DERİ İMALATHANELERİNDE TABAKLAMA İŞLEMİ SIRASINDA KULLANILAN KİMYASALLARIN DERİ YOLU İLE TEMASINDA KARŞILAŞILAN OLASI RİSKLERİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN BELİRLENMESİ: UŞAK İLİ DERİ (KARMA) ORGANİZE SANAYİDE BİR UYGULAMA

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 1, 37 - 53, 12.01.2017

Hülya Elmalı Gülbaş , SERHAN Karakaş

Öz

Deri canlıları dış etmenlere karşı koruyan kompleks
bir organik yapı olmanın dışında ticari olarakta önemli bir malzemedir. Ham
deri kireçleme, tabaklama, boyama, yağlama ve finisaj gibi karmaşık süreçlerden
geçirilerek mamul deriye dönüştürülür. Ancak bu süreçlerde çalışanlar üzerinde
mesleki maruziyet oluşturabilecek tehlikeli ve toksik kimyasallar
kullanılmaktadır. Bu çalışma Uşak Deri Karma Organize Sanayi bölgesindeki
tabakhanelerde çalışanların kimyasal maddeye maruziyet durumlarının ölçülmesi
amacıyla deri işleme yapan 10 işletme ve 110 çalışan üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Çalışmanın örneklemi, olasılıklı örnekleme yöntemlerinden       basit tesadüfi örnekleme stratejisi ile
belirlenmiş, çalışma ziyaretlerinde 110 çalışanla yüz yüze anket yapılmıştır. Elde
edilen verilerin analizi sonucunda üretim süreçlerinde çalışanların deri
yoluyla en çok formik asit, sülfürik asit, kromik asit ve oksalik aside maruz
kaldığı; maruziyet süresi açısından bu kimyasallara 15 dakikadan az maruz
kaldığı belirlenmiştir. Yapılan bu saha çalışması sonucunda, deri işleme
sürecinde kullanılan kimyasallar ile çalışanların maruziyet durumu belirlenmiş,
çalışan ve işveren için iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili öneriler
sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Deri Tabaklama, Kimyasal Maruziyet, Uşak, Deri Hastalıkları, İş Sağlığı ve Güvenliği

DETERMINATION OF THE RISKS AT CHEMICAL CONTACT THROUGH THE SKIN DURING THE TANNING PROCESS IN TERMS OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY IN LEATHER FACTORIES: AN APPLICATION AT LEATHER (COMPOSITE) ORGANIZED INDUSTRIAL ZONE IN USAK

Öz

Leather is commercially important material apart
from being a complex organic structure to protect livings against external
factors. Crude leather is converted into end product leather through some
complex processes such as liming, tanning, dyeing, oiling and finishing. However, in this process
hazardous and toxic chemicals which may pose occupational exposure on workers
are used. This study was performed in a universe that consisted of 10
businesses and 235 employees making leather for the purpose of measuring
chemical exposure while they are working in tanneries at leather composite
organized industrial zone in Uşak. The sample was formed by using simple random
sampling strategy within probabilistic sampling methods and 110 employees were
interviewed face to face at study visits. The result of the analysis of the
data shows that the workers are exposed to mostly formic acid, sulphuric acid,
chromic acid and oxalic acid through the skin during production processes. In
terms of the duration of exposure to these chemicals is defined 15 minutes. As
the result of this field study, the exposure of the employees to the chemicals
which are used in leather processing was determined and suggestions about
occupational health and safety were offered for employees and employers.

Anahtar Kelimeler

Leather Tannery, Chemical Exposure, Uşak, Skin Diseases, Occupational Health and Safety

Kaynakça

• 1. Uysal, G., (2002). Türkiye Ekonomisinde Deri ve Deri Mamulleri Sanayinin Yeri ve Öneminin Araştırılması. Turk J Vet Anim Sci, 26:671-678.
• 2. İstanbul Sanayi Odası, (2011). Deri ve Deri Ürünleri Sanayii, in Avrupa Birliği'ne Uyum Sürecinde Sektör Rehberleri.
• 3. Kayıkçıoğlu, H. ve Okur., H.N., (2012). Deri Sanayi Arıtma Çamurunun Kompostlaştırılması Sırasındaki Biyokimyasal Değişiklikler ve Oluşan Kompostun Kalitesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 22(2).
• 4. BAtı Akdeniz Klkınma Ajansı, (2012). Deri ve Deri Ürünleri Sektör Raporu.
• 5. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, (2015). Türkiye Tekstil, Hazır giyim ve Deri Ürünleri Sektörleri Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018. ss:75.
• 6. Kaygısız, F., (2006). Bursa İli Mustafa Kemal Paşa İlçesi Deri Sanayi İşletmelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı Üzerine Bir Araştırma. J. Fac. Vet. Med. Istanbul Univ, 32(2):95-105.
• 7. Günay, D., (2004). Deri ve Deri İşleme Sanayii Sektörü, in Sektörel Araştırmalar. pp:43.
• 8. İstanbul Sanayi Odası, (2015). Deri ve Deri Ürünleri İmalatı Sanayi.
• 9. Ekonomi Bakanlığı, (2016). Deri ve Deri Mamulleri Sanayi.
• 10. İleri, R. ve Bulur, V., (2002). Deri Endüstirisi Atıksularının Merkezi Sistem ile Arıtılabilirliğinin Araştırılması. SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3):195-208.
• 11. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, (2012). Deri Sektörü, in Türkiye'de Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi. Türkiye. pp:22.
• 12. Yıldız-Töre, G., et al., (2002). Çorlu Deri Organize Sanayi Bölgesi Üretim Profili ve Atıksularının Biyolojik Arıtılabilirlik Esaslı Karakterizasyonu. SKDD, 14(2):16-22.
• 13. Cengiz, N., (2002). Deri Sanayiinde Kullanılan Kimyasalların İşçi ve Çevre Sağlığı Üzerine Etkileri. Kocatepe Tıp Dergisi, 3(1).
• 14. Febriana, S.A., et al., (2012). Inventory of the chemicals and the exposure of the workers' skin to these at two leather factories in Indonesia. International Archives of Occupational and Environmental Health, 85(5):517-526.
• 15. Stern, F.B., et al., (1987). Mortality of Chrome Leather Tannery Workers and Chemical Exposures in Tanneries. Scandinavian Journal of Work Environment & Health, 13(2):108-117.
• 16. Ork, N., et al., (2014). Comparative Determination of Physical and Fastness Properties of Garment Leathers Tanned with Various Tanning Materials for Leather Skirt Production. Tekstil Ve Konfeksiyon, 24(4):413-418.
• 17. Çetinkaya, F. ve Çetinkaya, Y., (2014). Maskeleme Maddeleri Kullanılarak Kromla Tabaklanmış Giysilik Mamul Derilerin Bazı Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi. SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(1).
• 18. Mutlu, M.M., et al., (2014). Eco-Leather: Properties of Chromium-Free Leathers Produced with Titanium Tanning Materials Obtained from the Wastes of the Metal Industry. Ekoloji, 23(91): 83-90.
• 19. Mikoczy, Z., et al., (1996). Cancer incidence and specific occupational exposures in the Swedish leather tanning industry: A cohort based case-control study. Occupational and Environmental Medicine, 53(7):463-467.
• 20. Resmi Gazete, (2013). Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik.
• 21. Çavdar, B., (2014). Tabaklama İşlemlerinde Kimyasalların Deri Yolu İle Maruziyetinde Riskler Ve Önlemler. Uzmanlık Tezi. Çalışma ve Soyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Ankara.
• 22. Öksüz, Ç., (2014). Tehlikeli Kimyasal Maddelerle Yapılan Çalışmalarda Maruziyet Risk Değerlendirmesi Ve Bir Uygulama Örneği, Uzmanlık Tezi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşteftiş Kurulu Başkanlığı. İstanbul.
• 23. Eryavuz, A., et al., (2001). Tabakhane İşçilerinde Kan Glutatyon Ve Malondialdehıt Seviyelerinin Araştırılması. Kocatepe Tıp Dergisi, 2:147-151.
• 24. İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, (2006). Ayakkabı, Saya, Saraciye Ve Deri Konfeksiyon İmalatı Yapılan İşyerlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Proje Denetimi Değerlendirme Raporu.
• 25. Yavuz, C.I. ve S. Erdoğan, (2001). İşyerinde Kimyasallar. Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, p:33-39.
• 26. İlhan, M., (2002) Krom ve Bileşiklerinin Zararlı Sağlık Etkileri ve Korunma. Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 3(12):35-37.
• 27. Lockman, L.E., (2002). Case report: Allergic contact dermatitis and new-onset asthma-Chromium exposure during leather tanning. Canadian Family Physician, 48:1907-1909.
• 28. Aitio, A., et al., (1984). Urinary-Excretion of Chromium as an Indicator of Exposure to Trivalent Chromium Sulfate in Leather Tanning. International Archives of Occupational and Environmental Health, 54(3):241-249.
• 29. Ory, F.G., et al., (1997). Respiratory disorders, skin complaints, and low-back trouble among tannery workers in Kanpur, India. American Industrial Hygiene Association Journal, 58(10):740-746.
• 30. Rastogi, S.K.A., (2008). Pandey, and S. Tripathi, Occupational health risks among the workers employed in leather tanneries at Kanpur. Indian journal of occupational and environmental medicine, 12(3):132.
• 31. Zafer Kalkınma Ajansı, (2012). Uşak Karma (Deri) Organize Sanayi Bölgesi Stratejik Planı 2012-2015. Uşak. p. 102 pp.
• 32. Google. Türkiye'deki Organize Deri Sanayi Bölgeleri. (2016); Available from: https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1lZMUKgB0bGZvvJLGbqg8SVp0QLM&hl=tr.
• 33. Aksu, P., et al., (2016). Genotoxic and cytotoxic effects of formic acid on human lymphocytes in vitro. Turk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 73(2):111-120.
• 34. Chan, T.C., S.R. Williams, and R.F. Clark, (1995) Formic-Acid Skin Burns Resulting in Systemic Toxicity. Annals of Emergency Medicine, 26(3):383-386.
• 35. Arda, F. ve Özşahin, A., (2015). Kimyasal Maddelerle Oluşan Mesleki Deri Hastalıklari ve Korunma Yolları. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 6(21).
• 36. Resmi Gazete, (2012). İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği.
• 37. Resmi Gazete, (2013). Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik.
• 38. Stellman, J.M., (1998). Encyclopaedia of occupational health and safety. International Labour Organization.
• 39. International Labour Organization, (2012). Tanner: International Hazard Datasheets on Occupation.
• 40. Özdemir, C., et al., (2004). Deri Endüstrisi Atıksularındaki Krom (VI) Arıtımında Alternatif Yöntemler, in 1. Ulusal Deri Sempozyumu. Ege Üniversitesi. p:353-358.