Mexles di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 10, 11 - 58, 30.12.2018

Abdurrahman Adak

Öz

Mexles, navê edebî ye ku di edebiyata klasîk a Îslamî de (edebiyatên Farisî, Tirkî, Kurdî û hwd.) ji aliyê helbestvanan ve di metnên edebî de hatiye bikaranîn. Bikaranîna mexlesê, di edebiyata Farisî de di sedsala XIIIem de û di edebiyatên Tirkî û Kurdî de jî di sedsala XVem de binecih bûye. Di edebiyata Kurdî ya klasîk de tradîsyona bikaranîna mexlesê heta bi roja me dewam kiriye. Di gotarê de pêşî li ser mahiyeta mexlesê û tarîxa wê hatiye rawestan. Piştre jî listeyeke nimûneyî ji bo mexlesên edebiyata Kurdî hatiye dayîn û di çarçoveya vê lîsteyê de hin taybetiyên mexlesên Kurdî hatine tesbîtkirin ku ew jî ev in: Şêweyên bikaranîna mexlesê, mexles ji aliyê morfolojîk ve, pêwendiya mexlesê bi kêşê re, orjîna mexlesan, mexles ji aliyê wateyê ve, pirmexlesî û hevpariya mexlesan.

Anahtar Kelimeler

mexles, tradîsyona mexlesê, pirmexlesî, hevpariya mexlesan

Pseudonym in Classical Kurdish Literature

Öz

Pseudonym is a literary name used in the writings of the poets of classical Islamic literature (Persian, Turkish, Kurdish, etc.). Using pseudonyms were situated in the Persian literature in the XIII. century and later in the Turkish and Kurdish literature in the XV. century. The classical Kurdish literature have continued to use the tradition of using pseudonyms to present day. In the article, firstly the prominence and history of the pseudonym have been given. Thereafter, a list of examples of pseudonyms from Kurdish literature was given and some of the features of the Kurdish pseudonyms have been found in this list. These are the ways of using pseudonym; pseudonyms in terms of morphology; relations of pseudonym with rhyme; the origin of pseudonym; pseudonyms in terms of meaning; having multi-pseudonyms; common pseudonyms.

Anahtar Kelimeler

Mexles, edebiyata Kurdî ya klasîk, pirmexlesî, bikaranîna mexlesê

Kaynakça

• ‘Eskerî, M. (1412), Keşkûle’l-Qelb, mustensix : Mela Zeynelabidîn Amidî, nusxeya dijîtal, Diyarbekir: Şarkiyat Araştırmaları Derneği.
• Acar, H. (2016), Dîwana Şêx Ehmedê Feqîr-Metn û Lêkolîn, çapa yekem, İstanbul: Nûbihar.
• Adak, A. (2012), “Dîvân Edebiyâtında Mahlasların Karıştırılması - Za’îfî ve Za’fî Mahlaslı Şairler Örneği”, EKEV Akademi Dergisi, XVI/50.
• Akün, Ö. F. (1994), “Divan Edebiyatı”, DIA, b. 9.
• Aqtepî, Ş. ‘E. (2011), Rewdu’n Neîm, amd. Tehsîn Îbrahîm Doskî, Dihok: Spîrêz.
• Birîfkanî, Şêx Nûredîn (2002), Dîwan Zibanê Kurdî, amd. Zahid Birîfkanî, Erbîl: Aras.
• Cizîrî, M. (2010), Dîwan, amd. Selman Dilovan, İstanbul: Nûbihar.
• Cum’e, ‘E. M. (2003), el-Mu’elleqat es-Seb’ bi Riwayet Ebî Bekr Muhemmed b. el-Qasim el-Enbarî, Kuweyt: Muesseset Caîzet el-Babitîn.
• Ertekin, N. (2018), Tesewif di Dîwana Şeyda de, Çewlîg: Zanîngeha Bingol, Enstîtuya Zimanên Zindî.
• Fesaî, M. R. (1373), Enwa’ê Şi’rê Farisî, Şîraz .
• Haşimî, S. Q. (2016), Dîwana ‘Irfan, amd. M. Nesim Doru, çapa yekem, İstanbul: Nûbihar.
• İpekten, H. (1996), “Gazel”, DIA, s. , b. 3.
• İsen, M. (1997), “Dîvân Edebiyâtında Mahlasdaş Şâirler”, Ötelerden Bir Ses- Dîvân Edebiyâtı ve Balkanlarda Türk Edebiyâtı Üzerine Makaleler, Ankara: Akçağ
• Kurnaz, C. & Çeltik ( 2013), H., Divan Şiiri Şekil Bilgisi, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Mewlewî (b.d.), Dîwanî Mewlewî, amd. Mela Ebdulkerîm Muderris,Bexda: Wezaretî Me’arif.
• Okay, M. O. (2006). “Müstear İsim”, DIA, b. 32.
• Redhouse, J. W. (1987), “Mahlas”, Turkish an English Lexicon, Beirut: Librairie Du Liban.
• Ritter, H. (2011), Doğu Mitolojisinin Edebiyata Etkisi Karşılaştırmalı Edebiyat Metinleri, edt. Mehmet Kanar, İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Selefî H. A. & Doskî T.Î. (2008), Mu’cemu’ş-Şu’erai’l-Kurd, Duhok: Spîrêz.
• Şerîfî, M. (1391), Ferhengê Edebiyyatê Farisî, çapa pêncem, Tehran: Intişaratê Mu'în.
• Xanî, E. (2009), Mem û Zîn, amd. Huseyn Şemrexî, İstanbul: Nûbihar.
• Xeznedar, M. (2002), Mêjûy Edebî Kurdî, b. III, Hewlêr: Dezgay Aras.
• Yıldırım, A. (2006), Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlas-nameler, Ankara: Akçağ.