Zygmunt Bauman’ın ahlak anlayışı bağlamında “proteofobia”

Yıl 2020, Sayı: 4, 1 - 13, 30.06.2020

Rümeysa Öztürk

Öz

Zygmunt Bauman’ın ahlak anlayışına göre ahlaki sorumluluk her şeyden öncedir. Ahlakın hiçbir temeli yoktur, o herhangi bir amaca bağlanamaz, müphemdir ve müphemliği derecesinde kaygandır. Böyle bir ahlaki sorumluluk “Öteki için olmak” şeklinde tanımlanabilir. İki kişinin karşılıklı ilişkisinde, kişi, karşısındakinin ne yaptığından, bu sorumluluğu yüklenip yüklenmediğinden ve herhangi bir dışerkten bağımsız olarak sorumluluğu yüklenir. Ancak toplumla birlikte ikilinin bu ahlaki birliği bozulur. Burada artık üçüncü kişilerden bahsederiz. Üçüncünün ortaya çıkışıyla birlikte ilişkiler belirli yasalarla ve kurallarla kurulup sürdürülmelidir. Esasen Üçüncü de bir Öteki olsa da bu ilişki içinde bir dışerktir ve onunla birlikte bir düzen kurulması zorunlu hale gelmiştir. Temelsiz, irrasyonel ve müphem ahlakın, her türlü belirsizliği ortadan kaldırmaya çalışan rasyonel tasarımın içinde önsel olarak bulunması artık mümkün değildir. Burada artık evrensel etik kodlar geçerlidir ve ahlak, kurallarla belirlenir. Düzen tasarımı beraberinde yabancıları da getirir ve kent hayatında yabancılarla birlikte yaşamak, ahlakiliği kurallarla belirlenmiş bir toplum için korku vericidir. Ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememe şeklindeki korku ile beraber bir gün kendisinin de yabancı olma ihtimalinin verdiği korkudur bu. Her biçime bürünebilen her yere yayılmış olan korku: Proteofobia. Bu korkuyla birlikte içine girmeye gayret ettiğimiz steril alanlar, “Öteki için olma” durumunu git gide daha çok yok eder; ancak steril oldukları oranda da güvensizlik ve korku hissini artırır. Çalışmada Bauman’ın ahlak anlayışı bağlamında korku ve güvensizliğin bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Sorumluluk, Etik, Modernite, proteofobia

“Proteophobia” in the context of Zygmunt Bauman’s moral understanding

Öz

Kaynakça

• Başer, D. & Hülür, H. (2015). Akışkan modernitede yabancının durumu: Hiç kimseleşme süreci. The Journal of Academic Social Science Sturdies, 35, 399-410.
• Bauman, Z. (2016a). Kapımızdaki yabancılar (E. Barca, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2016b). Küreselleşme: Toplumsal sonuçları (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2016c). Modernite ve holokaust (S. Sertabiboğlu, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bauman, Z. (2016d). Postmodern etik (A. Türker, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018a). Akışkan hayat (A. E. Pilgir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018b). Akışkan modern dünyadan 44 Mektup (P. Siral, Çev.). İstanbul: Habitus Yayıncılık.
• Bauman, Z. (2018c). Bireyselleşmiş toplum (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018d). Iskarta hayatlar: Modernite ve safraları (O. Yener, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Bauman, Z. (2018e). Özgürlük (K. Eren, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018f). Parçalanmış hayat: Postmodern ahlak denemeleri (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018g). Sosyolojik düşünmek (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018h). Siyaset arayışı (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z. (2019). Postmodernlik ve hoşnutsulukları (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. & Lyon, D. (2016). Akışkan gözetim (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. & Tester, K. (2017). Zygmunt Bauman ile söyleşiler (M. Hazır, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Beck, U. (2013). Siyasallığın icadı (N. Ülner, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Foucault, M. (2019). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Hardt, M. & Negri, A. (2018). İmparatorluk (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Levinas, E. (2016). Sonsuza tanıklık: Emmanuel Levinas'tan seçme yazılar (M. Atıcı, M. Başaran, G. Çankaya, Z. Direk, E. Gökyaran, Ö. Gözel, . . . H. Yücefer, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Topçu, N. (2014). İsyan ahlakı (M. Kök, & M. Doğan, Çev.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2018). Ahlak. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Touraine, A. (2018). Modernliğin eleştirisi (H. U. Tanrıöver, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.