. (2004). Dimensions of transformational leadership: Conceptual and empirical extensions. The Leadership Quarterly, 15(3), 329-354.
• Saylı, H., ve Baytok, A. (2014). Örgütlerde liderlik: Teori uygulama ve yeni perspektifler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Seltzer, J. S., & Bass, B. M. (1990). Transformational leadership: Beyond initiation and consideration. Journal of Management, 16(4), 693–703.
• Sezgin Nartgün, Ş., ve Kartal, V. (2013). Öğretmenlerin örgütsel sinizm ve örgütsel sessizlik hakkındaki görüşler. Bartın University Journal of Faculty of Education, 2(2), 47-67.
• Sezgin, G. (2019). İşletmelerde dönüşümcü ve etkileşimci liderlik ile örgütsel sinizm ilişkisinde örgütsel politika algısının aracılık etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Şahin, B. (2009). Örgütsel gelişmenin sağlanmasında dönüşümcü liderlerin rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 97-118.
• Taş, A., Çelik, K., ve Tomul, E. (2007). Yenilenen İlköğretim Programının Uygulandığı İlköğretim Okullarındaki Yöneticilerin Liderlik Tarzları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 85-98.
• Taş, S. (2009). Atatürk’ün dönüşümcü liderliği. SDU International Journal of Technologic Sciences, 1(2), 1-9.
• Tokgöz, N., ve Yılmaz, H. (2008). Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya’daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 238-305.
• Töremen, F., ve Yasan, T. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (Malatya ili örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 27-39.
• Tümkaya, S. (1996). Teacher’s burnout, observed psychological symptoms and coping behaviors. Unpublished Doctorate Thesis, Çukurova University Social Science Institute, Adana.
• Wanous, J. P., Reichers, A. E., and Austin, J. T. (1994). Organizational cynicism: An initial study. Academy of Management Proceedings, 1, 269-273.
• Wu, C., Neubert, M. J., and Yi, X. (2007). Transformational leadership, cohesion perceptions, and employee cynicism about organizational change: The mediating role of justice perceptions. The Journal of Applied Behavioral Science, 43(3), 327-351.
• Yammarino, F. J., Spangler, W. D., and Bass, B. M. (1993). Transformational leadership and performance: A longitudinal investigation. The Leadership Quarterly, 4, 81-102.
• Yıldız, S., & Şaylıkay, M. (2014). The effect of organizational cynicism on alienation. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 109, 622-627.
• Zel, U. (2001). Kişilik ve liderlik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.