Mermer Fabrikası İşçilerinde Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Algısı Düzeyleri ve İlişkili Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 3, 81 - 91, 18.07.2020

Seyfi Durmaz Enise Sürücü Safiye Ozvurmaz

Öz

       Mermer fabrikası çalışanlarında sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı düzeylerinin belirlenmesi; çalışma ve sosyodemografik özellikler arasında ki ilişkinin saptanması amaçlanmıştır. Tanımlayıcı tipteki bu çalışma Isparta’da bir mermer fabrikasında çalışanlarda yapılmıştır. Veriler, Türkiye Sağlık Okur Yazarlığı Ölçeği, Sağlık Algısı Ölçeği, sosyo-demografik özellikler ve çalışma koşullarından oluşan anketle; istatistiksel analizlerde student t testi ve korelasyon analiziyle değerlendirilmiştir. Araştırmada 315 (%98,4) bireye ulaşılmıştır. Genel sağlık okuryazarlık indeksi 31,98±7,65; Tedavi ve hizmet indeksi 33,79±7,86; Hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi indeksi 31,28±8,52’dir. Sağlık okuryazarlığı ile Hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi alt boyutu genç yaş, lise ve üzeri eğitimli olma, sağlıklı olma durumu; Tedavi ve hizmet alt boyutu ile genç yaş, erkek cinsiyeti ve sağlıklı olma durumu arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı arasında pozitif yönde zayıf korelasyon saptanmıştır (Pearson: 0,262 ve p<0,001). Çalışmada sağlık okuryazarlığıyla sosyo-kültürel ve sağlık algısı arasında ilişkili bulunurken, çalışma koşulları ve sunulan sağlık-güvenlik hizmetleri arasında anlamlı ilişki saptanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı, Sağlık okuryazarlığı, Sağlık algısı, Mermer işçileri, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32

Kaynakça

• [1] Acar, G.A, Baltacı, K., Acımış, N.M. ve Orhan, O., (2019). Bir Tekstil Fabrikasında Çalışanlarda Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Etmenler. 3. International 21. National Public Health Congress, Antalya.
• [2] Afshari, M., Teimori, G.H., Kohnavard, B., Pour, H.E., and Kangavari, M., (2017). Workers Health Literacy in a Car Spare Parts Factory: A Cross Sectional Study. Iran Occupational Health, 14(2):147-55.
• [3] Bakan, A.B. ve Yıldız, M., (2019). 21-64 Yaş Grubundaki Bireylerin Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesine İlişkin Bir Çalışma. Sağlık ve Toplum, 29(3):33-40.
• [4] Baker, D.W., (2006). The Meaning and the Measure of Health Literacy. Journal of General Internal Medicine, 21(8):878-83. doi: 10.1111/j.1525-1497.2006.00540.x.
• [5] Barrett, S.E. and Puryear, J.S., (2006). Health Literacy: Improving Quality of Care in Primary Care Setting. Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 17(4):690-97. DOI: 10.1353/hpu.2006.0117.
• [6] Bennett, I.M., Chen, J., Soroui, J.S., and White, S., (2009). The Contribution of Health Literacy to Disparities in Self-Rated Health Status and Preventive Health Behaviors in Older Adults. Ann Fam Med, 7(3):204–11. DOI: 10.1370/afm.940.
• [7] Berberoğlu, U., Öztürk, O., İnci, M.B. ve Ekerbiçer, H.Ç., (2018). Bir Aile Sağlığı Merkezine Kayıtlı 18-65 Yaş Grubu Bireylerdeki Sağlık Okuryazarlığı Durumunun Değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 8(3):575-81. DOI: 10.31832/smj.453846.
• [8] Chang, L.C., (2011). Health Literacy, Self Reported Status and Health Promoting Behaviours for Adolescents in Taiwan. J. Clin. Nurs, 20(1-2):190-96. DOI: 10.1111/j.1365-2702.2009.03181.x.
• [9] Çimen, Z. ve Temel, A.B., (2017). Kronik Hastalığı Olan Yaşlı Bireylerde Sağlık Okuryazarlığı ve Sağlık Algısı İlişkisi ve Sağlık Okuryazarlığını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(3):105-25.
• [10] Demirli, P., (2018). Bireylerin Sağlık Okuryazarlığı Üzerine Bir Araştırma: Edirne İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• [11] Duman, A., (2017). Fatih İlçesinde İlkokul 1. Sınıf Aşılamalarında Velilerin Genel Sağlık Okuryazarlık Düzeylerini ve Etkileyen Faktörleri Belirleme. Tıpta Uzmanlık Tezi, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• [12] Filiz, E., (2015). Sağlık Okuryazarlığının Gebelik ve Sağlık Algısı ile İlişkisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• [13] Göl, İ., (2018). Orman Fidanlığında Çalışan Mevsimlik İşçilerin Çalışma Koşullarının ve Sağlık Durumları Algılarının Değerlendirilmesi. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2):19-32.
• [14] Güner, M.D. and Ekmekçi, P.E., (2019). Health Literacy Level of Casting Factory Workers and Its Relationship With Occupational Health and Safety Training. Workplace Health Saf, 67(9):452–60. DOI: 10.1177/2165079919843306.
• [15] James, D., Becker, J., Arenson, C., Chambers, C., and Rosenthal, M., (2007). Development of a Scale to Measure Adults’ Perceptions of Health: Priliminary Findings. Journal of Community Psychology, 35(5):557-61. DOI: 10.1002/jcop.20164.
• [16] Kadıoğlu, H. ve Yıldız, A., (2012). Sağlık Algısı Ölçeği’nin Türkçe Çevriminin Geçerlik ve Güvenirliği. Türkiye Klinikleri J. Med. Sci, 32(1):47-53. doi: 10.5336/medsci.2010-21761.
• [17] Kim, S.H., (2009). Health Literacy and Functional Health Status in Korean Older Adults. Journal of Clinical Nursing, 18(16):2337-4. DOI: 10.1111/j.1365-2702.2008.02739.x.
• [18] Kolaç, N., Balcı, A.S., Şişman, F.N., Ataçer, B.E. ve Dinçer, S., (2018). Fabrika Çalışanlarında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışı ve Sağlık Algısı. Bakırköy Tıp Dergisi, 14: 267-74. DOI: 10.5350/BTDMJB.20170328092601.
• [19] Kutner, M., Greenberg, E., Jin, Y., and Paulsen, C., (2006). The Health Literacy of America’s Adults: Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy, U.S. Department of Education.
• [20] Lee, S.Y.D., Tsai, T.I., Tsai ,Y.W., and Kuo, K.N., (2010). Health Literacy, Health Status, and Healthcare Utilization of Taiwanese Adults: Results from A National Survey. BMC Public Health, 10(614).
• [21] Liu, H., Zeng, H., Shen, Y., Zhang, F., Sharma, M., Lai, W., et al. (2018). Assessment Tools for Health Literacy Among The General Population: A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health, 15(8):1711. DOI: 10.3390/ijerph15081711.
• [22] Mahmoud, T., Alıasghar, H.M., Shahram, R., Atoosa, S., Fateme, S., Mona, A., Et Al., (2016). Health Lıteracy in Iran: Findings From A National Study, 15(1):95–102.
• [23] Okyay, P., Abacıgil, F. ve Harlak, H., (2016). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği; T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenirlilik ve Geçerlilik Çalışması, 4 3 [24] Özdemir, H., Alper, Z., Uncu, Y., and Bilgel, N., (2010). Health Literacy Among Adults: A Study From Turkey. Health Educ Res, 25(3):464–77. DOI: 10.1093/her/cyp068.
• [25] Paasche, M.O. and Wolf, M., (2007). The Causal Pathways Linking Health Literacy to Health Outcomes. American Journal of Health Behavior, 1(1):19-26. DOI: 10.5993/AJHB.31.s1.4.
• [26] Palumbo, R., Annarumma, C., Adinolfi, P., Musella, M., and Piscopo, G., (2016). The Italian Health Literacy Project: Insights from the assessment of Health Literacy Skills in Italy. Health Policy, 120(9):1087-94. DOI: 10.1016/j.healthpol.2016.08.007 .
• [27] Rootman, I. and Gordon-El-Bihbety D., (2008). A Vision for A Health Literate Canada: Report of The Expert Panel on Health Literacy. Canadian Council on Learning. Ottawa: Canadian Public Health Association, 1-48.
• [28] Safeer, R.S., and Keenan, J., (2005). Health Literacy: The Gap Between Physicians and Patients. Amerikan Family Physician, 72(3):463-8.
• [29] Sezgin, Ö., (2019). Isparta Gül Küçük Sanayi Sitesi Küçük Ölçekli İşyeri Çalışanlarında Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörler. Tıpta Uzmanlık Tezi, Süleyman Demirel Üniveristesi Tıp Fakültesi.
• [30] Sorensen, K., Pelikan, J.M., Röthlin, F., et al. (2015). Health Literacy in Europe: Comparative Results of The European Health Literacy Survey (HLS-EU). The European Journal of Public Health, 25(6):1053-58.
• [31] Sorensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., et al. (2012). (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. Health literacy and Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions and Models. British Medical Journal Public Health, 25(12):80.
• [32] TC Sağlık Bakanlığı. (2019). Türkiye’nin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi Ölçüldü. https://sggm.saglik.gov.tr/TR,57003/turkiyenin-saglik-okuryazarligi-duzeyi-olculdu.html. Erişim Tarihi: 11.02.2020.
• [33] Tontuş, Ö., Karakaya, K. ve Tüzün, H., (2017). Sınırlı Sağlık Okuryazarlığının Sağlığa ve Sağlık Hizmetleri Kullanımına Etkisi. Sağlığa ve Sosyal Politikalara Bakış, 19:33-35. DOI: 10.13140/RG.2.2.27771.41764.
• [34] Türkoğlu, Ç., (2016). Sağlık Okuryazarlığı ile Öz Bakım Gücü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Isparta İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• [35] Von Wagner, C., Knight, K., Steptoe, A., and Wardle, J., (2007). Functional Health Literacy and Health-Promoting Behaviour in A National Sample of British Adults. J Epidemiol Community Health, 61(12):1086–90. DOI: 10.1136/jech.2006.053967.
• [36] Yılmazel, G., Naçar, M. ve Çetinkaya, F., (2015) Bir Sanayi Kuruluşunda Çalışan İşçilerin Sağlığı Geliştirme Davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(2):161-70. DOI:10.5455/pmb1-1410340413.
• [37] https://www.who.int/healthpromotion/health-literacy/en/; Health Promotion; Erişim tarihi:08.02.2020.
• [38] https://nnlm.gov/initiatives/topics/health-literacy; National Network of Libraries of Medicine, Health Literacy Definition; Erişim Tarihi: 20.04.2020.
• [39] https://www.who.int/gender/other_health/Gender,HealthandWorklast.pdf; World Health Organization, Gender, Health and Work; Erişim Tarihi: 20.12.2019.
• [40] https://ailevecalisma.gov.tr/media/35790/2020-ocak.pdf ; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından, İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2020 Ocak ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ; Erişim Tarihi: 19.05.2020.
• [41] World Health Organization, The top 10 causes of death; https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death; Erişim Tarihi: 13.11.2019.
• [42] Healthy People 2020, Health Literacy; https://www.healthypeople.gov/2020/topics-objectives/topic/social-determinants-health/interventions-resources/health-literacy; Erişim Tarihi: 05.12.2019.
• [43] Office of Disease Prevention and Health Promotion, National Action Plan to Improve Health Literacy; https://health.gov/communication/initiatives/health-literacy-action-plan.asp; Erişim Tarihi: 11.10.2019.