Yeni medya düzeninde gazeteci emeğinin dönüşümü

Yıl 2021, Sayı: 8, 89 - 102, 31.12.2021

Merve Filiz Yavuz

Öz

Teknolojinin hızla gelişmesi ve dijitalleşmenin hayatın tümüne nüfuz etmesi, diğer tüm alanları olduğu gibi iletişim ve medya alanını da dönüşüme uğratmıştır. Geleneksel gazetecilikte kullanılan teknolojinin farklılaşması, yeni medya ortamında yapılan gazetecilikteki haber toplama-yazma-sunma pratiklerini de dönüştürmüştür. Gazeteciliğin kamusal niteliğinden dolayı yaşanan tüm bu dönüşümler, gazeteci emeğinin ürünü olan haberle doğrudan etkileşim halinde olan toplumun tümüne sirayet etmektedir. Dolayısıyla yeni medya düzeninde gazeteci emeğinin dönüşümündeki belirleyicilerin tespit edilmesi, mesleğin toplumsal olana ilişkin etkilerinin anlaşılması bakımından da önem taşımaktadır. Yeni iletişim ve internet teknolojilerinin, gazetecilerin üretim pratiklerini kolaylaştıracak büyük imkânlar sunduğu düşüncesiyle yapılan değerlendirmeler, söz konusu dönüşüme ilişkin bütüncül bir yaklaşım sunmamaktadır. Bu teknolojilerin sahip olduğu teknik imkânların gazetecilerin iş yapma biçimlerini yalnızca olumlu anlamda kolaylaştırdığı fikri, gazetecilerin teknolojik kuşatılmışlık altında yaşadıkları mesleki sorunları görünmez kılmaktadır. Haberin üretim sürecini anlamlandırmak ve yaşanan dönüşümün etkilerini saptayabilmek için sürecin baş aktörü olan gazetecinin ve emeğinin odağa alınması ve incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, alanla ilgili yapılacak olan literatür taraması ile, teknolojik dönüşümün medya endüstrisi üzerindeki etkisi, gazeteci ve gazetecilik mesleği üzerinden incelenecek ve değişen koşullarda gazetecilerin maruz bırakıldıkları yeni çalışma biçimleri ve dönüşen gazetecilik pratikleri eleştirel bir perspektiften okunmaya çalışılacaktır. Çalışmada, teknolojinin de etkisiyle dönüşen gazetecilik çalışma pratiklerinin gazetecilik emek sürecine olan etkileri tartışmaya açılacaktır. Çalışmada kullanılacak analiz verileri, yeni medya, gazetecilik ve emek süreci ile ilgili bilimsel makalelerden elde edilecektir. Çalışmanın amacı, söz konusu teknolojik dönüşümü ve yeni medya düzeninin belirleyicilerini gazetecilik emek süreci ekseninde anlamaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeni medya, gazetecilik, emek süreci, yeni iletişim teknolojileri, haber üretim pratikleri

Transformation of journalistic labour in the new media order

Öz

The rapid development of technology and the penetration of digitalization into life have transformed communication, media, and all other areas. The change in the technology used in traditional journalism has also transformed the gathering-writing-presenting news practices in journalism in the new media environment. All these transformations are a result of the public nature of journalism. Transformations are spread to the entire society that is in direct interaction with the news. Therefore, defining the causes of journalist labour transformation in the new media order is essential in understanding their social effects. Assessments that accept that new communication and internet technologies offer excellent opportunities to facilitate the production practices of journalists do not provide a holistic approach to the transformation in question. The thought that the enabling environment of these technologies only positively affects journalists makes invisible the professional problems of journalists who are under technological blockade. To make sense of the news's production process and determine the effects of the transformation, it is necessary to focus and examine the journalist and his/her labour, who is the leading actor of the process. In this study, the effect of technological transformation on the media industry will be examined through a literature review on the field, through the journalist and the journalism profession, and the new working styles and transforming journalism practices that journalists are exposed to under changing conditions will be tried to be read from a critical perspective. The study also discusses the effects of journalism working practices that are transformed by the impact of technology. The analysis data to be used in this paper will be obtained from articles focused on new media, journalism, and the labour process. The study aims to understand the technological transformation and causes of the new media order in the axis of the journalistic labour process.

Anahtar Kelimeler

New media, journalism, labour process, new communication technologies, news production practices

Kaynakça

• Atikkan, Z. ve Tunç, A. (2011). Blogdan al haberi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Batt, R., Christopherson, S., Rightor, N. ve Van, J. D. (2000). Net working: Work patterns and workforce policies for the new media industry. Ithaca, NY: Cornell University.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite (S. O. Çavuş, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Bilecen, N. S. ve Bayraktutan, G. (2018). İnternet çağında gazetecilik için tartışmalı bir kavram: ‘Yavaşlık’. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi Özel Sayısı, 29, 341-354.
• Binark, F. M. (2007). Yeni medya çalışmalarında yeni sorular ve yöntem sorunu. F. M. Binark (Ed.), Yeni medya çalışmaları (s. 21-44) içinde. Ankara: Dipnot.
• Bromley, M. (1997). The end of journalism? Changes in workplace practices in the press and broadcasting in the 1990s. M. Bromley ve T. O’Malley (Ed.), A journalism reader (s. 330-350) içinde. London: Routledge.
• Cangöz, İ. (2015). Değişen anlam ve değerleriyle gazetecilik. Ankara: Sınırsız Kitap Yayınevi.
• Çamuroğlu Çığ, E. ve Çığ, Ü. (2015). Gazetecilik emeğinin prekarizasyonu: Yeni medya çağında habercilik etiğini tartışmak. İş Ahlakı Dergisi, 8(2), 197-232.
• Çevikel, T. (2004). Türkçe haber siteleri ve Türkiye’de internet gazeteciliğinin gelişimini sınırlayan faktörler. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 1, 147-163.
• Demir, A. S. ve Kaderoğlu Bulut, Ç. (2020). İnternette haber üretimi ve gazeteciler üzerine bir araştırma: Alternatif bir kavramsal çerçeve denemesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 13-22.
• Deuze, M. (2004). What is multimedia journalism?. Journalism Studies, 5(2), 139-152.
• Deuze, M. (2008). The changing context of news work: Liquid journalism and monitorial citizenship. International Journal of Communication, 2(5), 848-865.
• Dijk, J. (2006). The network society: Social aspects of new media. California: SAGE Publications.
• Dwyer, T. (2010). Media convergence. New York: Open University Press.
• Elliott, D. (2009). Essential shared values and 21st century journalism. L. Wilkins ve C. G. Christians (Ed.), The handbook of mass media ethics (s. 28-39) içinde. New York: Routledge.
• Fırat, F. (2018). İnternet haberciliğinde yapay zekâ teknolojisi kullanımı: Robot gazetecilik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gemici, Ç. (2018). Gelenekselden dijitale haber üretim sürecinde gazetecinin zaman ve mekân deneyimindeki dönüşüm (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Geray, H. (2003). İletişim ve teknoloji: Uluslararası birikim düzeninde yeni medya politikaları. Ankara: Ütopya.
• Halıcı, N. (2005). Online gazetecilik. S. Alankuş (Ed.), Yeni iletişim teknolojileri ve medya (s. 141-154) içinde. İstanbul: IPS iletişim Vakfı Yayınları.
• Han, B. C. (2017). Şeffaflık toplumu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harper, C. (1996) Doing ıt all. American Journalism Review, 18(10), 24-29.
• Harvey, D. (2019). Postmodernliğin durumu (S. Savran, Çev.). Metis Yayınları.
• Hülür, H. (2020). New media control and capital: Commercialization of privacy and problem of access. Yeni Medya, 8, 1-9.
• Hülür, H. ve Yaşın, C. (2017). Yeni medya ve gazeteciliğin geleceğini çerçevelemek. H. Hülür ve C. Yaşın (Ed.), Yeni medya geleceğin gazeteciliği (s. 9-38) içinde. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Işık, U. ve Koz, K. A. (2020). Türkiye’de internet gazeteciliği: Meslek profesyonellerinin gözünden gazetecilik ortamı. Selçuk İletişim Dergisi, 13(3), 1264-1295.
• Kaderoğlu Bulut, Ç. (2019). Sınıfın sınırlarında: Gazeteciler ve proleterleşme. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Karlsson, M. (2012). Charting the liquidity of online news: Moving towards a method for content analysis of online news. The International Communication Gazzette, 74(4), 385-402.
• Kejanlıoğlu, B. D. (2004). Türkiye’de medyanın dönüşümü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keten, E. T. (2015). Neoliberal hegemonya döneminde medyada emek ve sendikal örgütlenme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kırık, A. M. (2017). Yeni medya aracılığıyla değişen iletişim süreci: Sosyal paylaşım ağlarında gençlerin konumu. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(1), 230-261.
• Köse, H. (2016). Teknolojik yetkinlik çağında gazetecilik: Etkili bir mesleğin kör noktaları ve bazı sınırlılıklar. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 1-15.
• Manovich, L. (2001). The language of new media. Cambridge: Massachusetts Institute of Technology.
• Manzerolle, V. ve Kjosen, M. (2014). Sermayenin iletişimi sayısal medya ve hızlanmanın mantığı (B. Durdağ, Çev.). V. Mosco ve C. Fuchs (Ed.), Marx geri döndü (s. 217-253) içinde. İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Marks, K. (1997). Kapital II. (A. Bilgi, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marks, K. (2013). Kapital I. (N. Satılgan ve Mehmet Selik, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Mueller, M. (1999). Digital convergence and ıts consequences. Javnost-The Public, 6(3), 11-28.
• Narin, B. (2020). Bak-geç gazeteciliği: Akıllı saatler ve gazetecilik pratikleri üzerine bir tartışma. B. Çoban vd. (Ed.), Yeni gazetecilik-mecralar, deneyimler, olanaklar (s. 156-176) içinde. İstanbul: Epsilon Yayınevi Ticaret ve Sanayi A.Ş. KAFKA.
• Nygren, G. (2014). Multiskilling in the newsroom: De-skilling or re-skilling of journalistic work?. The Journal of Media Innovations, 1(2), 75–96.
• Örnebring, H. (2010). Technology and journalism as labour: Historical perspectives. Journalism, 11(1), 57-74.
• Özsever, A. (2004). Tekelci medyada örgütsüz gazeteci. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Öztürk, S. (2010). En eski ve en yeni iletişim medyası: İnsan. Praksis, 24, 115-132.
• Pavlik, J. V. (2013). Yeni medya ve gazetecilik (M. Demir ve B. Kalsın, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Sennett, R. (2009). Yeni kapitalizmin kültürü (A. Onacak, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Standing, G. (2017) Prekarya bildirgesi: Hakların kısılmasından yurttaşlığa (S. Çınar ve S. Demiralp, Çev.). Ankara: İletişim Yayınları.
• Tokgöz, O. (2017). Temel gazetecilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Tutal, N. (2014). Küresel iletişim. İstanbul: Ekslibris Yayıncılık.
• Uzunoğlu, S. (2018). Gazeteci emeğinin dönüşümü ve güvencesizleşme: Türkiyeli dijital haber odalarının serbest muhabirleri üzerine bir çalışma. Moment Dergi, 5(2), 195-218.
• Walters, E., Warren, C. ve Dobbie M. (2006). The changing nature of work: A global survey and case study of atypical work in the media industry. Switzerland: The International Federation of Journalists. Erişim adresi (16 Eylül 2021): https://www.ilo.org/sector/Resources/publications/WCMS_161547/lang--en/index.htm
• Yıldırım, B. (2010). Gazeteciliğin dönüşümü: Yöndeşen ortam ve yöndeşik gazetecilik. Selçuk İletişim Dergisi, 6, 230-253.