GELENEKSEL BALABAN EVLERİNİN MİMARİ VE YAPISAL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 85 - 118, 28.04.2018

İsmail Aytaç Fatih Bahçeci

Öz

Bu çalışmada geleneksel Balaban evreninin mimari ve yapısal özellikleri araştırılmıştır. Geleneksel Darende evleri; Balaban, Aşağıulupınar, Hacı Derviş, Heyiketeği, Beybağı ve Günpınar Mahallelerinde yoğunlaşmıştır. Kırsalda yer alan Balaban evleri Darende'nin diğer mahallerinde bulunan evlerden iç avlulu/örtmelikli plan tipi, malzeme kullanımı ve mimarisi ile farklıdır. 19. yüzyıl son çeyreği ile 20. yüzyıl ilk çeyreğine tarihlendirdiğimiz Balaban evleri; genellikle iki katlı, sokağa cepheli, avlulu ve düz damlı inşa edilmişlerdir. Evler genelde tek sıra halinde ve kerpiç malzemeden yapılmıştır. Evlerin zemin katları çeşitli hizmetler için ayrılmıştır. Üst katlar ise asıl ikamet bölümleri şeklinde düzenlenmiştir. Evlerin yapımında kullanılan malzeme taş, kerpiç ve ahşaptır. Taş temel üzerinde, ahşap hatıl ve dikmeler ile destekli kerpiç duvarlar yükselmektedir. Balaban evleri süsleme bakımından genellikle dış cephe de sade görünüşe sahip iken, iç mekânda ise ahşap işçiliğin güzel örneklerinin bulunduğu evler yer almaktadır. Kırsal mimari örneklerinin Balaban Mahallesinde, günümüze sağlam olarak ulaşmış olması önemlidir. Geleneksel Balaban evlerinin korunmaması durumunda yakın bir gelecekte yokolma ihtimali vardır.

Anahtar Kelimeler

Türk Evleri, Darende Evleri, Balaban Evleri, Sivil Mimari, Kerpiç Ev, Kerpiç Ev

Kaynakça

• 1. Küçükerman, Ö. ve Güner, Ş., (1995). Anadolu Mirasında Türk Evleri, İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 2. Hasol, D., (1990). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul, YEM Yayınları.
• 3. Arseven, C.E., (1983). Ev, İstanbul, Sanat Ansiklopedisi, Cilt:1, MEB Basımevi.
• 4. Demirci, D., (1995). Isparta Evleri, Isparta: T.C. Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• 5. Cezar, M., (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• 6. Sözen, M., (2001). Türklerde Ev Kültürü, İstanbul, Türk Havayolları Yayınları.
• 7. Küçükerman, Ö., (1979). Anadolu’daki Geleneksel Türk Evinde Mekan Organizasyonu Açısından Odalar, İstanbul: Turing ve Otomobil Kurumu Yayını.
• 8. Karpuz, H., (1993). Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 9. Eldem, S.H., (1968). Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi Yayınları.
• 10. Kuban, D., (1982). Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler, Türk ve İslam Sanatları Üzerine Denemeler, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• 11. Çekül Vakfı, (2015). Anadolu'da Kırsal Yaşam ve Mimarlık, İstanbul: Çekül Vakfı Yayınları.
• 12. Cengiz, M.A., (1987). Tohma Havzası, Malatya: Beydağı Matbaası Yayınları.
• 13. Barkan, Ö.L., (1942). Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I, İstila Devirlerin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeleri, Ankara, Say: 2, Vakıflar Dergisi Yayınları.
• 14. Ocakçı, M., (2007). Anadolu'nun Kaybolmaya Yüz Tutmuş Kerpiç Yerleşimleri, Darende ve Balaban, İstanbul, MİMART, Sayı:1, Kent ve Yaşam Kültürü Dergisi Yayınları.
• 15. Özen, H., (1990). Residential Adobe Architecture Around Santa Fe and Taos From, Yayınlanmamış Master Tezi, Texas Tech University, Lubbock.
• 16. Aytaç, İ., (2015). Geleneksel Malatya Evleri Envanteri, Malatya: Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• 17. Aytaç, İ. ve Bahçeci F., (2017). Kırsal Mimaride Malatya Darende Aşağıulupınar Evlerinin Karakteristik Özellikleri, NWSA: Social Sciences, Cilt:12, Sayı:2, ss:118-139.
• 18. Deniz, B., (1992). Balaban Evleri, Fırat Üniversitesi, Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu, (20-21 Mayıs 1987-Elazığ), Ankara, Bildiriler Kitabı, s:105-130.
• 19. Eyüpgiller, K.K., (2017). Malatya-Darende-Balaban ve Aşağıulupınar, İstanbul: Denizler Kitapevi Kaptan Yayıncılık.
• 20. Bahçeci, F., (2016). Geleneksel Darende ve Balaban Evleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.