MODERNLEŞME SÜRECİNDE OSMANLI KADINLARININ EĞİTİMİYLE İLGİLİ BASINDA YER ALAN TARTIŞMALAR

Yıl 2016, Cilt: 11 Sayı: 2, 55 - 68, 11.04.2016

ÇİLEM Akdağ

Öz

Tanzimat’tan İkinci Meşrutiyet’e kadar izlenen politika ajandası, kadınların eğitim sisteminde de reformlar yapılmasını ön görmüştür. Tanzimat döneminde, beş yaşıyla altı yaş arası Müslüman kızların ilkokula gitmesinin zorunlu koşulması kadınların eğitimde açısından önemli bir rol oynamıştır. Bu önemli girişimlere Kız Rüştiyeleri’nin (1858) ve Darülmuallimatlar’ın (1870) bütün İstanbul ilinde açılmış olmaları eklenmiştir. Son olarak ise genç kızlar, Osmanlı devletinde 1915 yılında yükseköğrenime kabul edilmişlerdir. Bu eğitimdeki modernleşme hamleleri, Osmanlı entelektüelleri tarafından da yakından takip edilmiş ve basında tartışmalar ortaya çıkmıştır. Dönemin eğitimli Osmanlı kadın yazarları, kadınların eğitimine karşı çıkan erkek aydınlarına kendi dergilerinde cevap vermişlerdir. Osmanlı aydınları, toplumunun içinde bulunduğu kötü durumu, kadınların cahil kalmasına bağlamışlardır. Modernleşme sürecinde, kadınlar, ilerlemenin “parlayan yıldızı” olarak görülmüştür. Bu çalışma basın üzerinden sürdürülen tartışmaları ele alarak Osmanlı entelektüelleri için “kadınların eğitimi”nin ne anlama geldiğini anlamayı amaçlamıştır. 

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Kadınların Eğitimi, Osmanlı’da Kadın Dergileri, Kadın Yazarlar, Osmanlı Dönemi Basını

Kaynakça

• • Akşit, E.E., (2005). Kızların sessizliği: Kız enstitülerinin uzun tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• • Akyüz, Y., (2009). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160.Yılında Darülmuallimîn’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış, OTAM, Sayı:20, Ankara.
• • Berkes, N., (2009). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• • Çaha, Ö., (1996). Sivil Kadın. Ankara: Vadi Yayınları.
• • Çoşkun, B., (2010). Türk Modernleşmesini Kadın romanlarında Okumak, Turkish Studies, Fall, Vol 5/4. ss: 931-964.
• • Durakbaşı, A., (2002). Halide Edip Türk Modernleşmesi ve Feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• • Gündüz, M., (2008). İkinci Meşrutiyet İdeolojilerinde Sosyoloji ve Geleceğin Toplum Tasavvuru, Doğu Batı, Sayı: 45, ss.149-170.
• • Haşim, N. ve Şeyhülislam, M.S., (1992). Aile Hayatı, Tesettür Meselesi, Kadın Hukuku. Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi (3 cilt). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları. ss.1106-1123.
• • Karaca, Ş., (2010). Şemsettin Sami ve Kadınlar, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol:3, Sayı:13, ss:137-146.
• • Karakışla, Y.S., (2004). Müslüman Evlerinde Avrupalı Mürebbiyeler (1901), Toplumsal Tarih, Cilt:20, Sayı:126, ss:98-100.
• • Kodaman, B., (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Türk Tarih Kurumu, III. Baskı, Ankara.
• • Kurt, S. K., (2011). Osmanlı Devleti’nde Kadın Eğitimi,Harem’den Mektebe. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• • Kurt, S.K., ve Polat, S., (2013). Osmanlı Devleti’nde Kızların Eğitiminde Okulun Önemi, Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:2 , Sayı:2, ss:80-100.
• • Mithat, E.A., (1994). Fatma Aliye Bir Osmanlı Kadın Yazarının Doğuşu Biyografi(1911). (Çev.: Bedia Ermat). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• • Somel, S.A., (2010). Osmanlı’da Eğitimi Modernleşmesi (1839-1908) İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin. İstanbul: İletişim Yayınları.
• • Tekeli, Ş., (1982).Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.
• SÜRELİ YAYINLAR (PERIODICALS)
• • Emine Semiye, “Kadın Mecmuası Muhteremesine Edirne’den”, Kadın, 8 Kânunuevvel 1324 [21 Aralık 1908].
• • Emine Semiye, “Selanik Terakki Mektebi”, Hanımlara Mahsus Gazete, 23 Temmuz 1314 [4 Ağustos 1898].
• • Fatma Aliye, “Haftalık Süs Risalesine”,Süs,26 Kânunusani 1340 [26 Ocak 1924].
• • Fatma Aliye, “Ta’lim ve Terbiye-i Benat-ı Osmaniye", Hanımlara Mahsus Gazete, 25 Kanunuevvel 1311 [6 Ocak 1896].
• • Halide Edip, “Haftanın Muhasebesi Türk Kadınları Hakkında”, Büyük Mecmua, 8 Teşrini evvel 1335 [8 Ekim 1919].
• • Halide Edip, “Yirminci Asırda Kadınlar”, Mektep Müzesi, 14 Mayıs 1913.
• • Sabiha Zekeriya, “Süt Nine ve Dadı Mektebi”, Büyük Mecmua, 28 Mayıs 1918.
• • Sabiha Zekeriya, “Türk Feminizmi”, Büyük Mecmua, 27 Mart 1919.
• • Sabiha Zekeriya, “Darülfünun’da Kadın”, Büyük Mecmua, 11 Nisan 1919.
• • Şukûfe Nihâl, “İçtimaiyat: Mekteplerde Kıyafet”, Türk Kadını, 15 Ağustos 1334 [17 Ekim 1918].
• • Şukûfe Nihâl, “İnas Mektepleri Hakkında”, Mehasin, Eylül 1325 [Eylül/Ekim 1907].
• • Şukûfe Nihal, “İçtimaiyat: Mahallere Doğru”, Türk Kadını, 7 Teşrin-i Sani 1334 [7 Kasım 1918].
• • Ulviye Mevlan, “Düşünüyorum”, Kadınlar Dünyası, 22 Haziran 1918.