Social-philosophical dimensions of knowledge and Spinoza’s understanding of knowledge

Yıl 2021, Sayı: 7, 93 - 119, 30.06.2021

Mehmet Mesut Ballı

Öz

Since Ancient Greece, the knowledge is among the subjects of philosophy. However, philosophers have generally considered the subject of knowledge outside of its social context. This situation continued especially until the 17th century. This century is the century of the search for precise information and the development of new methods. Especially since the 17th century, philosophers and thinkers have adopted new ways of handling knowledge. Thus, they pioneered the sociology of knowledge, which would become a discipline in the 20th century, and became the messengers of the sociology of knowledge. One of these pioneering, messenger thinkers is Brunch Spinoza. In this text, Spinoza’s opinion of knowledge was presented. Spinoza made two different classifications of knowledge in two separate studies. One of these is the Inquiry on the Correction of Semantic Ability, where knowledge is defined as “perception”. The other is his masterpiece, Ethica, published posthumously. In Ethics, which Spinoza wrote with a geometric method, he puts forward all areas of philosophy in general and the theory of knowledge in particular. Spinoza took a rationalist attitude regarding the source of knowledge. He aimed at a rationalist theory of knowledge and formed a progressive theory of knowledge.

Anahtar Kelimeler

Spioza, epistemology, sociology of knowledge, rationalism, Western thought

Bilginin toplumsal-felsefi boyutları ve Spinoza’nın bilgi anlayışı

Öz

Antik Yunan’dan itibaren bilgi, felsefenin konuları arasındadır. Bununla birlikte filozoflar bilgi konusunu genel olarak toplumsal bağlamının dışında ele almışlardır. Bu durum özellikle 17. yüzyıla kadar devam etti. Bu yüzyıl kesin bilgi arayışının ve yeni yöntem geliştirmenin yüzyılıdır. Özellikle 17. yüzyıldan itibaren filozoflar, düşünürler bilgiyi ele alışta yeni yollar benimsemişlerdir. Böylece 20. yüzyılda bir disiplin haline gelecek olan bilgi sosyolojisine de öncülük etmişler, bilgi sosyolojisinin habercileri olmuşlardır. Bu öncü, haberci düşünürlerden biri, Brunch Spinoza’dır. Bu metinde Spinoza’nın bilgi görüşü ortaya konuldu. Spinoza, iki ayrı çalışmasında iki farklı bilgi sınıflandırması yaptı. Bunlardan biri, bilginin ‘algı” olarak tanımlandığı Anlam Yetisinin Düzeltilmesi Üzerine İnceleme’dir. Diğeri ise ölümünden sonra yayınlanan ve onun başyapıtı olan Etika adlı kitabıdır. Spinoza, geometrik bir yöntemle yazdığı Etika’da genel olarak felsefenin bütün alanlarını, özel olarak da bilgi kuramını ortaya koyar. Spinoza, bilginin kaynağı konusunda rasyonalist bir tutum sergiledi. Rasyonalist bir bilgi kuramı hedefledi ve ilerlemeci bir bilgi kuramı oluşturdu.

Anahtar Kelimeler

Spinoza, bilgi kuramı, bilgi sosyolojisi, rasyonalizm, Batı düşüncesi

Kaynakça

• Akay, A. (2013). Postmodernizmin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Apphun, (2011). Etika üzerine (H. Z. Ülken, Çev.). Etika (s. 22-29) içinde. Ankara: Dost Yayınları.
• Armaner, T. (2020). Tekillik ve sonsuz. Cogito, 99, 156-168.
• Arslan, A. (2010). Felsefeye giriş. 14. Baskı, Ankara: Adres Yayınları.
• Baker, U. (2015). Sanat ve Arzu, 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baker, U. (t.y.). Spinoza kitabı: Ethica’nın sırrı, Körotonomedya yazıları, Erişim adresi (25 Nisan 2021): https://www.korotonomedya.net/kor/index.php?id=21,182,0,0,1,0
• Bal, H. (2015). Bilgi sosyolojisi. Bursa: Sentez.
• Balanuye, Ç. (2012). Spinoza: Bir hakikat ifadesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Balibar, E. (2010). Spinoza ve siyaset (S. Soyarslan, Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Balibar, E. (2020). Spinoza: kitle korkusu/kitlelerin korkusu, Cogito, 99, 188-210.
• Bauman, Z. (2010). Sosyolojik düşünmek (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Burke, P. (2010). Bilginin toplumsal tarihi, (M. Tunçay, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Canaslan, E. (2015). Sunuş: Anlama yetisini düzeltmek. E. Ayhan (Çev.). Anlama yetisinin düzeltilmesi üzerine inceleme (s. 11-33) içinde. Ankara: Dost Yayınları.
• Canaslan, E. (2020). Spinoza’da ifade özgürlüğünün metafizik temelleri. Cogito, 99, 39-53.
• Cevizci, A. (2008). Felsefe, 2. Basım. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Cottingham, J. (2003). Akılcılık (B. Gözkân, Çev.). İstanbul: Doruk.
• Çankaya Eksen, G. (2020a). Spinoza: Taze bir nefes. Cogito, 99, 5-10.
• Çankaya Eksen, G. (2020b). Spinoza’da insanın insan yapan şey üzerine. Cogito, 99, 105-128.
• Çankaya Eksen, G., Canaslan, E., Armaner, T. & Nahum, A. E. (2020). Cemal Bâli Akal’la söyleşi. Cogito, 99, 11-38.
• Deleuze, G. (2000). Spinoza üstüne on bir ders (U. Baker, Çev.). Ankara: Öteki Yayınevi.
• Deleuze, G. (2005). Spinoza: Pratik felsefe (A. Nahum & U. Baker, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Eijnatten, J. Van. (2003). Liberty and concord in the united provinces. Leiden: Brill.
• Erdemli, H. A. (1985). Spinoza’nın ahlâk anlayışı (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hekman, S. (1999). Bilgi sosyolojisi ve hermeneutik (H. Arslan & B. Balkız, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Höffding, H. (2011). Spinozanın hayatı ve eseri. H. Z. Ülken (Çev.), Etika (s. 14-22) içinde. Ankara: Dost Yayınları.
• Hülür, H. (2000). Toplumsal bilim söyleminde yerellik. Selçuk İletişim, 1(3), 103-116.
• Hülür, H. (2006). Bilimde yöntemciliğin reddi ve çoğulculuk: Feyerabend’in epistemolojik Dadaizmi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 199-218.
• Hülür, H. (2008a). İktidar/bilgi sarmalı: Michel Foucault’da disiplinsel doğruluk ve özne, EKEV Akademi Dergisi, 12(35), 149-164.
• Hülür, H. (2008b). Görülebilenin hayaleti, söylenebilenin mırıltısı; Michel Foucault’nun bakışında boşluk ve bulunmayış. EKEV Akademi Dergisi, 12(36), 171-188.
• Hülür, H. (2009). Görme ve söylemenin mekânı olarak birey ve denetim: Michel Foucault’da ışık ve söz rejimi. EKEV Akademi Dergisi, 13(38), 115-136.
• Kara, O. E. (2020). Ulus Baker’in Spinoza pratiği. Cogito, 99, 169-187.
• Mason, R. (2016). Spinoza: Logic, knowledge and religion, New York: Routledge.
• Matheron, A. (2020). Teolojik-Politik İnceleme’den Politik İncelmeye’ye Spinoza’nın evrimi problemi (A. Kuset, Çev.). Cogito, 99, 54-71.
• Merton, R. K. (2010). Bilim ve toplumsal düzen, bilim sosyolojisi incelemeleri (Ü. Tatlıcan, Çev.). B. Balkız & V. S. Öğütle (Ed.), Ankara: Doğubatı, 148-164.
• Misrahi, R. (2017). Spinoza sözlüğü (E. Durmuş, Çev.). Ankara: Otonom Yayınları.
• Nadler, S. (2013). Spinoza: Bir yaşam (2. Baskı; A. Duman & M. Başekim, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nadler, S. (2020). Spinoza’nın Etika’sında ebedilik ve ölümsüzlük (E. Ayhan, Çev.). Cogito, 99, 129-155.
• Negri, A. (2005). Yaban kuraldışılık: Spinoza metafiziğinin ve siyasetinin gücü. (E. Canaslan, Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Okyayuz, M. (2002). Sunuş: Karl Mannheim’da bilgi sosyolojisi ve ideoloji teorisi, İdeoloji ve Ütopya (s. 9-24), Ankara: Epos Yayınları.
• Özkan, V. (2004). Bilgi sosyolojisi. A. Cevizci (Ed.), Felsefe Ansiklopedisi-2 (s. 393-400) içinde. İstanbul: Etik Yayınları.
• Pears, D. (2004). Bilgi nedir? (A. Güçlü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Ramond, C. (2014). Spinoza sözlüğü (B. Şişman, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Scruton, R. (2007), Spinoza (H. Gür, Çev.). Ankara: Dost.
• Spinoza, (2011). Etika, (H.Z.Ülken, Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Spinoza, (2019). Anlama yetisinin düzeltilmesi üzerine İnceleme (3. Baskı; E. Ayhan, Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Tatian, D. (2009). Spinoza. Dünya sevgisi (H. Turşucu & S. Aksoy Hancı, Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Tunçay, M. (Der.) (2011). Batı’da siyasal düşünceler tarihi: Seçilmiş yazılar (Yeni Çağ) (4. baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2011). Spinoza ve Etika çevirisi üzerine birkaç söz, Etika (9-14) içinde. Ankara: Dost Yayınları.
• Yücefer, H. (2020). Filozof ve çokluk: Politik İnceleme’nin Anti-Platonculuğu, Cogito Dergisi, 99, 211-260.
• Zelyut Hünler, S. (2003). Spinoza, İstanbul: Paradigma Yayınları.