Binyada Ergatîvîteyê di Kurdî de

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 7, 95 - 113, 01.01.2017

Theodora Bynon

Öz

Binyada Ergatîvîteyê di Kurdî de

Öz

Baş tê zanîn ku dema pêvajoya dîroka zimanan tê nirxandin, hinek zimanan, ku giş jî endamên şaxa malbata Îndo-Îranî ya zimên bûn, binyada ergatîvîteyê bi pêş xistin. Lewma, di hinek demên lêkeran de, rêzimana wan bi kirdeya lêkerek negergûhêz û kirdeya locîkîya (logical subject) lêkerek gergûhêz re bi awayekî fermî û wekî hev hatin nirxandin, agenta (an jî kirdeya lojikî) ya duyemîn bi *nîşankerayeke morfolojîk a cuda re hate bikaranîn.1 Niha digel ku ergatîvîtî di gelek zimanan de wekî têgeheke senkronîk hatiye xebitîn jî, derfetên vekolîna nêrîna
diyakronîk, ji ber kêmbûna belgeyên dîrokî, di gelek rewşan de sînorkirî ye. Herwiha, zimanên Îndo-Îranî îstîsnayên balkêş çê dikin. Ji ber hebûna pexşanên girêdayî yên zimanên pir nêzî hev ku derdora sê hezar salan di nav xwe de dihewînin, ev şansa çavderîya pêşxistina binyadê û daketina wê ya ku dawiyê (subsequent decline) derketiye holê dide me. Ev gotara dê ji xeynî şopandina vê pêvajoyê tiştekî din neke, yanî dê li ser rêya wendabûna binyada ergatîvîteyê ku ji herêmeke diyar aa Îrana rojava wenda bûye bisekine.

Anahtar Kelimeler

Kurdî, Ergatîvî, Binyad

Kaynakça

• Allen, W. S. 1950-1. ‘A study in the analysis of Hindi sentence-structure ‘, Acta Linguistica,vi, 68-86.
• Allen, W. S. 1964. ‘Transitivity and possession ‘, Language, XL, 337-43.
• Anderson, S. R. 1976. ‘ On the notion of subject in ergative languages’ in C. N. Li (ed.),Subject and topic. New York: Academic Press, 1-23.
• Bedir Khan, Emir Djeladet and Lescot, R. 1970. Grammaire kurde (dialecte kurmandji) (Librairie d’Am6rique et d’Orient). Paris: Adrien Maisonneuve.
• Benveniste, E. 1952. ‘ La construction passive du parfait transitif ’, BSLP XLVII 52-62.
• Blau, Joyce. 1975. Le kurde de ‘Amadiya et de Djabal Sindjar. Paris: Librairie C. Klincksieck.
• Cardona G. 1970. ‘The Indo-Iranian construction mana (mama) krtamn’ Language XLVI,1-12.
• Comrie, B. 1976. Ergativity. Typescript.
• Edmonds, C. J. 1955. ‘Prepositions and personal affixes in southern Kurdish’, BSOAS, xvII, 3, 490-502.
• Henning, W. 1933. ‘ Das Verbum des Mittelpersischen der Turfanfragmente ‘, ZII, ix, 158- 253.
• Lehmann, W. P. 1976. ‘From topic to subject in Indo-European’ in C. N. Li (ed.), Subjectand topic. New York: Academic Press, 445-6.
• MacKenzie, D. N. 1961. Kurdish dialect studies, I. London: Oxford University Press.
• Mann, 0. 1906-9. Die Mundart der Mukri-Kurden. Berlin: Georg Reimer.
• Morgenstierne, G. 1958. ‘Neu-iranische Sprachen’ in Handbuch der Orientalistik, 1. Abt.,Band Iv, 1. Abschnitt. Leiden: E. J. Brill, 155-221.
• Schmidt, K. H. 1963. ‘Zum Agens beim Passiv ‘, IF, LXVIII, 1-12.
• Schmidt, K. H. 1973. ‘Transitiv und Intransitiv’ in G. Redard (ed.), Indogermanische undallgemeine Sprachwissenschaft: Akten der IV. Fachtagung der Indogermanischen Gesellschaft.
• Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 107-24.
• Schmidt, K. H. 1977. ‘Probleme der Ergativkonstruktion ‘, Mitnchner Studien zur Sprachwissenschaft, xxxvi, 97-116.
• Tegey, H. 1978. ‘ Ergativity in Pashto’, Pasto Quarterly, I, 3, 3-88.
• Wagner, H. 1978. ‘The typological background of the ergative construction’, Proceedings of the Royal Irish Academy, LXXVIII, C, 3, 37-74. 14