Zekâî Dede’nin Lenk Fahte Usûlündeki Nakış Bestesinin Usûl-Arûz Vezni İlişkisi Açısından İncelenmesi ve Makamsal Analizi

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 1, 32 - 43, 31.01.2020

Gamze Nevra Köroğlu Sibel Karaman

Öz

Türk mûsıkisi bestekârları
genellikle bestelerinde, belirledikleri usûle uygun arûz vezni ile yazılmış
şiirleri seçmişlerdir. Bu durum, her usûl için belli arûz kalıp veya kalıpları
olduğunu göstermektedir.  Meşk siteminin
temel iskeletini oluşturan usûller ve arûz vezni arasındaki ilişki önemli ve anlaşılması
gereken konulardan biridir. İncelemede Lenk Fahte usûlünde 17 eser ele alınmış,
13 eserin vezninin “Mef’ûlü/Fâ’ilâtün/Mef’ûlü/Fâilâtün” olduğu tespit
edilmiştir. Çalışmanın konusu olan Lenk Fahte usûlünde, Sûzinâk makamında,
Nakış Beste formundaki eserin usûl-arûz vezni ilişkisi bağlamında örnek eser
olarak belirlenmesinin birinci derece sebebi, bestekârı Zekâî Dede Efendi’nin
aynı zamanda bir kudümzen olmasıdır. İkinci derecede ise Aksüt (1993:217)’ün
ifade ettiği gibi özellikle Lenk Fahte usûlünü hiçbir bestekârda rastlanmayacak
bir mükemmeliyette kullandığını dile getirmesidir. Eser usûl-arûz vezni
ilişkisinin analizinin ardından, makamsal açıdan da ele alınarak analiz
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zekâî Dede, Türk Mûsikîsi, Lenk Fahte, Usûl-Arûz Vezni İlişkisi, Sûzinâk Makamı Analizi

Kaynakça

• [1] Ak, A.Ş., (2009). Türk Mûsikîsi Tarihi, Ankara: Akçağ.
• [2] Aksüt, S., (1993). Türk Musikisinin 100 Bestekârı, İstanbul: İnkılâp.
• [3] Arel, H.S., (1997). Prozodi Dersleri, [(hzl.) Murat Bardakçı], İstanbul: Pan.
• [4] Karasar, N., (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel.
• [5] Kutluğ, Y.F., (2000). Türk Mûsîkîsinde Makamlar İnceleme, İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat.
• [6] Özkan, İ.H., (2000). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul: Ötüken.
• [7] Pala, İ., (2009). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı.
• [8] Sıdal, F., (1970). Türk Musikisi Dersleri, Musikî ve Nota Eğitici Aylık Musikî Mecmuası, Cilt:1, Sayı:3.
• [9] Tanrıkorur, C., (2001). Biraz da Müzik, İstanbul: Zaman.
• [10] Tanrıkorur, C., (2003). Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, İstanbul: Dergâh.
• [11] Ungay, H., (1981). Türk Mûsıkîsinde Usûller ve Kudûm, İstanbul: Türk Musıkisi Vakfı.
• [12] Uslu, R., (2015). Meragi’den II. Murad’a Müziğin Maksatları MAKÂSIDU’L-ELHÂN, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• [13] Yahya Kaçar, G., (2009), Türk Mûsikîsi Rehberi, Ankara: Maya Akademi.
• [14] https://islamansiklopedisi.org.tr/zekai-dede