Çarçewaya Çar Fonksîyonê Folklorî de Edetê Dîwan yê Zazayan

Yıl 2023, , 133 - 140, 30.06.2023

Metin Çiftçi

https://doi.org/10.55253/2023.nubihar.1295342

Öz

Dîwan hem îcra û zemînê neqlî yê berhemanê kulturî yê fekkî ra yew o, hem zî derheqê cuya şarî ya gelêrî de datayanê muhîman neqil keno. Dîwan goreyê xwu (xo) ra wayerê yew hîyerarşî û qaydeyan o. Tîya de îkramê wer û şimitişaî yeno kerdiş, misafirî yenî wedartiş. Vatişê ke çarçeweya edetê dîwanî de ca genî, tayê karkerdê înan estê. Nê karkerdî sey çar karkerdê folklorî yenê zanayîş; keyfûşayîkerdiş, tesdîqbîyayîşê kulturî û ê ke rîtuelan muşahedekerdiş û ê ke îcra kenê, tesdîqkerdişî rîtuelan û dezgehan û karkerdê perwedeyî. Peynîya na xebate de ma vînenê ke edetê dîwanî de çar karkerdê folklorî vejenî meydan. Bi naye edetê dîwanî herçiqas dewranê veran de zixm bibo zî ewro tîkê bîyo sist.

Anahtar Kelimeler

Edetê dîwanî, Çar Fonksîyonê Folklor, Zazayî, Kulturo Fekkî

Diwan Tradition in Zazas in the Context of Four Function of Foklore

Öz

Divan tradition, which is one of the performance and transmission contexts of oral cultural products, conveys important data about the traditional life of the people.The divan tradition has some functions. These functions are known as the four functions of folklore; entertainment is the affirmation of culture and the validation of the rituals and institutions of those who observe and perform the rituals, the educational function and the maintenance of accepted behavioral patterns. It is concluded that the divan tradition, which was very lively in the old times in the Zaza society but weakened today, plays a very important role in the maintenance of the behaviors and rules that meet the needs of people such as entertainment, education and socialization, ensure the approval and continuity of traditions and customs, and are adopted by the society in a common way.

Anahtar Kelimeler

Diwan tradition, Four Functions of Folklore, Zazas, Oral Culture

Folklorun Dört İşlevi Çerçevesinde Zazalarda Divan (Oda) Geleneği

Öz

Sözlü kültür ürünlerinin icra ve aktarım ortamlarından biri de “divan” (konak/oda) geleneğidir. Divanı, genellikle akşamları köylünün bir evde toplanarak sohbet ettiği, kendine has bir hiyerarşisi ve kuralları olan, yiyecek ve içecek ikramının yapıldığı, misafirlerin ağırlandığı bir kurum ve gelenek olarak açıklamak mümkündür. Divan geleneğinin bazı işlevleri bulunmaktadır. Bu işlevler folklorun dört işlevi olarak bilinen; eğlenme, kültürün onaylanması ve ritüelleri gözlemleyen ve icra edenlerin ritüellerin ve kurumlarının doğrulanması, eğitim işlevi ve kabul edilmiş davranış kalıplarını sürdürülmesidir.
Zaza toplumunda eski dönemlerde çok canlı olan ancak günümüzde zayıflayan divan geleneğinin insanların eğlenme, eğitim ve sosyalleşme gibi ihtiyaçlarını karşılayan, gelenek ve göreneklerin onaylanmasını ve devamlılığını sağlayan, toplumca ortak bir şekilde sahiplenilen davranış ve kuralların sürdürülmesinde çok önemli roller oynadığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Divan geleneği, Folklorun dört işlevi, Zazalar, Sözlü Kültür

Kaynakça

• Alay, O. (2019). Sözlü Geleneğin Elektronik Kültür Ortamında Ve Müzik-Mekân Odağında Yansıması. Türk Dili Dergisi, s. 2-19.
• Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek. 3. baskı, (çev: A. Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bascom, W. R. (1954). Four Functions of Folklore. The Journal of American Folklore, 67 (226).
• Bascom, W. R. (2007). Sözlü Geleneğin (folklorun) Dört İşlevi. Çev.: Aysıt Tansel), Folklor/Edebiyat, 52/4, 7-28.
• Connerton, P. (2019). Toplumlar Nasıl Anımsar. 3. baskı, (çev: A. Şenel). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connerton, P. (2021). Modernite Nasıl Unutturur. 4. baskı, (çev: K. Kelebekoğlu). İstanbul: Sel Yayınları.
• Postman, N. (1994). Televizyon: Öldüren Eğlence, Çev. Osman Akınbay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.