Michel Foucault, post-modernism and knowledge

Yıl 2020, Sayı: 6, 14 - 32, 31.12.2020

Hasan Yurdakul

Öz

Michel Foucault, post-modernizm ve bilgi

Öz

Bu çalışmada bilgi konusu post-modernizm bağlamında Foucault’nun bakış açısıyla ele alınmıştır. Bilgi Modernist anlayışın en temel kavramlarından biri olarak birçok tartışmanın merkezinde yer alır. Bu çalışma modernizmin tanımlanmasından öte post-modernizmin, modernizm karşısında nasıl konumlandığına ve bilginin post-modern düşüncedeki gelişimine odaklanmaktadır. Foucault’nun bilgi tartışmasında öne çıkan konuların başında iktidar-özne ve söylem gelmektedir. Bunun yanında bilgiye yaklaşım açısından Foucault’nun eserlerinde iki farklı kavram ön plana çıkmaktadır. Bunlar Foucault’nun erken dönem çalışmalarında örneğin, Kelimeler ve Şeyler ve Bilginin Arkeolojisi’nde arkeolojik çözümleme ön plandayken, iktidara odaklanan çalışmalarında daha çok soybilimsel çözümleme anlayışını benimsediğini görmekteyiz. Foucault bilgi konusunu tartışmaya açarken Batı düşüncesinde hâkim olan özne kavramını yapısökümüne uğratır. Ayrıca Foucault modernizmin sürekliliğe ve ilerlemeye dayalı tarih anlayışını reddeder. O tarihin sürekliliği tezine karşın, tarihin süreksizliği tezini ileri sürmüştür ve çözümlemelerini bu tarihsel bağlamda gerçekleştirmiştir. Ayrıca Foucault’yu diğer düşünür ve tartışmalardan ayıran unsurlardan bir diğeri ise bilgi ve iktidarı bir arada ele almasıdır. Foucault’a göre iktidar varlığını devam ettirebilmek için bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Ayrıca bilginin bedenleri de kuşatan bir yapı da olması, bedenler üzerinde denetimin ve disiplinin kurulmasında son derece etkili bir araç olma özelliği taşır. Bilgi ve beden arasındaki bu ilişki söylem olarak kendini somutlaştıracağından iktidarın merkezsiz bir yapıda her yerde ve her şeyde olmasını sağlar. Diğer bir ifade ile iktidar bilgi yoluyla her yerde kendine etkinlik alanı açmış görülür. İktidarın kendini gerçekleştirme biçimi söylem aracılığıyladır. Bu açıdan Foucault’nun incelemeye aldığı asıl konu bilginin söylemsel formlarıdır.

Anahtar Kelimeler

Foucault, Post-modernizm, Bilgi, Beden, İktidar

Kaynakça

• Akça, G. (2005a). Modernden postmoderne kültür ve kimlik. Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, 15, 1-24.
• Akça, G. (2005b). Postmodernite ve ulus devlet. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VII(2), 232-257.
• Ayaz, B. (2016a). Geç kapitalizm: Medya ve sanata içeriğin metalaşması ve anlamsızlaşması. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 119-128.
• Ayaz, B. (2016b). Jacques Derrida, Richard Roty ve doğruluk. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 57-68.
• Ayıtgu, G. (2016). Foucault’nun tarihteki süreksizlik arayışı. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 119-146.
• Bal, M. (2015). Postmodernizmin düşünce ve sanat dünyasındaki tanımı. Mavi Atlas, 4, 120-135.
• Barrad, K. (2003). Posthumanist performativity: Toward an understanding of how matter comes to matter. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 28(3), 801-831 Bauman, Z. (2011). Postmodern etik (A. Türker, Çev.). İstanbul. Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2000). Postmodernlik ve hoşnutsuzlukları (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul. Ayrıntı Yayınları.
• Bayram, A. K. (2018). Foucault’nun yöntemi: Hakikatin söylemsel inşasının arkeolojisi ve soykütüğü. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(2), 217-230.
• Bennett, R. M. (2013). Embodied ınformation, knowin gbodies, and power. Millennium: Journal of International Studies, 41(3), 601-622.
• Bingöl, O. (2019). Foucault’da iktidar, beden ve özne üçlüsü. Asia Minor Studies, 7(2), 327-334.
• Bircan, U. (2019). Michel Foucault. Içinde I. B. Brovo, H. Bravo, & B. A. Sümer (Ed.), Çağdaş fransızfelsefesi (ss. 277-309).Ankara:Phoenıx.
• Brenner, N. (1994). Foucault’snewfunctionalism. Theory and Society, 23(5), 679-709.
• Coll, S. (2014). Power, knowledge, and the subjects of privacy: Understan in dprivacy as the ally of surveillance. Information, Communication & Society, 17(10), 1251-1263.
• Çeğin, G.,& Özpolat, G. (2018). Michel Foucault’nun yöntem arayışına eleştirel bir bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(64), 398-411.
• Çelebi, V. (2013). Michel Foucault’da bilgi, iktidar ve özne ilişkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi,5(1), 512-523.
• Çelebi, V. (2016). Michel Foucault’da arkeolojik çözümleme ve arkeolojik çözümlemenin süreksizlik tezi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,7(1), 993-1014.
• Çüçen, K. (2003). Bilgi kuramına giriş. Bilimname, 2(2), 3-12.
• Eagleton, T. (2011). Postmodernizmin yanılsamaları (M. Küçük, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Eroğlu, H. Ö. (2016). Foucault’nun iktidarları. Amme İdaresi Dergisi, 49(2), 39-54.
• Foss, S.,&Gıll, A. (1987). Michel Foucault’s theoryof rhetoric as epistemic. The Western Journal of Speech Communication, (51), 384-401.
• Foucault, M. (1987). Söylemin düzeni (T. Ilgaz, Çev.). İstanbul:Hil Yayınları.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.).Ankara: İmge Kitapevi.
• Foucault, M. (2006). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.).Ankara: İmge Kitapevi.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi (H. Tanrıöver, Çev.).İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2008). Bu bir pipo değildir (S. Hilav, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Büyük kapatılma (I. Ergüden & F. Keskin, Çev.).İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2012). Bilme istenci üzerine dersler(K. Eksen, Çev.).İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2013a). Akıl hastalığı ve psikoloji (E. Bayoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2013b). Büyük yabancı dil, delilik ve edebiyat üstüne konuşmalar (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar (F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015a). İktidarın gözü (4.Baskı; I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015b). Biyopolitikanın doğuşu (A. Tayla, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2017). Kelimeler ve şeyler insan bilimlerinin bir arkeolojisi (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Foucault, M. (2019). Bilginin arkeolojisi (4.Baskı; V. Urhan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (1994).Modernliğin sonuçları (E. Kuşdil, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Güneş, C. D. (2013). Michel Foucault’da söylem ve iktidar. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (21), 55-71.
• Güneş, C. D. (2015). Ruh bedenin hapishanesidir: Michel Foucault. Ekev Akademi Dergisi, 19(64), 59-72.
• Habermas, J. (1994). Modernlik tamamlanmamış bir proje. Içinde N. Zeka (Ed.), & G. Naliş (Çev.), Postmodernizm, Postmodernizm Jameson, Lyotard, Habermans (ss. 31-44). İstanbul. Kıyı Yayınları.
• Hall, S. (2017). Temsil: Kültürel temsiller ve anlamlandırma uygulamaları (1.Baskı; Ö. Uysal, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Hartley, J. (2004). Communication, cultural and mediastudies. New York: Routledge.
• Hekman, S. (1999). Bilgi sosyolojisi ve hermeneutikMannheim,Gadamer, Foucault ve Derrida(H. Arslan & B. Balkız, Çev.). İstanbul: Paradiğma Yayıncılık.
• Hülür, H. (2006). Bilimde yöntemciliğin reddi ve çoğulculuk: Feyerabend’inepistemolojik Dadaizmi.Afyon Kocatepe Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, VIII (2), 199-218.
• Hülür, H. (2008a). İktidar/bilgi sarmalı: Michel Foucault’dadisipsinsel doğruluk ve özne. Ekev Akademi Dergisi, 12(35), 149-164.
• Hülür, H. (2008b). Görülebilenin hayaleti, söylenebilenin mırıltısı; Mıchel Foucault’nun bakışında boşluk ve bulunmayış. Ekev Akademi Dergisi, 12 (36), 171-188.
• Hülür, H. (2009a). Epistem ve dil: Mıchel Foucault’da tarih ve eklenme. Ekev Akademi Dergisi, 13(9), 11-31.
• Hülür, H. (2009b). Faşist olmayan varolma biçimlerinin olanakları üzerine: Michel Foucault’da normalleşme, benlik ve etik. Ekev Akademi Dergisi, 13 (40), 447-449.
• Hülür, H. (2009c). Görme ve söylemin mekanı olarak birey ve denetim: MıchelFoucault’daışık ve söz rejimi. Ekev Akademi Dergisi, 13 (38), 115-136.
• Jameson, F. (1994). Post Modernizm ya da geç kapitalizmin kültürel mantığı. Içinde N. Zeka (Ed.), & D. Erksan (Çev.), , Postmodernizm Jameson, Lyotard, Habermans (ss. 59-116). İstanbul. Kıyı Yayınları.
• Kayıhan, B. (2018). Toplumsal dönüşüm sürecinde risk söylemi bağlamında haber çözümlemesi [Doktora Tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Kılıç, S. (2015). Lyotard: Fark ve çokluğun anlatısı postmodernite. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 3, 106-137.
• Kızılkaya, E. İ. (2018). Zeıtgeıst ve Michel Foucault’nun tarihsel apriori kavramı. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 109-130.
• Lemke, T. (2014). New materialisms: Foucault and the government of things. Theory, Culture & Society, 32(4), 3-25.
• Lyotard, J.-F. (1994). Postmodern nedir sorusuna cevap. Içinde N. Zeka (Ed.), & D. Sabuncuoğlu (Çev.), Postmodernizm (ss. 45-58). İstanbul: Kıyı Yayınları.
• Lyotard, J. F. (1997). Postmodern durum (A. Çiğdem, Çev.). Ankara: Vadi Yayınları.
• Megill, A. (2012). Aşırılığın peygamberleri (T. Birkan, Çev.).İstanbul: Say Yayınları.
• Revel, J. (2005). Michel Foucault güncelliğin bir ontolojisi (K. Atakay, Çev.).İstanbul: Otonom Felsefe.
• Ritzer, G. (2008). Modern sosyoloji kuramları (7.Baskı; H. Hülür, Çev.). Ankara: Deki Yayınları.
• Sarup, M. (2004). Post-yapısalcılık ve postmdernizm (A. Güçlü, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınevi.
• Slattery, M. (2014). Sosyolojide Temel Fikirler (Ü. Tatlıcan& G. Demiriz, Ed.; Ö. Balkız, G. Demiriz, H. Harlak, C. Özdemir, Ş. Özkan, & Ü. Tatlıcan, Çev.; 6.Baskı). Sentez Yayıncılık. Tekeli, İ. (2017). Postmodernizm tartışmaları üzerine düşünceler. Düşünme Dergisi, 10, 8-19.
• Touraine, A. (2018). Modernliğin eleştirisi (11. Baskı; H. U. Tanrıöver, Çev.). Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Turanlı, G. (2019). Foucault: Modern bilgi anlayışının söylemsel analizi. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 66, 365-377.
• Tüzen, H. (2008). Postmodernizm Mitosu. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 145-158.
• Urhan, V. (2007a). M. Foucault ve bilgi/iktidar ilişkisinin soykütüğü. Kaygı Uludağ Üniversitesi Felsfe Dergisi, (9), 99-118.
• Urhan, V. (2007b). Michel Foucault: klasik ve modern çağlarda insan. Ekev Akademi Dergisi, 11(32), 11-25.
• Zeka, N. (1994). Yolları çatallanan bahçe,aynalı gökdelenler, dil oyunları ve robespıerre. Içinde N. Zeka (Ed.), Postmodernizm Jameson, Lyotard, Habermans (ss. 7-30). Kıyı Yayınları.