From Anatolian romanticism to Islamic spiritualism: Nurettin Topçu’s Reha

Yıl 2020, Sayı: 6, 72 - 87, 31.12.2020

Şener Şükrü Yiğitler

Öz

Anadolu romantizminden İslami spiritüalizme: Nurettin Topçu’nun Reha’sı

Öz

Düşünceleriyle Türkiye’de muhafazakâr geleneği derinden etkilemiş bir fikir adamı olarak Nurettin Topçu’nun yayımlanmış edebi eserleri birkaç şiir, öykülerinden oluşan Taşralı ve tek romanı Reha’dır. Bu kısıtlı edebi verimi nedeniyle olduğu kadar bir entelektüel ve filozof olarak Türk siyasi düşünce tarihindeki büyük etkisine bağlı olarak Topçu birçokları tarafından edebiyatçı görülmez. Topçu’nun gençlik yıllarında başlayıp doktora eğitiminden sonra on yılda tamamladığı (1926-1936) Reha onun vasiyeti gereği ancak 1999’da yayımlanır. Onun edebiyatçılığına yönelik yapılan incelemelerin büyük kısmı öykülerini odağa alır ve bu incelemelerin ortak şekilde vardığı öykücülüğüne yönelik olumsuz yargı Topçu’nun edebiyatçılığının objektif ve bütüncül biçimde değerlendirmesine engel olur. Aile içi yasak bir aşkın anlatıldığı Reha özellikle başkahramanın intihara meyilli, melankolik psikolojisini olayların geçtiği yerlerin doğa tasvirleriyle özdeşleştirmedeki başarısı, bütün bunların yaşandığı fonda ülke gerçeklerinin çarpıcı örneklerle sunması ve yazarının edebi yetkinliğini, dile hâkimiyetini sergileyen bir ilk roman olması açısından dikkat çeken bir eserdir. Topçu’nun gazete yazılarında ve makalelerinde işlediği kavram ve düşüncelerin hammaddeleri “Anadolu romantizmi” ve “İslami spiritüalizm” şeklinde Reha’da görülür. Bu bakımdan Reha, yazarının henüz gençlik yıllarında sahip olduğu düşüncelerin ilerleyen yıllardaki evrimini vermesi açısından da önemli bir eserdir. Bu çalışmanın konusu, bir fikir adamının kaleminden çıkan Reha romanının Türk roman tarihi bakımından önemi, edebi değeri ve Topçu’nun düşünce dünyasından taşıdığı izlerdir.

Anahtar Kelimeler

Nurettin Topçu,, Reha,, Anadolu romantizmi,, İslami spiritüalizm,, Türk-İslam sentezi,, doğa,, din,, vatan,

Kaynakça

• Argın, Ş. (2006) Nurettin Topçu’nun ümitsiz ihya arzusu ya da siyasetin ‘taşra’sında taşranın siyasetini tahayyül etmek. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce 5 – muhafazakârlık (s. 465-489 içinde). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (2008). Peyami: hayatı, sanatı, dramı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Banarlı, N. S. (2012). Edebiyat sohbetleri. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bataille, G. (1997). Edebiyat ve kötülük (A. Sönmezay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Birgül, M. F. (2013). İrade hareket isyan-Nurettin Topçu’nun entelektüel biyografisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar-Türkiye’de siyasi ideolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Carroll, B. E. (1997). Spiritualism in Antebellum America-Religion in north America. Bloomington: Indiana University Press.
• Demirci, İ. (2016). Nurettin Topçu’nun aşk romanı Reha ve aşk hikâyesi Karayazı. 40 yıl sonra Nurettin Topçu (s. 299-308 içinde). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları.
• Doğan, D. M. (2016). Nurettin Topçu: din toprak ve tarih. 40 yıl sonra Nurettin Topçu (s. 53-64 içinde). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları.
• Göle, N. (2011). Melez desenler-İslam ve modernlik üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2016). Kayıp ayna, kayıp şark: edebiyat ve endişe. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kara, İ. (2016). Ahlâk davasına ve muallimliğe adanmış bir ömür: Nurettin Topçu. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 4, 6-23.
• Kara, İ. (2016). Nurettin Topçu’nun eserlerinin teşekkülü ve yayın süreçleri üzerine birkaç not. 40 yıl sonra Nurettin Topçu (s. 42-53 içinde). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları.
• Kara, İ. (2017). Nurettin Topçu hayatı ve bibliyografyası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Korkmaz, E. (2010). Ansiklopedik simgeler sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Korkmaz, F. (2018). Başlangıcından Cumhuriyet’e yeni Türk şiirinde melankoli. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kökden U. (1959). Taşralı-Nurettin Topçu’nun hikâyeleri üzerinde bir tenkid denemesi. Büyük Doğu, 24, 6-13.
• Kutlu, M. (1992). Nurettin Topçu’nun hikâyeleri üzerine: “Taşralı”. Nurettin Topçu’ya armağan (s. 123-129 içinde). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Mardin, Ş. (2002). Türk modernleşmesi-Makaleler 4. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okay, O. (1992). Bir idealistin ölümü. Nurettin Topçu’ya armağan (s. 147-151 içinde). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Öğün, S. S. (1992). Nurettin Topçu üzerine bazı dikkatler. Nurettin Topçu’ya armağan (s. 65-72 içinde). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Stauth, G. & Turner, B. S. (1995). Nietzsche’nin dansı (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ark Yayınevi.
• Şen, H. (2012). Kemalist modernleşme ve İslâmcı gelenek. Ankara: Kadim Yayınları.
• Topçu, N. (2011). Bergson. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2013). Taşralı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2015a). Kültür ve medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2015b). Var olmak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2016). Ahlâk nizamı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2017). Yarınki Türkiye. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topçu, N. (2020). Reha. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2017). Mai ve siyah. İstanbul: Can Yayınları.
• Yetiş, K. (1999). Milli edebiyat anlayışı. İlmî Araştırmalar, 8, 267-284.
• Yiğitler, Ş. Ş. (2017). Erken cumhuriyet dönemi (1923-1938) romanlarında militarizm (Yayımlanmamış doktora tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.