Kurmanjî Kurdish Translation Movement in Syria and Turkey

Yıl 2020, Cilt 4, Sayı 13, 115 - 138, 30.06.2020

Ayhan YILDIZ

Öz

Translations are crucial to modernize languages and to improve world literature. World languages experience contact and world literature acquaintance with each other through translations. Different cultures and civilizations are aware of each other through translations. That is why translation has a worldwide function. The first literary works were translated into the third century of anno hegirae. After these dates, the translations from the other languages into Kurdish had continued. Garzonî, Mehmûdê Bazidî, and Fossum are among some of them who focused on Kurdish translation. After them, some Kurdish journals and newspapers published some translations in Damascus and Istanbul. Especially, after 1992 translations had been increased in Istanbul. Moreover, Kurdish instructors concerned with translation both orally and in written forms. Even though from the beginning of 19. century to the end of 20. century the Kurdish translations were a hot area, there are a small number of academic studies on this area. In this study, we reveal the literary translation situation of Kurdish in Turkey and Syria by giving the name of literary work and writer. To reach this purpose, we search for the traces of literary translations which published before 2000 in Turkey. We just keep out the literary translations which translated from Kurdish to other languages. In addition to that, the Kurmanji and Sorani Kurdish literary translations in Iraq, Iran, Caucasus, and Europa are also excluded.

Anahtar Kelimeler

Tranlation, tranlation studies, Translation Movement, Kurmanji translation history

Tevgera Wergera Kurmancî li Sûrî û Tirkîyeyê

Öz

Xebatên wergerê ji bo nûjenkirina zimanan û pêşveçûna edebîyata dunyayê giring e. Zimanên dunyayê bi rêya wergerê tên pêşberî hev û edebîyatên curbicur ên gelên dunyayê bi rêya wergerê hev dinasin. Çand û şaristanîya dunyayê, bi rêya xebatên wergerê hev nas dikin. Ji ber van egeran werger xwedî karîgerîyeke alemgiştî ye. Hin berhem di sedsala sêyem a koçî de ji kurdî hatine wergerandin; peyre êdî berhem ji zimanên din li kurdî hatine wergerandin. Garzonî, Mehmûdê Bazidî û Fossum bi wergera kurdî re eleqedar bûne. Li Stenbol û Şamê kovarên kurdan wergerên kurmancî weşandine. Bi taybetî li Stenbolê, piştî salên 1992yan wergerên kurdî zêde bûne. Muderrisên medreseyan di qada xwe de bi awayê devkî û nivîskî karê wergera kurdî pêk anîne. Digel ku ji serê sedsala 19an heta dawîya sedsala 20î wergera kurmancî di nav liv û tevgerê de bûye jî, tenê çend lêkolînên lokal ên akademîk ên nikirandî li serê hatine kirin. Bi vê lêkolînê me xwest rewşa wergera kurmancî ya li Tirkîye û Sûrî, ji hêla navê wergêr û berheman ve dîyar bikin. Lewre me da ser şopa wergerên kurmancî yên nivîskî ku berî salên 2000î hatine kirin û li Tirkîyeyê hatine çapkirin. Me berhemên ku ji kurdî li zimanên din hatine wergerandin û bizava wergera kurmancî û soranî li Îran, Iraq, Kavkas û Ewrûpayê li derveyî vê lêkolînê hiştine.

Anahtar Kelimeler

Werger, Wergernasî, Tevgera wergerê, Dîroka wergera Kurmancî, Kurdî

Kaynakça

• Akyüz, Kenan. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (860-1923). İnkılap Kitabevi: Ankara, 1995.
• Aytaç, Gûrsel. Karşilaştirmali Edebîyat Bîlîmî. Îstanbul: Say Yayinlari, 2009.
• Bayezîdî, Mela Mehmûdê. ‘Adat û Rusûmetnameê Ekradîyye, (Ravekirin, Tîpguhêzî û Lêkolîn: Jan Dost). İstanbul: Nûbihar, 2010.
• Bayrakdar, Mehmet. «İslam Düşüncesi ve Kaynakları.» İslam Düşünce Tarihi içinde, yazan Mehmet Byraktar (Edt.), 6. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Bazidî, Mela Mehmûdê. Cami‘eya Risaleyan û Hikayetan Bi Zimanê Kurmancî, (Amadekar: Ziya Avci). İstanbul: Lîs, 2010.
• Bıçkıcı, T. «Çeviri Kuramları Işığında Edebi Çeviri Eleştirisi.» Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2016: 374.
• Boyîk, Eskerê. Çanda Kurdên Sovetê. İstanbul: Weşanên Peywend, 2019.
• —. Çanda Kurdên Sovyêtê. İstnabul: Weşanên Peywend, 2019.
• Celalî, Murad. «Di Şerefnameyê de Eslê Kurdan.» Nûbihar, 2019: 17-18.
• Demir, Sema Aslan, ve Süer Eker. Türk Dili-I. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, 2018.
• el-Meranî, Muaz Yaqub Muhemmed Ronî. «Alfabeya Kurdî ya Herî Kevn (Werger ji Erebî: Haşim Özdağ).» Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi , 2016: 118.
• Farqînî, Zana. Büyük Türkçe-Kürtçe Sözlük . İstabul: İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları, 2000.
• Göktürk, Akşit. Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1994.
• Gürçağlar, Şehnaz Tahir. Çevirinin Abc'si. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Haşimî, Dîyako. «Wergernasî (Wr. ji Soranî: A. Delavî E. Subaşi).» Zend, 2017: 102-104.
• Heyet. Edebiyat Ansiklopedısı. İstanbul: Milliyet Tesisleri, 1991.
• İzoli, D. Ferheng (Amadekar: Kamer Baysulen). Îstanbul: Weşanên Deng, 2013.
• Karaalioğlu, Suut Kemal. Kompozisyon Sanatı. İstanbul: İnkılap ve Ata Basımevi, 1972.
• Kurdo, Qanatê. Rêzimana Kurdî Kurmancî-Soranî, (Ji Kurdîya Soranî: Zülküf Ergün). İstanbul: Nûbihar, 2013.
• Nemir, Kawa. Çevirmenler. 17 10 2010. kurdilit.net/?page_id=703&lang=tr.
• Öner, Sakin. Örneklerle Kompozisyon Düzenli Yazma ve Konuşma Sanatı. İstanbul: Yuva Yayınları, 1982.
• Öpengin, Ergin. «Bızava Wergerê di Kurmanciyê de .» In Proceedings of first international conference on Kurdish Literature, xxx. Sanandaj, University of Kurdistan Press , 2011: 4.
• Özsoy, Sumru. «Dil ve Dilbilim.» Genel Dilbilim-I içinde, yazan Sumru Özsoy ve Zeynep Erk Emeksiz, 3. Eskişehir: Eskişehir Üniversitesi Yayını, 2012.
• Öztürk, Mustafa. Koleksiyona Aleksandre Jaba ya Destnivîsên Kurdî . Ankara: Lîs, 2017.
• Rakova, Zuzana. Çeviri Kuramları (Çevırmen: Yusuf Polat). Ankara: Yusuf Polat, 2016.
• Reşît, Tosinê. «Sovyetler Birliğindeki Kürt Edebiyatı.» İnatçı Bir Bahar: Kürtçe ve Kürtçe Edebiyat içinde, yazan Veci Erbay, 204-210. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Saadallah, Salah. Saladin’s English-Kurdish Dictionary. İstanbul: Weşanên Avesta, 2000.
• Serfiraz, Mesud. «Di Çapemeniya Kurdî ya Dewra Osmanî de Wergera Wêjeyî.» Wêje û Rexne (Kayhan Matbaacilik), 2014: 57-58.
• Serfiraz, Mesûd. Kurd, Kitêb, Çapxane Weşangeriya Kitêbên Kurdî di Dewra Osmaniyan de(18441923). Stenbol: Peywend, 2015.
• Seyfeli, Canan. «Zerdüştlük.» Dinler Tarihine Giriş: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültresi Lisans Tamamlama Programı Ders Kitabı içinde, yazan Canan Seyfeli, 285. Diyarbakır: D. Ü. Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Basımevi, 2017.
• Wickwire, Daniel. Kutsal Kitap Değiştirildi mi? İstanbul: Gerçeğe Doğru Kitapları, 2017.
• X., Modanî. « Ji Rojnaweê Sebîlu’r-Reşad Vekirî Bûye Hedîsa Şerîf” (Wergêr û Tîpveguhezêrî: A. Meretowar-C. Amedî-S.Azad Aslan), İstanbul, 1913, j. 2.» Rojî Kurd-Weşanên War, 2002: 2.
• Yıldırımçakar, Ziyattin. Werger Wek Kirineke Çandî . Mêrdîn: Teza Masterê ya Neçapkirî (MAÜ Türkiyede Yaşayan Diller Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı), 2016.
• Yûsif, Helîm. «Li Başûrê Biçûk Rojnamegerîya Kurdî.» Nûbihar, 1998: 31-32.
• بك, محمد خضری. محضراة تاریخی الئمم الاسلامیة الدولة العباسیة (تحقیق: محمد العثمان). بیروت: دار القلم, ؟.
• پیربال, فرھات. مێژوی وەرگێران لە ئەدەبیاتی كوردی دا كۆنەوەتا 1932. ھەولێر: چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە , 2002.
• حسین, عبدللە روبین. معجمالنفائس الاساسی. بیروت: دار النفائس, 2012.
• خدری, ح. الئدب مقارن فی ئیران و لعربی: 1903-2012. تھران: سازمان مطالع و طدوین كتب علوم ئنسانی, 1392.