Toplumsal cinsiyet ve bir sosyal öğrenme aracı olarak televizyon programları: İzleyiciler üzerine bir inceleme

Yıl 2025, Sayı: 15, 65 - 84, 30.06.2025

Aslı Akar , Emine Şahin

Öz

Geleneksel ve dijital medya, bir taraftan toplumu yansıtan ayna görevini yerine getirirken bir taraftan da toplumu etkilemekte ve yönlendirmektedir. Medya, ürettiği içeriklerde toplumsal hayatı konu almakta, tartışmalı konularda taraf olmaktadır. Toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin farkındalık çalışmaları bir yana medyada baskın değerlere dayanan toplumsal cinsiyet rollerini konu alan içerikler üretilerek geleneksel cinsiyetçi roller pekiştirilmektedir. Bu çalışma, toplum tarafından yaratılan ve kültürel/geleneksel kodlar etrafında şekillenen toplumsal cinsiyet rollerinin medya aracılığıyla nasıl öğretildiği sorunsalına dayanmaktadır. Çalışmada, Aslı Hünel ile Gelin Evi programı izleyicilerinin programda yer alan toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının sosyal öğrenme kuramı çerçevesinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma verileri, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Toplamda 17 kadın izleyici ile yapılan görüşme bulgularına göre, izleyicilerin programdaki yarışmacıları beğeni, irite edicilik, kendi hayatları ile benzerlik gibi nedenlerle dikkat çekici buldukları, çok gerçekçi bulmasalar da rol model alarak gördükleri, programda gördükleri bazı davranış kalıplarını gerçek hayatta davranışa dönüştürdükleri belirlenmiştir. Böylece program izleyicilerinin toplumsal cinsiyet kodlarını öğrendikleri, kısmen uygulama eğilimde oldukları ve pekiştirdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu araştırmanın sonuçlarıyla, gündüz kuşağı kadın programları özelinde medyanın, bireylerin toplumsal cinsiyet algılarını ve rollerini belirlediğini anlamamıza katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal öğrenme , toplumsal cinsiyet , cinsiyet rolleri , pekiştirme , medya

Gender and television programs as a social learning as a social learning tool: A study on viewers

Öz

Traditional and digital media, while acting as a mirror reflecting society, also influence and shape it. Media content revolves around societal life and often takes sides on controversial issues. Apart from awareness efforts on gender equality, media content frequently reinforces traditional gender roles by portraying societal gender norms based on dominant values. This study explores how gender roles, created by society and shaped around cultural/traditional codes, are taught through media. It aims to examine the attitudes of viewers of the program *Aslı Hünel ile Gelin Evi* toward the gender roles presented in the show within the framework of social learning theory. The research data was collected using a semi-structured interview technique. Findings from interviews with a total of 17 female viewers reveal that they find the contestants on the show noteworthy due to factors such as admiration, irritation, or resemblance to their own lives. Even though they do not perceive the show as entirely realistic, they still view the contestants as role models and adopt certain behavioral patterns they observe in the program into real-life actions. As a result, it was determined that viewers learn, partially adopt, and reinforce gender codes presented in the show. The findings of this research are expected to contribute to our understanding of how daytime television programs for women shape individuals' perceptions and roles regarding gender through media.

Anahtar Kelimeler

Social learning , gender , gender roles , reinforcement , media

Kaynakça

• Acar Şentürk, Z. & Baritci, F. (2018). Sembolik etkileşimcilik ve Erving Goffman’ın benlik sunumu. B. Ayhan (Ed.), İletişim sosyolojisi (s. 339-358) içinde. Konya: Literatürk Academia Yayınları.
• Ateş, K. H. & Çalışkan, B. (2023). Sosyal öğrenme kuramıyla öğrenmenin ilkokulda kullanılması. The Journal of Academic Social Science Studies, 16(94), 1-24.
• Aydın, G. (2019). Kitle kültürü ve televizyon: “Gelin Evi” örneği. Journal of Social Sciences, (26), 129-151.
• Ayhan, B. (2020). Social cognitive theory. H. Aktaş ve G. Şimşek (Eds.), In Consumer behavior models (p. 139-152). Berlin: Peterlang.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall. Erişim adresi (05 04 2024): https://archive.org/details/sociallearningth0000band/mode/2up
• Bandura, A. (1989). Social cognitive theory. R. Vasta (Ed.), In Six theories of child development (p. 1-85). Greenwich, CT: JAI Press.
• Bandura, A. (2001). Social cognitive theory of mass communication. Media Psychology, 3(3), 265-299.
• Bandura, A. (2002). Social cognitive theory in cultural context. Applied Psychology: An International Review, 51(2), 269-290.
• Bandura, A. (2006). Autobiography. M.G. Lindzey, & W.M. Runyan (Ed.), In A history of psychology in autobiography (p. 43-75). Washington, DC: American Psychological Association.
• Bond, B. J. & Drogos, K. L. (2014). Sex on the shore: wishful identification and parasocial relationships as mediators in the relationship between jersey shore exposure and emerging adults’ sexual attitudes and behaviors. Media Psychology, 17(1), 102-126.
• Butler, J. (2019). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (B. Ertürk, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Can, A. & Gümüş, B. (2024). Toplumsal cinsiyet rollerinin medyadaki sembolik şiddeti: gelin evi örneği. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 6(1), 29-50.
• Çelebi, E. (2022). Medyanın toplumsal cinsiyet rolleri üzerinde etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(82), 822-829.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar – Toplum, kişi ve cinsel politika (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çimen, K. L. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin rol model tercihleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 88-110.
• Çopuroğlu, M. (2022). Gündüz kuşağı programları bağlamında kadın güçlenmesini yeniden düşünmek: gelin evi örneği. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 4(2), 70-85.
• Deniz, B. Y. (2022). Sosyal öğrenme teorisi ekseninde kadına yönelik şiddete ilişkin görüşler: beyaz yakalı örneği (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, B. & Oral, S. (2020). Toplumsal gerçekliğin inşasında etnometodoloji ve sembolik etkileşimcilik kuramlarının etkisini kavramak. Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 39-50.
• Donovan, J. (2019). Feminist teori (A. Bora, M. Ağdut Gevrek, & F. Sayılan, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dökmen, Y. Z. (2010). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği (Malatya örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 209-230.
• Fidan, F. (2000). Kapitalizmin gelişme sürecinde kadının çok yönlü konumu (Medya örneği). Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 117-133.
• Firestone, S. (1979). Cinselliğin diyalektiği (Y. Saman, Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Fulcher, J. & Scott, J. (2003). Sociology. New York: Oxford University Press.
• Gelin Evi Youtube Kanalı (2024). Aslı Hünel ile Gelin Evi. Erişim adresi (30 04 2024): https://www.youtube.com/watch?v=RbA4rlDVLls
• Gök, A. F. & İl, S. (2017). Evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili algılarının aile işlevlerine yansıması. Journal Of International Social Research, 10(54), 523-533.
• Güleç, C. (2015). Thorstein Veblen ve gösterişçi tüketim kavramı. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(38), 62-82.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe-yöntem-analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güngör, N. (2018). İletişim: Kuramlar, yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Güvendi, N. E. (2023). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında Türk kültüründe kadın: Kuramsal bir tartışma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27 (3), 551-564.
• Ilgın, H. Ö. & Kardaş, M. (2023). Women’s programs from the perspective of conspicuous consumption: A study on Gelin Evi (Bridal House) audiences. Akdeniz İletişim Dergisi, (40), 74-92.
• Irigaray, L. (2006). Beden sen biz (S. Büyükdüvenci & N. Tutal, Çev.). İstanbul: İmge Yayınevi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Katz, E. & Girolametto, L. (2013). Peer-Mediated intervention for preschoolers with asd implemented in early childhood education settings. Topics in Early Childhood Special Education, 33(3), 133-143.
• Kılıç, S. & Akbayır, A. (2023). Postmodern bireyin temsili: “The Witcher” dizi örneği. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (11), 262-289.
• Kozak, M. (2015). Bilimsel araştırma: Tasarım, yazım ve yayın teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mitchel, J. & Oakley, A. (1984). Kadın ve eşitlik (F. Berktay, Çev.). Ankara: Kaynak Yayınları.
• Postman, N. (2010). Televizyon öldüren eğlence (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Öziç, M. Z. (2022). Geleneksel kültür yapısının tele gerçeklik türü ile sürdürülmesi: Gelin Evi örneği (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sakallı, N. (2016). Sosyal etkiler: Kim kimi nasıl etkiler? İstanbul: İmge Kitabevi.
• Saydam, A. (2012). İletişimin akıl ve gönül penceresi: Algılama yönetimi. İstanbul: Remzi Yayınları.
• Show TV. (2024). Gelin Evi programı. Erişim adresi (30 04 2024): https://www.showtv.com.tr/programlar/tanitim/gelin-evi/1552
• Şahin, M. (2019). Kültür aktarımında toplumsal cinsiyetin rolü. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 6(11), 233-249.
• Şenol, D. & Erdem, S. (2019). Toplumsal cinsiyet. M. Talas & Ö. G. Çatlı (Ed.), Kültürel antropoloji (s. 221-230) içinde. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Tatlıoğlu, S. S. (2021). Öğrenmeye sosyal-bilişsel bir bakış: Albert Bandura. Sosyoloji Notları Dergisi, 5(1), 15-30.
• Tekin, M. (2011). Feminizmin Kadın Algısında Beden İmgesi ve Din. K. Canatan (Ed.), Beden sosyolojisi (s. 523-537) içinde. İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Tıkıroğlu, Ç. (2019). Tipik gelişen çocukların oyun etkinlikleri sırasında akran aracılı uygulamaları kullanmalarının tipik gelişen ve otizmli çocukların sosyal etkileşim davranışları üzerindeki etkileri (Yayımlanmış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ünal, A. (2024). Sınıf öğretmenlerinin pandemi döneminde yaşanan öğrenme kayıplarına ilişkin görüş ve önerileri (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Varol, S. F. (2014). Medyada yer alan temsillerin kimlik edinme sürecindeki rolü. The Journal Of Academic Social Science Studies, (26), 301-313.
• Williams, R. (1993). Kültür (E. Başer, Çev.). Ankara: İletişim Yayınları.
• Yazgan, M. A. (2024). Aile içi ilişkilerde güç mesafesi-sosyal kimlik ve sosyal baskınlık: “yalı çapkını” dizisi üzerinden analiz. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 8(1), 45-62.
• Yazıcıoğlu, B. (2019). Gündüz kuşağı televizyon programlarının 'toplumsal cinsiyet' bağlamında analizi: Gelin Evi programı üzerine nitel bir izleyici araştırması (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yılmaz, Ç. (2021). Geleneksel gelin algısının medyadaki temsili ve dönüşümü: “Gelin Evi” örneği. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 3(2), 64-77.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.