AFRİKA: DEMOGRAFİK YAPI, MEKÂN, SORUNLAR VE GELECEK?

Yıl 2013, Cilt: 35 Sayı: 1, 31 - 61, 05.08.2016

Mustafa Murat Yüceşahin

Öz

Günümüzde dünya nüfusu yedi milyarı aşmış bulunmakta ve yılda yaklaşık seksen milyon kişinin eklenmesiyle hızlı bir şekilde artmaya devam etmektedir. Bu artış özellikle de az gelişmiş dünyada gerçekleşmektedir. Bugün dünya nüfusunun artışı üç önemli demografik olaya atfedilebilir. Bunlardan ilki, gelişmekte olan dünyadaki kadınlar gelişmiş dünyadakilerden belirgin şekilde daha fazla çocuğa sahiptir. İkincisi, yüksek doğum hızları nedeniyle gelişmekte olan ülkelerin nüfusu ortalamada çok gençtir. Bu nedenle, çocuk doğurabilecek yaşta olan kadınların nüfusu yüksektir ve gelecekte de artacaktır. Sonuncusu da, geçmişle kıyaslandığında, yoksul bölgelerdeki insanların büyük çoğunluğu daha iyi sağlık, bakım koşullarına sahip oldukları için daha uzun yaşam sürelerine sahip olmaktadır. Ancak Afrika’da olduğu gibi, yüksek nüfus artışı yiyecek güvenliğinin yoksunluğu, sağlık ve eğitim sistemleri üzerindeki baskı ve kaynak kısıtlığı veya altyapı sorunları gibi pek çok riski ve kalkınma zorluklarını beraberinde getirmektedir. Bugün, dünyadaki 48 en az gelişmiş ülkenin 33’ü Afrika kıtasında yer almaktadır. Bu 33 ülke -aynı zamanda- dünyada bugün karşılaşılan en yüksek doğum hızlarına sahip bölgeye karşılık gelmektedir. Bu makale başlıca, geçmiş, günümüz ve gelecek açısından Afrika’nın sorunlarını konu edinmektedir. Çalışmada ilk olarak, Afrika’nın bazı seçilmiş demografik, sosyal ve ekonomik değişkenleriyle bölgesel demografik çeşitliliğini tespit etmeye çalışıyorum. Sonra da kıtadaki bölgesel doğurganlık eğilimlerine odaklanarak kadınların düşük düzeyli eğitime katılımı ve gebeliği önleyici yöntem kullanımı, HIV/AIDS yaygınlığı gibi demografik sorunları ve bölgesel düzeyde geleceğe ilişkin öngörüleri tartışıyorum

Anahtar Kelimeler

doğurganlık, ölümlülük, HIV/AIDS, Afrika, nüfus coğrafyası

AFRICA: DEMOGRAPHIC STRUCTURE, SPACE, CHALLENGES AND FUTURE?

Öz

The world population has reached more than seven billion people and it continues to grow by about 80 million people each year. This growth is almost exclusively taking place in the less developed countries. The world’s continuous population growth can be attributed to three important demographic events. Firstly, women in developing countries have significantly more children than in the developed regions. Secondly, the populations in the developing countries are on average very young because of their high birth rates. Thus, the number of women of child bearing age is high and will increase even more in the future. Lastly, compared to the past, most of the people in the poorest regions are living longer due to improved health care. As for Africa, however, several risks and development obstacles such as lack of food security, pressure on the health and education systems, overburdening of the infrastructure or scarcity of resources arise from high population growth. Regarding development, the most prevalent and severe problems today occur in Sub-Saharan Africa. Of the 48 least developed countries in the world, 33 are located in Sub-Saharan Africa and this region stands out with the highest birth rates in the world. This paper mainly aims to deal with past, present and future demographic challenges in Africa. Firstly, I try to determine regional demographic variability based on some selected demographic, social and economic variables of Africa. Then, after focusing on regional fertility trends in the continent, I discuss Africa’s most important demographic problems, such as women’s low participation in education and contraceptive use, HIV/AIDS prevalence, and future prospects on a regional level

Anahtar Kelimeler

fertility, mortality, HIV/AIDS, Africa, population geography

Kaynakça

• Addio, A.C. ve Ercole, M.M. (2005). Trends and Determinants of Fertility in OECD Countries: The Role of Policies. Directorate for Employment, Labour and Social Affairs, OECD Social, Employment and Migration Working Papers, no. 27, Cedex.
• Afifi, A.A. ve Clark, V. (1999). Computer-Aided Multivariate Analysis. 3rd ed., Chapman and Hall/CRC Press, London.
• Anthamatten, P. ve Hazen, H. (2011). An Introduction to Geography of Health. Routledge, New York.
• Aryeetey-Attoh, S. (2010). Population Geography of Sub-Saharan Africa. İçinde S. AryeeteyAttoh (ed.), Geography of Sub-Saharan Africa. Prentice Hall, New York, 179-203.
• Babu, A.M. (2013). Sonsöz. İçinde W. Rodney (ed.), Avrupa Afrika’yı Nasıl Geri Bıraktı. Çev. H. Osmanağaoğlu. Dipnot Yayınları. Ankara, 425-431.
• Basu, A.M. (2002). Why Does Education Lead to Lower Fertility? A Critical Review of Some of the Possibilities. World Development, 30, 1779-1790.
• Cole, R. ve De Blij, H.J. (2007). Survey of Sub-Saharan Africa: A Regional Geography. Oxford University Press, New York.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik, SPSS ve LISREL Uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Diamond, I., Newby, M. ve Varle, S. (1999). Female education and fertility: examining the links. İçinde C.H. Bledsoe, J.B. Casterline, J.A. Johnson-Kuhn ve J.G. Haaga (ed.), Critical Perspectives on Schooling and Fertility in the Developing World. National Academy Press, Washington, DC, 23-48.
• Everitt, B.S. ve Dunn, G. (1991). Applied Multivariate Data Analysis. Cambridge University Press, London.
• Garcia, M., Virata, G. ve Dunkelberg, E. (2008). The State of Young Children in Sub-Saharan Africa. M. Garcia, A. Pence ve J.L. Evans (ed), Africa’s Future, Africa’s Challenge: Early Childhood Care and Development in Sub-Saharan Africa. The World Bank, Washington, DC, 11-27.
• Gordon, A.A. (2007). Population, Urbanization, and AIDS. İçinde A.A. Gordon ve D. L. Gordon (ed.), Understanding Contemporary Africa. Fourth ed., Lynne Rienner, London, 203- 234.
• Jejeebhoy, S.J. (1995). Women’s Education, Autonomy and Reproductive Behaviour: Experience from Developing Countries. Clarendon Press, Oxford.
• KC, S., Barakat, B., Goujon, A., Skirbekk, V., Sanderson, W. ve Lutz, W. (2010). Projection of Populations by Level of Educational Attainment, Age, and Sex for 120 Countries for 2005- 2050. Demographic Research, 22, 383-472.
• Martin, T.C. ve Juarez, F. (1995). The Impact of Women’s Education on Fertility in Latin America: Searching for Explanations. International Family Planning Perspectives, 21, 52-80.
• May, J.F. (2012). World Population Policies, Their Origin, Evolution, and Impact. Springer, New York.
• May, J.F. (2006). Population Policy. İçinde D.L. Poston ve M. Micklin (ed), Handbook of Population. Springer, New York, 827-852.
• PDUNS (Population Division, United Nations Secretariat). (2007). The Demographic Situation in High Fertility Countries. İçinde Prospects for Fertility Decline in High Fertility Countries. Population Bulletin of the United Nations, Special Issue Nos.46/47 2002, United Nations, New York, 23-53.
• Reher, D.S. (2004). The Demographic Transition Revisited As a Global Process. Population, Space and Place, 10, 19-41.
• Rencher, A.C. (2002). Methods of Multivariate Analysis. 2nd. ed., JohnWiley & Sons, Inc., London.
• Rodney, W. (2013). Avrupa Afrika’yı Nasıl Geri Bıraktı. Çev. H. Osmanağaoğlu, Dipnot Yayınları, Ankara.
• Özdamar, K. (2010). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi 2, 7. Baskı, Matser Basım sanayi ve Tic. Ltd. Şti., Kaan Kitabevi, Ankara.
• Sergün, Ü. (1988-1992). Yeryüzünün Nüfuslanması Sürecinde Gelişme Evreleri. Türk Coğrafya Dergisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 3, 27-36.
• Shanklin, E. (2007). Family and Kinship. İçinde A.A. Gordon ve D. L. Gordon (ed.), Understanding Contemporary Africa. Fourth ed., Lynne Rienner, London, 265-292.
• Sippel, L., Kiziak, T., Woellert, F. ve Klingholz, R. (2011). Africa’s Demographic Challenges, Berlin Institute for Population and Development. Gebrüder Kopp GmbH&Ko.KG, Cologne, Bonn.
• Thompson, W. (1929). Population, American Journal of Sociology, 34/6, 959-975.
• Uçar, N. (2010). Kümeleme analizi. İçinde Ş. Kalaycı (ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. 5. Baskı, Asil Yayın ve Dağıtım Ltd. Şti, Ankara, 347-376.
• UN (United Nations). (2013a). World Population Prospects: The 2012 Revision Database. United Nations, New York, erişim: http://esa.un.org/unpd/wpp/unpp/panel_population.htm, 10.12.2013.
• UN (United Nations). (2013b). World Urbanization Prospects: The 2011 Revision Database. United Nations, New York, erişim: http://esa.un.org/unpd/wup/index.htm, 14.12.2013.
• UN (United Nations). (2013c). Human Development Report 2010. United Nations, New York.
• UNAIDS. (2013). Global Report: UNAIDS Report on the Global AIDS Epidemic 2013. United Nations, New York.
• Weeks, J.R. (2002). Population: An Introduction to Concepts and Issues. 8th ed., Wadsworth Publishing Company, Belmont, CA.
• WB (The World Bank) (2014). Female Literacy Rate (% of people ages 15 and above). Erişim: http://data.worldbank.org/indicator, 15.12. 2014.
• Yüceşahin, M.M. ve Tuysuz, S. (2011). Ankara kentinde sosyo-mekânsal farklılaşmanın örüntüleri: Ampirik bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9/2, 159-188.
• Yüceşahin, M.M. (2011). Küresel Bir Süreç Olarak Demografik Dönüşüm: Mekânsal Bir Değerlendirme. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9/1, 11-27.