TÜRKİYE`DE AŞIK MÜZİĞİ GELENEĞİ VE ÇAĞDAŞ KADIN AŞIKLAR

Yıl 2013, Cilt: 8 Sayı: 2, 176 - 195, 01.03.2013

Sevilay Çınar

Öz

Halk edebiyatı, halk müziği ürünlerinin hem üreticisi hem taşıyıcısı hem de güncelleyicisi olan Aşıklar, halk kültürü içerisinde önemli bir yer tutan ve kendine özgü kuralları olan Aşıklık geleneğinin asli temsilcileridirler. Haklarında yeterli çalışma yapılamamış ve büyük ölçüde ihmale uğramış olan kadın Aşıklar da bu çok yönlü halk geleneği içerisinde edebi ve müzikal katkılarıyla Aşık sanatı içerisinde varolmuşlardır. Bu çalışma içerisinde Türkiye`de Aık sanatının terminolojisine dönük bazı bilgilere yer verilmekle birlikte, özellikle çağdaş toplumda bu gelenek içerisindeki kadının rolü incelenmektedir. Aşık sanatının oluşumu ve sürekliliğine katkıda bulunan kadın Aşıkların kimliği, sanatsal verilerinin yanı sıra toplumsal cinsiyet sorunsalı bağlamında yapılan kimi çalışmalarla karşılaştırılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aşık, Kadın Aşık, Toplumsal Cinsiyet, İcra, Gelenek,

CONTEMPORARY FEMALE AŞIKLAR AND AŞIK MUSIC TRADITION OF TURKEY

Öz

The Aşık tradition, which spans many hundreds of years in Anatolia, yet has its roots in even older traditions of ancient Turkic peoples, is a multifaceted folk tradition: it has distinctive literary and musical dimensions, as well as proscribed conditions of learning and performance. Representatives of the tradition, known as Aşıklar, are folk poets who perform their works accompanied by the Turkish saz, a long necked instrument of the lute family. The Aşık`s role itself is multifarious: Aşıklar may perform at times a spiritual function within a community or that of passing on collective values, they may perform as forceful social critics, or as entertainers. This paper is about the Aşık tradition of Turkey and specifically examines the role of women within this tradition in the contemporary society. It attempts to more fully understand the existence of female Aşıklar, significant primary sources contributing to the formation and continuity of Aşık art who have rarely been recognized even as individual artists and have never been considered in a study in a collective manner. In fundamental ways, female Aşıklar stand at a telling social and cultural contradiction between their identities as women and their identities as Aşıklar.

Anahtar Kelimeler

Aşık, Female Aşık, Gender, Performamce, Tradition,

Kaynakça

• Artun, E., (2005). Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aslanoğlu, İ., (1985). Söz Mülkünün Sultanları. İstanbul: Erman Yayınevi.
• Bali, M., (1975). “Âşık Karşılaşmaları-Atışmalar ve Bugünkü Durumu-I”, Türk Folklor Araştırmaları, 314, 7432–7435.
• Başgöz, İ., (1968). İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Ararat Yayınevi.
• Bowen, D.L., Early, E.A., (1993). Everyday Life in the Muslim Middle East. America: Indiana University Press.
• Çınar, S., (2008). Yirminci Yüzyılın İkinci Yarısında Türkiye’de Kadın Âşıklar (Female Ashiks in Turkey in the Second Half of Twentieth Century). Unpublished Doctorate Dissortation. İstanbul: Istanbul Technical University.
• Çınar, S., (2010). “Kadın Âşıklar Albüm”. İstanbul: Kalan Müzik.
• Dizdaroğlu, H., (1969). Halk Şiirinde Türler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erdener, Y., (1995). The Song Contests of Turkish Minstrels. New York: Garland Publishing.
• Evin, K.A., (2002). Uzun Havalar. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Günay, U., (1992). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, D., (2001). “Âşık Şiirinde Karı-Koca Bağlamında Sevgi, Hasret ve Geçimsizlik”, Motif, S.27, ss.8-11.
• Kaya, D., (2001). “Bir Âşık Ailesi: Âşık Yüzbaşıoğlu ve Ailesindeki Diğer Âşıklar”, Folklor ve Edebiyat, S.28, ss.69–84.
• Koskoff, E., (1987). Women and Music in Cross-Cultural Perspective. New York: Greenwood Press.
• Köprülü, M.F., (1962). Türk Saz Şairleri I. Ankara: Güven Basımevi.
• Köprülü, M.F., (2004). Edebiyat Araştırmaları 1–2. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurt, İ., (1995). Bağlamada Düzen ve Pozisyonlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Özbudun, S., Balkı, Ş., Altuntek, S., (2007). Antropoloji: Kuramlar Kuramcılar. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Özer, M.A., (1985). Âşıkların Karşılaşma Töresi, Türk Folkloru, S.76, ss.15–17.
• Reinhard, U., (2000). “The Image of Woman in Turkish Ballad Poetry and Music”. In E. Moisala and Diamond (Ed), Music and Gender. (pp.80-94). Urbana and Chicago: University of Illionis Press.
• Rice, T., (2003). “Time, Place, and Metaphor in Musical Experience and Ethnography” pp.151-179. USA: University of Illinois Press. http://www.jstor.org/stable/3113916
• Sarısözen, M., (1962). Türk Halk Musikîsi Usulleri. Ankara: Baskı ve Klişeler Resimli Posta Matbaası Ltd. Şirketi.
• Schimmel, A., (1997). My Soul is a Woman. New York: The Continuum Publishing Company.
• Şenel, S., (1991). “Âşık Musikîsi”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, c. 3, s.553–556.
• Şenel, S., (2000). “Türk Halk Musikisinde Uzun Hava Tanımları ve Bu Tanımlar Etrafında Ortaya Çıkan Problemler”, Türk Halk Müziğinde Çeşitli Görüşler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. ss.55–81.
• Şenel, S., (2007). Kastamonu’da Âşık Fasılları Türler / Çeşitler / Çeşitlemeler I-II. Kastamonu: Kastamonu Valiliği Özel İdare Yayınları.
• Tüfekçi, N., (2000). “Âşıklarda Müzik”, Türk Halk Müziğinde Çeşitli Görüşler. Derleyen: Salih Turhan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.