TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL VE EKONOMİK DÖNÜŞÜMÜN GECEKONDU GÖRÜNÜMLERİ; AKDERE GECEKONDU MAHALLESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 43 Sayı: 1, 61 - 85, 01.08.2022

Ferhat Arık

Öz

Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de endüstri devrimi bir dizi yapısal dönüşüme neden olmuştur, 1950 sonrası kentlerde patlak veren gecekondular bu sürecin bir sonucudur. Bu çalışma, emeğin bir tür mekansal yansıması olarak ele alınan gecekondularda, göçmenlerin kentte kalıcı olabilmek ve ekonomik hayata eklemlenmek adına başta göçmenler için umut mekanı diyebileceğimiz gecekondu inşası olmak üzere, kentlerde verilen mücadeleyi, geliştirilen stratejileri ve toplumsal hareketlilik imkanlarını gecekondulular gözünden anlamaya çalışmaktadır. Araştırmanın evrenini Ankara’nın ilk gecekondu
yerleşimlerinden biri olan Mamak ilçesinin Akdere mahallesi oluşturmaktadır. Nitel araştırma deseninin kullanıldığı çalışmada, 30 kişi ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; göçmenlerin toplumsal hareketliliklerini etkileyen süreçleri iki kısma ayırmak mümkündür. Birincisi; bizzat göçmenlerin kentte kalıcı olmak adına taşıdıkları umuda ve azme bağlı olarak geliştirdikleri toplumsal dayanışma gibi bireysel stratejilerdir. İkinci ise; göçmenlerin kentin bir parçası olmalarına yol açan, gecekondu bölgelerine temel hizmetlerin verilmesi, imar affı ve kentsel dönüşüm süreçleri gibi politik etkilerdir.

Anahtar Kelimeler

Gecekondu, Kentleşme, Umut Mekanları, Toplumsal Hareketlilik

SQUATTER HOUSE OUTLOOK OF SOCIAL AND ECONOMIC TRANSFORMATION IN TURKEY: THE EXAMPLE OF AKDERE SQUATTER SETTLEMENT

Öz

As in all over the world, in Turkey, the industrial revolution caused a series of structural transformations. The squatter houses that erupted in urban areas are the result of this process after 1950. This study considers squatter houses as a kind of spatial reflection of labor, and it aims to understand the construction of those squatter houses as a place of hope. Moreover, the study approaches to the struggle, the strategies developed in order to be permanent in the city and to be incorporated in the economic life, and social mobility opportunities of the squatters from the viewpoint of squatters. In this study, qualitative research design has been utilized. The fieldwork covered the Akdere district of Mamak, one of the first squatter settlements in Ankara, and in-depth interviews were conducted with 30 people. According to the research results, it is possible to divide the processes affecting the social mobility of migrants into two parts. First, individual strategies such as social solidarity have been developed by immigrants themselves in the hope of being permanent in the city. The second is political influences causing immigrants to be an integral part of the city, such as the provision of basic services to the squatter settlements, amnesty for illegal housing, and the processes of urban transformation

Anahtar Kelimeler

Squatter house, Urbanization, Places of hope, Social mobility

Kaynakça

• Blau, P. M. And Duncan, O. D. (1967). The American Occupational Structure. New York, John Wiley and Sons
• Creswell, J.W. (2015). Nitel Araştırma Yöntemleri (M. Bütün; S.B. Demir Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Duyar Kienast, U. (2005). The Formation of Gecekondu Settlements in Turkey; The Case of Ankara. Berlin: Transaction Publishers.
• Drakakis-Smith, D.W. (1976). Slums and Squatters in Ankara, 1976, Liverpool: The Town Planning Review.
• Erder, S. (1996). İstanbul’da Bir Kent Kondu; Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Erdoğmuş, Z. (1977). Kırsal Bölgelerden Ankara, Kıbrıs-Bayraktar İlkokulu Gecekondu Bölgesine Göç ve Göçedenlerin Kentlileşmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Glass, D. V. (1954). Social Mobility in Britain. London: Rouledge-Kegan Paul LTD.
• Gökçe, B. (1971). Gecekondu Gençliği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Harvey, D. (2011). Umut Mekanları (Z. Gambetti, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M.M. (2013). Nöbetleşe Yoksulluk, Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İmar ve İskân Bakanlığı. (1964). 13 Büyük Şehirde Gecekondu. Ankara: Mesken Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi.
• Karpat, H.K. (2003). Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm (A. Sönmez, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Kartal, S. K. (1983). Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme. Ankara: Yurt Yayınevi.
• Keleş, R. (2012). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keyder, Ç. (2014). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul. İletişim Yayınları.
• Kıray, M. B. (1998). Kentleşme Yazıları. Ankara. Bağlam Yayıncılık.
• Kongar, E. (1973). Altındağ Gecekondu Bölgesi: Ankara: Amme idaresi dergisi. 6/3, 109-138.
• Öğretmen, İ. (1957). Ankara’da 158 Gecekondu Hakkında Monografi. Ankara: AjansTürk Matbaası.
• Sewell, G.H. (1964). Squatter Settlements in Turkey: Analysis of a Social, Political, and Economic Problem. Massachusetts Instıtute of Technology.
• Şentürk, B. (2015). Bu Çamuru Beraber Çiğnedik, Bir Gecekondu Mahallesi Hikayesi. İstanbul: İletişim Yayıncılık
• Şenyapılı, Ö. (1981). Kentleşmeyen Ülke Kentlileşen Köylüler. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Şenyapılı, T. (1981) Gecekondu; Çevre İşçilerin Mekânı. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Şenyapılı, T. (1982). Ankara Gecekondularının Ekonomik Profili: Kentsel Bütünleşme. 103-121. Ankara: Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı.
• Şenyapılı, T. (2004). Barakadan Gecekonduya; Ankara’da Kentsel Mekânın Dönüşümü: 1923-1960. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ. (1977). Bağımlı Kentleşme. Ankara: Mimarlar Odası Yayınları.
• Tekeli, İ. (2014). Göç ve Ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Türel, A., Şenyapılı, T. (1996). Ankara’da Gecekondu Oluşum Süreci ve Ruhsatlı Konut Sorunu. Ankara: Batıbirlik Yayınları.
• Yasa, İ. (1966). Ankara’da Gecekondu Aileleri. Ankara: Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yörükan, T. (2006). Gecekondular ve Gecekondu Bölgelerinin Sosyo-Kültürel Özellikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.