THE DEMOGRAPHIC MAKE-UP OF DIVRIGI ACCORDING TO THE FIRST MODERN CENSUS OF THE OTTOMAN EMPIRE

Yıl 2006, Cilt: 28 Sayı: 1, 73 - 89, 05.08.2016

Hasan Yüksel

Öz

It has been argued that census conducted at the time of the Ottoman Empire was based
soley on the determination of the male population and that women were only included in the census
in modern terms in 1882. However, what is being emphasised in this study, and what clearly is the
case when one looks at the two volumes of work on Divrigi from 1870 (1286 Islamic Calender)
titled Real Population Books, (which is still kept in the History Department’s Library at
Cumhuriyet University), is that women were included in the 1870 census data rather than the
argued date of 1882. This study will try to gather information on the size of the population, the
male to female ratio of the population, the average age of the population, and the birth and death
rates at the time using data from what in modern terms was the first census conducted by the
Empire on an Anatolian town at the time. Moreover, since data is also available on the following;
those working within each household (beginning with the head of the family), their occupation, or
the profession of those able to work, their annual income, and the proportion of annual tax taken
from their earnings, this information will also be evaluated in this study. Thus, in this way a general
rural lifestyle portrait of an Anatolian town of the 1870s will be drawn using what in modern terms
is the Empire’s first census data.

OSMANLI’DA MODERN ANLAMDA YAPILAN İLK NÜFUS SAYIMINA GÖRE DİVRİĞİ’NİN DEMOGRAFİK YAPISI

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda daha önce gerçekleştirilen nüfus sayımlarında sadece erkek
nüfusunun tespitine yönelik sayımların yapıldığı ve ancak, 1882’de modern anlamda
yapıldığı söylenilen sayımda kadınlara yer verildiği belirtilmektedir. Halbuki, halen
Cumhuriyet Üniversitesi Tarih Bölümü Kütüphanesi’nde muhafaza edilen Divriği’ye ait iki
ciltlik 1870(H.1286) tarihli Esas Nüfus Defterleri’ne bakıldığında, 1882’de modern anlamda
yapıldığı söylenilen sayımın aslında, 1870’te gerçekleştiği ve bu sayımda kadınların da
nüfusa yazıldığı görülmektedir. İşte burada, İmparatorlukta modern anlamda yapılan bu ilk
nüfus sayımında yer alan verilerden hareketle, o günkü bir Anadolu kasabasının hane
nüfusunun sayısal olarak büyüklüğüne; kadın erkek nüfus oranına, nüfusun yaş ortalaması ile
doğurganlık ve ölüm oranlarına dair bilgi edinilmeye çalışılacaktır. Ayrıca defterlerde başta
hane reisi olmak üzere hanede çalışan veya çalışabilir durumdaki nüfusun mesleği, meşgalesi
yıllık kazancı ve bu yıllık kazançtan alınan vergi nispeti belirtilmiş olduğundan bu veriler de
değerlendirilecektir. Böylece, imparatorlukta modern anlamda ilk kez yapılan bir nüfus
sayımındaki verilerden hareket edilerek 1870’lerde bir Anadolu kasabasının kırsal alanındaki
yaşamının genel görüntüsü verilmeye çalışılacaktır.