GEBE OKULUNA BAŞVURAN GEBELERİN YAŞADIĞI GEBELİĞE BAĞLI FİZİKSEL SAĞLIK SORUNLARININ İNCELENMESİ
Yıl 2018,
Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 10, 20.01.2018
Ayşegül Dönmez
,
Mehtap Er
,
Zekiye Karaçam
Öz
Araştırmanın amacı gebe
okulu’na başvuran gebelerin yaşadığı gebeliğe bağlı fiziksel sağlık sorunlarını
incelemektir. Çalışmanın verileri
gebe okulunun kayıt sisteminden elde edilmiştir. Verilerin analizi tanımlayıcı
istatistikler ve ki-kare testi ile yapılmıştır. Bu
araştırma gebelerin önemli bir bölümünün bulantı-kusma, sık idrara çıkma,
vajinal kanama, memelerde hassasiyet, konstipasyon, gaz, hemoroid, sırt ağrısı,
bacak krampları gibi sorunları yaşadıkları sonucunu açığa çıkarmıştır. Sağlık
profesyonellerinin gebe okulu ya da diğer eğitim ve danışmanlık hizmetleri
sırasında bu sağlık sorunlarını da dikkate almaları ile gebelik sürecinin
sağlıklı geçirilmesine katkı sağlanabilir.
Kaynakça
- 1. Beydağ, K.D., (2007). Doğum Sonu Dönemde Anneliğe Uyum ve Hemşirenin Rolü. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni: Cilt:6, Sayı:6, ss:479–484.
- 2. Özkan, A. ve Arslan, H., (2007). Gebeliğe Karar Verme, Fizyolojik Yakınmaları Algılama ve Eğitim Gereksinimleri. Zeynep Kamil Tıp Bülteni: Cilt:38, Sayı:4, ss:155-161.
- 3. Güvenli Annelik Katılımcı Kitabı, (2009). T.C.Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Ankara, ss:2-17. ISBN:975-590-134-5.
- 4. Çetin, F.C., Demirci, N., Çalık, K.Y. ve Akıncı, A.Ç., (2017). Gebelikte Olağan Fiziksel Yakınmalar. Zeynep Kamil Tıp Bülteni: Cilt:48, Sayı:4, ss:135-141. DOI: http://dx.doi.org/10.16948/ zktipb.304443.
- 5. Pirinçci, E., Polat, A., Kumru, S. ve Köroğlu, A., (2010). Bir Üniversite Hastanesinde Doğum Yapan Kadınların Doğum Öncesi Bakım Alma Durumu ve Etkileyen Faktörler. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi: Cilt:11, Sayı:2, ss:1-7.
- 6. WHO Library Cataloguing-in-Publication Data World Health Statistics, (2014). Health Status Indicators. 2.World Health. 3.Health Services–Statistics. 4.Mortality. 5.Morbidity. 6.Life expectancy. 7.Demography. 9.Statistics. I.World Health Organization. ISBN 9789240692671 (PDF).
- 7. Taşkın, L., (2016). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. 13. Basım. Ankara, Akademisyen Yayınevi. ISBN:9759466104.
8. Sevil, Ü. ve Bakıcı, A., (2002). Gebelikte Yaşanan Fiziksel Sorunların Saptanması ve Bunları Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi, Sağlık ve Toplum Dergisi: Cilt:12, Sayı:3, ss:56-62.
- 9. Yanıkkerem, E., Altıparmak, S. ve Karadeniz, G., (2006). Gebelikte Yaşanan Fiziksel Sağlık Sorunlarının İncelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi: Cilt:3 Sayı:10, ss:35-42. ISSN:1303-0256.
- 10. Gökmen, B., (2000). Hiperemezis Gravidarum Klinik Seyir ve Tedavisi. Uzmanlık Sonrası Eğitim Dergisi: Cilt:2, Sayı:4, ss:49-59.
- 11. Chou, F.H., Avant, K.C., Kuo, S.H., and Fetzer, S.J., (2008). Relationships between Nausea and Vomiting, Perceived Stres, Social Support, Pregnancy Planning, And Psychosocial Adaptation ın a Sample of Mothers: A Questionnaire Survey. International Journal of Nursing Studies:45:1185–1191. DOI:10.1016/j.ijnurstu.2007.08.004.
- 12. Sandven, I., Abdelnoor, M., Nesheim, B.I., and Melby, K.K., (2009). Helicobacter Pylori Infection and Hyperemesis Gravidarum: a Systematic Review and Meta-analysis of Case-Control Studies. Acta Obstet Gynecol Scand. 88:1190-1200. DOI:10.3109/00016340903284927.
- 13. Chan, O.K., Sahota, D.S., Leung, T.Y., Chan, L.W., Fung, T.Y., and Lau, T.K., (2010). Nausea and Vomiting in Health-Related Quality of Life among Chinese Pregnant Women. Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology: 50:512–518. DOI: 10.1111/j.1479-828X.2010.01216.x.
- 14. Timur, S. ve Kızılırmak, A., (2011). Gebelerin Bulantı Kusma İle Baş Etme Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi: Cilt:19, Sayı:3, ss:129-134. ISSN:1304-4869.
- 15. Lee, N.M. and Saha, S., (2011). Nausea and Vomiting of Pregnancy. Gastroenterol Clin North Am.; 40:309-334. DOI:10.1016/j.gtc.2011.03.009.
- 16. Decherney, A.H., Nathan, L., and Goodwin, T.M., (2007). Current Diagnosis and Treatment, Obstetrics&Gynecology. Newyork, McGraw-HillMedical. ISBN:0071439005
- 17. Sharma, J.B., Aggarwal, S., Singhal, S., Kumar, S., and Roy, K.K., (2009). Prevalence of Urinary Incontinence and other Urological Problems During Pregnancy: A Questionnaire BasedStudy. Archives of Gynecology and Obstetrics. 279:845–851. DOI:10.1007/s00404-008-0831-0.
- 18. Helli, A., Dolapçıoğlu, K. ve Çekiç, Ç., (2011). Gebelikte Üriner Sistemde Meydana Gelen Anatomik ve Fizyolojik Değişiklikler. Türk Üroloji Seminerleri: Cilt:2, Sayı:13, ss:121-123.DOİ:10.5152/tus.2011.22.
- 19. Ngai, F.W. and Chan, S.W., (2012). Stress, Maternal Role Competence, and Satisfaction among Chinese Women in the Perinatal Period. Research in Nursing Health. 35, 1:9-30. DOI:10.1002/nur.20464.
- 20. McCauley, K., Elsom, S., Muir-Cochrane, E., and Lyneham, J., (2011). Midwives and Assesment of Perinatal Mental Health. Journal of Psychiatric Mental Health Nursing. 18, 9:86-95. doi: 10.1111/j.1365-2850.2011.01727.x.
- 21. WHO Library Cataloguing-in-Publication Data World Health Statistics, (2015). Health Status Indicators. 2.World health. 3.Health Services–Statistics. 4.Mortality. 5.Morbidity. 6.Life Expectancy. 7.Demography. 9.Statistics. I.World Health Organization. ISBN:9789240694439 (PDF).
- 22. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, (2014). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye, ss:141-156.
- 23. Beji, N.K., (2015). Hemşire ve Ebelere Yönelik Kadın Sağlığı Ve Hastalıkları. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi 50. Yıl Yayınları. ISBN 9786053352464.
- 24. Erdoğan, S., Nahcivan, N. ve Esin, M.N., (2014). Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Etik. Nobel Tıp Kitapevleri, ISBN:978-605-335-171-9.
- 25. Sağlık Bakanlığı, (2014). Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi, Sağlık Bakanlığı Yayın No:924, Ankara, ss:1-32.
- 26. Mermer, G., Bilge, A., Yücel, U. ve Çeber, E., (2010). Gebelik ve Doğum Sonrası Dönemde Sosyal Destek Algısı Düzeylerinin İncelenmesi, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi-Journal of Psychiatric Nursing: Cilt:1, Sayı:2, ss:71-76.
- 27. Tunç, S., Yenicesu, O., Çakar, E., Özcan, H., Pekçetin, S. ve Danışman, N., (2012). Antenatal Dönemde Anksiyete ve Depresyonun Görülme Sıklığı Ve İlişkili Faktörler. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi: Cilt:9, Sayı:35, ss:1431-1435.
- 28. Demirbaş, H. ve Kadıoğlu, H., (2014). Prenatal Dönemdeki Kadınların Gebeliğe Uyumu ve İlişkili Faktörler. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi: Cilt:4, Sayı:4, ss:200-206. DOI:10.5455/musbed.20140902023654.
- 29. Özçelik, G. ve Karaçam,Z., (2014). Gebelikte Sık Karşılaşılan Yakınmalar, Fiziksel, Ruhsal ve Cinsel Sağlık Sorunları, Risk Faktörleri ve Yaşam Kalitesi İle İlişkileri. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi: Cilt:30, Sayı:3, ss:1-18.
- 30. Sütlü, S., Çatak, B., Kılınç, A.S., Taşdemir, A.B., Dinç, M., Ayaş, H. ve Yıldırım, A., (2012). Doğum Öncesi Bakımın Neresindeyiz? Toplum Tabanlı Bir Araştırma. STED: Cilt:21, Sayı:5, ss:264-270.
- 31. Catak, B., Davas, A. ve Zencir, M., (2012). Karabuk Toplum Sağlığı Merkezi Bölgesi'nde Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Nicelik ve Niteliği. TAF Prev Med Bull: Cilt:11, Sayı:2, ss:1-10. DOI:10.5455/pmb.20110725054246.
- 32. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, (2014). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye, ss:115-128.
- 33. Everett, C., (1997). Incidence and Outcome Bleeding Before the 20th Week of Pregnancy: Prospective Study from General Practice. BMJ: 315:32-4.
- 34. Balkaya Akdolun, N., Vural, G. ve Eroğlu, K., (2014). Gebelikte Belirlenen Risk Faktörlerinin Anne ve Bebek Sağlığı Açısından Ortaya Çıkardığı Sorunların İncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi: Cilt:4, Sayı:1, ss:6-16. ISSN:2146-443X.
- 35. Okumuş, H., Yenal, K., Ozan, Y.D. ve Öztürk, E., (2015). Ülkemizde Doğuma Hazırlık Sınıflarına İlişkin Yapılan Bilimsel Çalışmalar: Literatür Derlemesi. Türkiye Klinikleri Doğum-Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Özel Dergisi: Cilt:1, Sayı:1, ss:16-24.
- 36. Etiler, N., Aktekin, R. ve Çapar, H., (2000). Antalya Kent Merkezindeki Bir Sağlık Ocağı Bölgesinde Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Değerlendirilmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi. Cilt:10, Sayı:3, ss:41-5.
- 37. Çatak, B., Öner, C., Gülay, M., Baştürk, S., Oğuz, İ. ve Özbek, R., (2014). Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Sahada İzlemi Ve Değerlendirilmesi: Bursa Örneği. Türk Aile Hekimliği Dergisi. Cilt:18, Sayı:2, ss:63-69. DOI:10.2399/tahd.14.00063.
- 38. Selçuk, M.Y., Usman, M.G., Oktay, M., İstanbullu, A., Özdemir, Ö., and Saraçoğlu, F., (2012). The relationship of Postpartum Depression with Weight Gain during Pregnancy and Sociodemographic Factors. J Turgut Ozal Med Cent. Cilt:19, Sayı:4, ss:256-63. DOI: 10.7247/jtomc.19.4.10.
- 39. Özçam, H., Çimen, G., Atakul, N., Uzunçakmak, C., Güldaş, A. ve Kesmezacar, Ö., (2015). Ultrasonografik Fetal Ağırlık Tahminine Parite, Maternal BMI (Body Mass Index), Gebelikteki Kilo Alımı, Doğumun Evresi ve Amniyon Sıvısının Etkisi. İstanbul Med J: 16, ss:105-10. DOI: 10.5152/imj.2015.96977.
Yıl 2018,
Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 10, 20.01.2018
Ayşegül Dönmez
,
Mehtap Er
,
Zekiye Karaçam
Kaynakça
- 1. Beydağ, K.D., (2007). Doğum Sonu Dönemde Anneliğe Uyum ve Hemşirenin Rolü. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni: Cilt:6, Sayı:6, ss:479–484.
- 2. Özkan, A. ve Arslan, H., (2007). Gebeliğe Karar Verme, Fizyolojik Yakınmaları Algılama ve Eğitim Gereksinimleri. Zeynep Kamil Tıp Bülteni: Cilt:38, Sayı:4, ss:155-161.
- 3. Güvenli Annelik Katılımcı Kitabı, (2009). T.C.Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Ankara, ss:2-17. ISBN:975-590-134-5.
- 4. Çetin, F.C., Demirci, N., Çalık, K.Y. ve Akıncı, A.Ç., (2017). Gebelikte Olağan Fiziksel Yakınmalar. Zeynep Kamil Tıp Bülteni: Cilt:48, Sayı:4, ss:135-141. DOI: http://dx.doi.org/10.16948/ zktipb.304443.
- 5. Pirinçci, E., Polat, A., Kumru, S. ve Köroğlu, A., (2010). Bir Üniversite Hastanesinde Doğum Yapan Kadınların Doğum Öncesi Bakım Alma Durumu ve Etkileyen Faktörler. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi: Cilt:11, Sayı:2, ss:1-7.
- 6. WHO Library Cataloguing-in-Publication Data World Health Statistics, (2014). Health Status Indicators. 2.World Health. 3.Health Services–Statistics. 4.Mortality. 5.Morbidity. 6.Life expectancy. 7.Demography. 9.Statistics. I.World Health Organization. ISBN 9789240692671 (PDF).
- 7. Taşkın, L., (2016). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. 13. Basım. Ankara, Akademisyen Yayınevi. ISBN:9759466104.
8. Sevil, Ü. ve Bakıcı, A., (2002). Gebelikte Yaşanan Fiziksel Sorunların Saptanması ve Bunları Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi, Sağlık ve Toplum Dergisi: Cilt:12, Sayı:3, ss:56-62.
- 9. Yanıkkerem, E., Altıparmak, S. ve Karadeniz, G., (2006). Gebelikte Yaşanan Fiziksel Sağlık Sorunlarının İncelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi: Cilt:3 Sayı:10, ss:35-42. ISSN:1303-0256.
- 10. Gökmen, B., (2000). Hiperemezis Gravidarum Klinik Seyir ve Tedavisi. Uzmanlık Sonrası Eğitim Dergisi: Cilt:2, Sayı:4, ss:49-59.
- 11. Chou, F.H., Avant, K.C., Kuo, S.H., and Fetzer, S.J., (2008). Relationships between Nausea and Vomiting, Perceived Stres, Social Support, Pregnancy Planning, And Psychosocial Adaptation ın a Sample of Mothers: A Questionnaire Survey. International Journal of Nursing Studies:45:1185–1191. DOI:10.1016/j.ijnurstu.2007.08.004.
- 12. Sandven, I., Abdelnoor, M., Nesheim, B.I., and Melby, K.K., (2009). Helicobacter Pylori Infection and Hyperemesis Gravidarum: a Systematic Review and Meta-analysis of Case-Control Studies. Acta Obstet Gynecol Scand. 88:1190-1200. DOI:10.3109/00016340903284927.
- 13. Chan, O.K., Sahota, D.S., Leung, T.Y., Chan, L.W., Fung, T.Y., and Lau, T.K., (2010). Nausea and Vomiting in Health-Related Quality of Life among Chinese Pregnant Women. Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology: 50:512–518. DOI: 10.1111/j.1479-828X.2010.01216.x.
- 14. Timur, S. ve Kızılırmak, A., (2011). Gebelerin Bulantı Kusma İle Baş Etme Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi: Cilt:19, Sayı:3, ss:129-134. ISSN:1304-4869.
- 15. Lee, N.M. and Saha, S., (2011). Nausea and Vomiting of Pregnancy. Gastroenterol Clin North Am.; 40:309-334. DOI:10.1016/j.gtc.2011.03.009.
- 16. Decherney, A.H., Nathan, L., and Goodwin, T.M., (2007). Current Diagnosis and Treatment, Obstetrics&Gynecology. Newyork, McGraw-HillMedical. ISBN:0071439005
- 17. Sharma, J.B., Aggarwal, S., Singhal, S., Kumar, S., and Roy, K.K., (2009). Prevalence of Urinary Incontinence and other Urological Problems During Pregnancy: A Questionnaire BasedStudy. Archives of Gynecology and Obstetrics. 279:845–851. DOI:10.1007/s00404-008-0831-0.
- 18. Helli, A., Dolapçıoğlu, K. ve Çekiç, Ç., (2011). Gebelikte Üriner Sistemde Meydana Gelen Anatomik ve Fizyolojik Değişiklikler. Türk Üroloji Seminerleri: Cilt:2, Sayı:13, ss:121-123.DOİ:10.5152/tus.2011.22.
- 19. Ngai, F.W. and Chan, S.W., (2012). Stress, Maternal Role Competence, and Satisfaction among Chinese Women in the Perinatal Period. Research in Nursing Health. 35, 1:9-30. DOI:10.1002/nur.20464.
- 20. McCauley, K., Elsom, S., Muir-Cochrane, E., and Lyneham, J., (2011). Midwives and Assesment of Perinatal Mental Health. Journal of Psychiatric Mental Health Nursing. 18, 9:86-95. doi: 10.1111/j.1365-2850.2011.01727.x.
- 21. WHO Library Cataloguing-in-Publication Data World Health Statistics, (2015). Health Status Indicators. 2.World health. 3.Health Services–Statistics. 4.Mortality. 5.Morbidity. 6.Life Expectancy. 7.Demography. 9.Statistics. I.World Health Organization. ISBN:9789240694439 (PDF).
- 22. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, (2014). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye, ss:141-156.
- 23. Beji, N.K., (2015). Hemşire ve Ebelere Yönelik Kadın Sağlığı Ve Hastalıkları. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi 50. Yıl Yayınları. ISBN 9786053352464.
- 24. Erdoğan, S., Nahcivan, N. ve Esin, M.N., (2014). Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Etik. Nobel Tıp Kitapevleri, ISBN:978-605-335-171-9.
- 25. Sağlık Bakanlığı, (2014). Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanlığı Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi, Sağlık Bakanlığı Yayın No:924, Ankara, ss:1-32.
- 26. Mermer, G., Bilge, A., Yücel, U. ve Çeber, E., (2010). Gebelik ve Doğum Sonrası Dönemde Sosyal Destek Algısı Düzeylerinin İncelenmesi, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi-Journal of Psychiatric Nursing: Cilt:1, Sayı:2, ss:71-76.
- 27. Tunç, S., Yenicesu, O., Çakar, E., Özcan, H., Pekçetin, S. ve Danışman, N., (2012). Antenatal Dönemde Anksiyete ve Depresyonun Görülme Sıklığı Ve İlişkili Faktörler. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi: Cilt:9, Sayı:35, ss:1431-1435.
- 28. Demirbaş, H. ve Kadıoğlu, H., (2014). Prenatal Dönemdeki Kadınların Gebeliğe Uyumu ve İlişkili Faktörler. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi: Cilt:4, Sayı:4, ss:200-206. DOI:10.5455/musbed.20140902023654.
- 29. Özçelik, G. ve Karaçam,Z., (2014). Gebelikte Sık Karşılaşılan Yakınmalar, Fiziksel, Ruhsal ve Cinsel Sağlık Sorunları, Risk Faktörleri ve Yaşam Kalitesi İle İlişkileri. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi: Cilt:30, Sayı:3, ss:1-18.
- 30. Sütlü, S., Çatak, B., Kılınç, A.S., Taşdemir, A.B., Dinç, M., Ayaş, H. ve Yıldırım, A., (2012). Doğum Öncesi Bakımın Neresindeyiz? Toplum Tabanlı Bir Araştırma. STED: Cilt:21, Sayı:5, ss:264-270.
- 31. Catak, B., Davas, A. ve Zencir, M., (2012). Karabuk Toplum Sağlığı Merkezi Bölgesi'nde Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Nicelik ve Niteliği. TAF Prev Med Bull: Cilt:11, Sayı:2, ss:1-10. DOI:10.5455/pmb.20110725054246.
- 32. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, (2014). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye, ss:115-128.
- 33. Everett, C., (1997). Incidence and Outcome Bleeding Before the 20th Week of Pregnancy: Prospective Study from General Practice. BMJ: 315:32-4.
- 34. Balkaya Akdolun, N., Vural, G. ve Eroğlu, K., (2014). Gebelikte Belirlenen Risk Faktörlerinin Anne ve Bebek Sağlığı Açısından Ortaya Çıkardığı Sorunların İncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi: Cilt:4, Sayı:1, ss:6-16. ISSN:2146-443X.
- 35. Okumuş, H., Yenal, K., Ozan, Y.D. ve Öztürk, E., (2015). Ülkemizde Doğuma Hazırlık Sınıflarına İlişkin Yapılan Bilimsel Çalışmalar: Literatür Derlemesi. Türkiye Klinikleri Doğum-Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Özel Dergisi: Cilt:1, Sayı:1, ss:16-24.
- 36. Etiler, N., Aktekin, R. ve Çapar, H., (2000). Antalya Kent Merkezindeki Bir Sağlık Ocağı Bölgesinde Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Değerlendirilmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi. Cilt:10, Sayı:3, ss:41-5.
- 37. Çatak, B., Öner, C., Gülay, M., Baştürk, S., Oğuz, İ. ve Özbek, R., (2014). Doğum Öncesi Bakım Hizmetlerinin Sahada İzlemi Ve Değerlendirilmesi: Bursa Örneği. Türk Aile Hekimliği Dergisi. Cilt:18, Sayı:2, ss:63-69. DOI:10.2399/tahd.14.00063.
- 38. Selçuk, M.Y., Usman, M.G., Oktay, M., İstanbullu, A., Özdemir, Ö., and Saraçoğlu, F., (2012). The relationship of Postpartum Depression with Weight Gain during Pregnancy and Sociodemographic Factors. J Turgut Ozal Med Cent. Cilt:19, Sayı:4, ss:256-63. DOI: 10.7247/jtomc.19.4.10.
- 39. Özçam, H., Çimen, G., Atakul, N., Uzunçakmak, C., Güldaş, A. ve Kesmezacar, Ö., (2015). Ultrasonografik Fetal Ağırlık Tahminine Parite, Maternal BMI (Body Mass Index), Gebelikteki Kilo Alımı, Doğumun Evresi ve Amniyon Sıvısının Etkisi. İstanbul Med J: 16, ss:105-10. DOI: 10.5152/imj.2015.96977.