Muş Kömür Sondajlarında Kontrolsüz Püskürmenin (Blow Out) Sondör Yöntemi İle Önlenmesi Ve Bir Kuyunun Teorik Gaz Basıncının Hesaplaması

Yıl 2019, Cilt 14, Sayı 3, 98 - 104, 08.07.2019

İbrahim Utku Ermiş

Öz

      Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü(MTA) tarafından uzun yıllardan beri Muş havzasında kömür aramaları yapılmaktadır. “Muş Neojen Havzası Kömür Aramaları Projesi” kapsamında 2018 yılı sonuna dek toplam 294 kuyuda 120.000m sondaj yapılmış ve proje 2019 yılında da MTA’nın çalışma programına dahil edilmiştir. Kömür karbon içerikli bir hammaddedir. Oluşum şartları gereği kömür yataklarında CO₂, CO, CH₄ gibi gazlar bulunabilir. Kapalı bir sistemde basınç altında bulunan bu gazlar kömür sondajları esnasında aniden serbest ortama geçerek kuyu hidrolik basıncını da yenerek kontrolsüz püskürmeye neden olabilir. Sondaj operasyonları esnasında kuyudan ani olarak yüksek basınçta sıvı ya da gaz gelişini ifade eden kontrolsüz püskürme, kontrol altına alınmadığı takdirde iş kazalarına neden olabileceği gibi ciddi zaman ve ekonomik kayıplara neden olur. Muş kömür sondajlarında da kimi kuyularda bu durumla karşılaşılmış, kuyuya yapılan ağır çamur müdahalesi ile kontrolsüz püskürme kontrol altına alınmıştır. Bu çalışmada Muş’ta MTA’ya ait ruhsatlı kömür sahalarında yapılan sondajlarda meydana gelen kontrolsüz püskürmeye ME-298 kuyusu özelinde sondör yöntemiyle kontrol altına alınmasından bahsedilmiş ve kuyuda bulunan gazın teorik basıncı teorik olarak hesaplanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kontrolsüz Püskürme (Blow Out), Kömür, Sondaj, Sondaj Kuyusu, Muş

Kaynakça

• [1] Canıtez, N. and Toksöz, M.N., (1980). Crustal Structure Beneath Turkey:Eos Transactions American Geophysical Union, (61):290.
• [2] Erinç, S., (1973). Türkiye'nin Şekillenmesinde Neotektoniğin Rolü ve Jeomorfoloji-Jeodinamik İlişkileri, Jeomorfoloji Dergisi, (5):15-25.
• [3] Jeotermal Enerji Hizmet İçi Eğitim Seminer Notları, (2000). MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.
• [4] Şaroğlu, F. ve Güner, V., (1981). Doğu Anadolu'nun Jeomorfolojik Gelişmesine Etki Eden Öğeler: Jeomorfoloji, Tektonik, Volkanizma İlişkileri, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, (24):39-50.
• [5] Şengör, A.M.C. and Kid, W.S.F., (1979). Post-Collisidnal Tectonics of the Turkish-Iranian Plateau and A Comparison with Tibet. Tectonophysics, (55):361-376.
• [6] Şengör, A.M.C., White, G.W., and Dewey, J.F., (1979). Tectonic Evolution of the Bitlis Suture, Southeastern Turkey: Implications for the Tectonics of Eastern Mediterranean: Repport. Commsission Internationale de La Mer Mediterranee, 25/26-2a, 95-97.
• [7] Usta, K., Seyrek, M.Ü., Arıcı, N. ve Çolakoğlu S., (2017). Muş İli, Merkez İlçesi, 201100080 Ruhsat No’lu Kömür Sahasının Buluculuk Tespitine Esas Jeoloji ve Kaynak Raporu, MTA Genel Müdürlüğü.
• [8] Usta, K., (2018). Muş Neojen Havzası Kömür Aramaları Projesi, Proje Sunumu, MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.
• [9] Usta, K., (2019). Muş Neojen Havzası Kömür Aramaları Projesi, Poster Sunumu, MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.