Sosyolojik Teorilerde Sınırlar: Sınır Sosyolojisinin İmkânı ve İnşası

Yıl 2023, Sayı: 11, 1 - 18, 30.06.2023

Kerem Özbey

Öz

Sosyolojinin temel inceleme ünitelerinden biri olan sınırlar, toplumların, kültürlerin, kimliklerin, bireylerin ve grupların benzeşmesini ve farklılaşmasını belirten hatlardır. Sınırların toplumların birbirleriyle karşılaştıkları, temas kurdukları, iç içe geçtikleri ve çatıştıkları bir saha olması, sosyolojinin sınırları kendisine konu edinmesindeki temel motivasyonu oluşturmaktadır. Sınırlarla toplum arasında sözü edilen karşılıklı ilişki ve etkileşimler, sınır sosyolojisinin temellerini anlamada önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışma, sosyolojinin alt dallarından biri olan sınır sosyolojisinin imkânı ve inşası amacıyla sosyolojik teorilerde sınırları anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, sosyolojik teorilerde sınırların nerede yer aldığı ve ne tür anlamları içerdiği bu çalışmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu sorunsal bağlamında bu çalışmada klasik sosyoloji teorilerinde Comte, Durkheim, Marx, Weber ve Simmel; modern sosyoloji teorilerinde Parsons, Merton, Coser, Dahrendorf, Mead, Shutz, Garfinkel ve Goffman; çağdaş sosyoloji teorilerinde Giddens, Bauman, Habermas, Wallerstein, Foucault, Baudrillard, Beck ve Lefebvre gibi teorisyenlerin düşüncesinde sınırlar anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu teorisyenlerin sınırlarla ilgili doğrudan bir çalışması bulunmasa da, ortaya koydukları yaklaşımlar sınırlar anlamada önemli dinamikler içermektedir. Klasik sosyoloji teorilerinde sınırların modern toplumun inşasında işlevsel hale geldiği görülmüştür. Modern sosyoloji teorilerinde bir taraftan toplumsal sistem, çatışma ve otoritenin işlevselliğinde sınırların etkili olduğu, diğer taraftan da toplumun gündelik yaşam pratikleri üzerinden ilişkisel bir analizi olanaklı kıldığı anlaşılmıştır. Çağdaş sosyolojik teorilerde ise, sınırların, bir taraftan küreselleşme tartışmaları ışığında öne çıktığı, diğer taraftan da modernliği dönüşümü, güç ilişkileri ve toplumsalın yeniden yapılanması süreçlerinin bir ürünü olduğu gözlenmiştir. Bu bağlamda, söz konusu teorilerin sınır sosyolojisi için hem bir imkân oluşturduğu hem de bu alanın inşasını da sağlayacak dinamikler içerdiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sınırlar, Sınır Sosyolojisi, Sosyolojik Teori, Modernlik, Küreselleşme

Borders in Sociological Theories: The Possibility and Construction of Border Sociology

Öz

Borders, one of the basic units of sociology, are the lines that indicate the similarity and differentiation of societies, cultures, identities, individuals and groups. The fact that borders are a field where societies encounter, contact, intertwine and conflict with each other constitutes the main motivation for sociology to make borders its subject. The mutual relations and interactions between borders and society have an important place in understanding the foundations of border sociology. This study aims to understand borders in sociological theories for the purpose of the possibility and construction of border sociology, one of the sub-branches of sociology. For this purpose, where borders are located in sociological theories and what kind of meanings they contain constitute the main problematic of this study. In the context of this problematic, this study tries to understand boundaries in the thought of theorists such as Comte, Durkheim, Marx, Weber and Simmel in classical sociological theories; Parsons, Merton, Coser, Dahrendorf, Mead, Shutz, Garfinkel and Goffman in modern sociological theories; Giddens, Bauman, Habermas, Wallerstein, Foucault, Baudrillard, Beck and Lefebvre in contemporary sociological theories. Although these theorists do not have a direct study of borders, their approaches include important dynamics in understanding borders. In classical sociological theories, it has been seen that borders have become functional in the construction of modern society. In modern sociological theories, it has been understood that borders are effective in the functionality of the social system, conflict and authority, on the one hand, and on the other hand, it enables a relational analysis through the daily life practices of the society. In contemporary sociological theories, on the one hand, it has been observed that borders come to the fore in the light of globalization debates, and on the other hand, they are a product of the processes of transformation of modernity, power relations and social restructuring. In this context, it has been understood that these theories both create an opportunity for frontier sociology and contain dynamics that will enable the construction of this field.

Anahtar Kelimeler

Borders, Border Sociology, Sociological Theory, Modernity, Globalization

Kaynakça

• Aksay, G. (2004). Ne olduğunu olumsuzlamanın hazzı. Marx’tan sonra içinde. Michel Foucault, (G. Aksay, Çev.). İstanbul: Chiviyazıları Yayınları.
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve simülasyon. (O. Adanır, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış hayat: Postmodern hayat denemeleri. (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2012). Küreselleşme: Toplumsal sonuçları. (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beck, U. (2011). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. (K. Özdoğan & B. Doğan, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Callinicos, A. (2015). Toplum kuramı: Tarihsel bir bakış. (Y. Tezgiden, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Comte, A. (1964). Pozitif felsefe dersleri. (Ü. Meriç, Çev.). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, 2(19), 213-258.
• Coser, L. A. (1956). The functions of social conflict. New York: The Free Press.
• Coser, L. A. (2013). Sosyolojik düşüncenin ustaları: Tarihsel ve toplumsal bağlamlarında fikirler. (H. Hülür, S. Toker & İ. Mazman, Çev.). Ankara: Deki Yayınları.
• Dahrendorf, R. (1959). Class and class conflict in industrial society. Stanford: Stanford University Press.
• Durkheim, E. (2006a). Sosyolojik yöntemin kuralları. (C. Saraçoğlu, Çev.). İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• Durkheim, E. (2006b). Sosyoloji dersleri. (A. Berktay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erkilet, A. (2015). Toplumsal yapı ve değişme kuramları: Sorokin, Parsons, Dahrendorf, Merton. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Freyer, H. (2015). Sosyoloji kuramları tarihi. (T. Çağatay, Çev.). (M. R. Ayas, Haz.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Foucault, M. (2005). Özne ve iktidar. (I. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2012). İktidarın gözü. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2013). Güvenlik, toprak, nüfus. (F. Taylan, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Garfinkel, H. (2014). Etnometodolojide araştırmalar. (Ü. Tatlıcan, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. New York: Doubleday Dell Publishing Group.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin sonuçları. (E. Kuşdil, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (1999). Max Weber düşüncesinde siyaset ve sosyoloji. (A. Çiğdem, Çev.). Ankara: Vadi Yayınları.
• Giddens, A. (2000). Tarihsel materyalizmin çağdaş eleştirisi. (Ü. Tatlıcan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Giddens, A. (2010). Modernite ve bireysel kimlik: Geç modern çağda benlik ve toplum. (Ü. Tatlıcan, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Habermas, J. (2008). Küreselleşme ve milli devletlerin akıbeti. (M. Beyaztaş Çev.). İstanbul: Bakış Yayınları.
• Kabakcı, E. (2008). Pozitivizmin Türkiye’ye girişi ve Türk sosyolojisine etkisi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(11), 41-60.
• Karaca. N. (2008). Pozitivizmin erken Cumhuriyet dönemine etkisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kızılçelik, S. (2017). Sosyoloji tarihi 4: Hegel, Proudhon, Marx, Durkheim, Weber ve Veblen’in sosyal teorileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koser, K (2007). International migration: A very short introduction. New York: Oxford University Press.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi. (I. Ergüden, Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Marx, K. & Engels, F. (2008). Komünist parti manifestosu. (R. Teksoy, Çev.). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Mead, G. H. (1932). The philosophy of the present. (A. E. Murphy, (Ed.). London: The Open Court Company. Merton, R. K. (1968). Social theory and social structure. New York: Free Press.
• Parsons, T. (1966). Societies: Evolutionary and comparative perspectives. New Jersey: Prentice-Hall.
• Poloma, M. M. (2017). Çağdaş sosyoloji kuramları. (H. Erbaş, Çev.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2013). Çağdaş sosyoloji kuramları ve klasik kökleri. (I. Ertuna Howison, Çev.). Ankara: Deki Yayınları.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. (H. Hülür, Çev.). Ankara: Deki Yayınları.
• Sayın, Ö. (2007). Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyolojik temelleri. Sosyoloji Dergisi, 17, 57-69.
• Schütz, A. (1967). The phenomenology of the social world. Evanston: Northwestern University Press.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve kültür. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Swingewood, A. (1998). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. (O. Akınhay, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tekin, F. (2016). Kaçakçı: Bir sinemasal tip çözümlemesi (hudutların kanunu ve sarhoş atlar zamanı). (M. A. Aydemir, Ed.), Toplumsal Tipler (s. 397-409) içinde. İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Wallace, R. A. & Wolf, A. (2013). Çağdaş sosyoloji kuramları: Klasik geleneğin genişletilmesi. (L. Elburuz & M. R. Ayas, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Wallerstein, I. (2011). Dünya sistemleri analizi: bir giriş. (E. Abadoğlu & N. Ersoy, Çev.). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Weber, M. (2005). Sosyoloji yazıları. (T. Parla, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.