Analîza Temayên Qelenderî di Helbestên Safî Heyranî de

Yıl 2024, Sayı: 21, 127 - 144, 30.06.2024

Jihad Shukri

https://doi.org/10.55253/2024.nubihar.1478855

Öz

Helbesta qelenderî yek ji şaxên helbesta tesewufî ye ku di helbest û ramana Safî de pir tê bikaranîn û dikare wekî prensîbên tesewufî yên ku Safî pê re eleqedar dibe were şîrovekirin. Wî hemû Dîwana xwe ji bo qelenderîtîyê terxan kirîye. Armanca vê lêkolînê ew e ku nîşane, taybetmendî û rengên qelenderîtîyê di helbestên Safî de bişopîne û bi vî awayî xwîner bikaribe bi peyva qelender û taybetmendiyên wê yên ku wekî têgînên sereke yên helbesta Safî têne hesibandin bêtir nas bibe. Di vê lêkolînê de, hewl tê dayîn ku ramanên Safî yên derbarê qelenderîtîyê de, bi rêbaza danasînê-analîtîk were analîzkirin, da ku bê zanîn ku xezelên Safî hem temayên sûfîzmê û hem jî temayên qelenderîtîyê bi awayekî pir xweş hildigirin. Daneyên vê lêkolînê nîşan didin ku di xezelên Safî de bikaranîna temayên qelenderîtîyê cihekî taybeti digire. Têgihîştina wî ya sûfîzmê li ser bingeha lêkolîna berdewam a metnan, serpêhatiyên dini û îrfanî û têgihiştinên kûr ên zanistî û tevlihevkirina vê yekê bi nukteyên hunerî û çêjdar û hestên mîstîk û qelendarane ava dibe.

Anahtar Kelimeler

Qelender, mey û serxweşî, înzîwa, xezelên Safî Hîranî

بررسی مضامین قلندری در اشعاری صافی هیرانی

Öz

شعر قلندرانه یکی از شاخه های شعر عرفانی است که کاربرد زیادی در شعر و اندیشه‌ٔ صافی داشته است و از آن می¬توان به عنوان اصول عرفانی مورد توجه صافی تعبیر کرد که شاعر تحت نفوذ اندیشه و بینش شاعرانه‌ٔ قلندرانه قرار گرفته است تا حدی که غزلیات کاملی از دیوانش را به قلندریات اختصاص داده است. هدف از این پژوهش ردیابی اشارات، وی‍‍ژگی¬ها و صفات قلندری در غزلیات فارسی صافی است که در این راستا خواننده با واژه قلندر و صفات آن که از اصطلاحات کلیدی شعر عرفانی صافی محسوب می شود بیشتر آشنا شود. در این پژوهش سعی بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی اندیشه های صافی در باب قلندر واکاوی شود تا از این طریق نشان داده شود که غزلیات صافی در عین روانی و دلنشینی دارای مضامینی عارفانه و قلندرانه است. داده¬های این پژوهش حاکی از آن است که استفاده کردن از مضامین قلندرانه در غزلیات صافی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. عرفان او مبتنی بر مطالعات پیوسته متون و تجربه های دینی و عرفانی و دریافت های عمیق علمی و آمیختنش با ظرایف هنری و ذوقی و شور عارفانه و قلندرانه است.

Anahtar Kelimeler

قلندر, می, مستی, زهدستیزی

An Analysis of Qalandari Themes in Safi Hirani's Poems

Öz

Qalandari poetry is one of the branches of mystical poetry that has been used a lot in Safi’s poetry and thought, and it can be interpreted as the mystical principles that Safi is interested in. He has dedicated a whole of his Diwan to Qalandariyat. The purpose of this research is to trace the hints, characteristics and attributes of Qalandari in Safi's lyrical poetry, so that the reader can get more familiar with the word Qalandar and its attributes, which are considered to be key terms of Safi’s mystical poetry. In this research, an attempt is made to analyze Safi’s thoughts about Qalandar with a descriptive-analytical method in order to show that Safi's sonnets have mystical and Qalandar themes at the same time as being pleasant and pleasant. The data of this research indicates that using Qalandaran themes in Safi's sonnets has a special place. His mysticism is based on continuous studies of texts and religious and mystical experiences and deep scientific understandings and mixing it with artistic and tasteful subtleties and mystic and Qalandar passion.

Anahtar Kelimeler

Qalandar, May and Masti, Asceticism, Safi Hirani’s sonnets

Kaynakça

• Ansarî, Q. (1362). Melametiye. Mahname-ye Ayende. Salê Nohem. Şomare 5. 350-355.
• Anwerî, H. (1381). Ferhengê Bozorg-ê Suxen. Cildê Şeşem. Tehran: Neşr-ê Suxen.
• Beyanî, Ş. (1379). Firqeyê Qalenderiye der 'Ehdê Îlxanî der Mecmu'eyê Meqalatê Ewelîn Semînarê Tarîxê Hucumê Mexul be Ayran û Peyamdehay an. Tehran: Merkezê Çap û Întişaratê Danişgahê Şehîd Beheştî.
• Perwin Duxt, M. (1380). Rinê Hafiz û Paul Tagor. Pijuheşname 'ilum-e İnsani-ye Danişgahê Şehîd Beheştî. Şomare 29.
• Hafizê Şîrazî, Şemsedddîn Mihemmed. (1374). Dîwanê Aş'ar. Tehran: Iqbal.
• Ricayî Buxarayî, Ahmad 'Alî. (1364). Ferhengê Aş'ar-e Hafiz. Çap 3. Tehran: Intişaratê 'Ilmî.
• Şefî'î Kedkenî, Muhemed Riza. (1387). Qelenderiye der Tarix. Tehran: Intişarat Suxen.
• Safî Hîranî, M. (2015). Dîwanî Safî Hîranî. Saxkirdnewe û Lêkollînewey Muhemedî Mela Mistefa Hîranî, Çapî Duwem. Hewlêr: Kitêbxaney Mehwî.
• 'Ibadî, Qutbeddîn Ebulmuzaffer Mensur bin Ardeşîr. (1368). Altesfiye fî Ahwal-e Sufyan. Teshîh: Xulam Huseyn Yusifî. Tehran: Neşir 'İlmî.
• Ettarê Nîşaburî, F. (1375). Dîwane Aş'ar. Teshîh û Muqeddime Se'îd Nefîsî. Çap 7. Tehran: Kitabxane-ye Senayî.
• Xezalî, Muhemmed. (1383). Kîmyay Se'adet. Be kuşiş Huseyn Xidîwcem. Tehran: İntişarat 'İlmî û Ferhengî.
• Firuzanfer, B. (1386). Şerhê Mesnewî Şerîf. (8 cild). Tehran: Intişarat 'Ilmî û Ferhêngî.
• Muzar'î, F. (1373). Mefhumê Rindî der Şi'ri Hafiz. Tercume Kambîz Mehmud Zade. Tehran: Intişarat Kevîr.
• Mu'în, M. (1369). Hafizê Şîrîn Suxen. C2. Tehran: Intişarat Mu'în.