Rusûhî’nin Kuş Diliyle Bir Gazeli ve Yûsuf Sinânüddîn ile Münîrî’nin Şaire Reddiyesi

Yıl 2016, Cilt: 47 Sayı: 47, 209 - 248, 01.04.2016

Oğuzhan Şahin

https://doi.org/10.18589/oa.582978

Cited By: 1

Öz

Sûfî şair Rusûhî hüner gösterme, itibar elde etme ve ilm ü irfanını ispatlama
gibi gayelerle kuş dili üslûbuyla bir gazel yazar. Bu gazel zahiren dinî akidelere aykırı
göründüğünden etrafta büyük fırtınalar koparır. Rusûhî bu sebeple mülhidlikle
suçlanır ve tövbeye davet edilir. Ancak geri adım atmaz ve üstelik şiirini savunan
bir mektup kaleme alır. Mektubunda asıl hatanın kendisinde değil her şeyi zahirine
göre yorumlayan ulemada olduğunu iddia eder. Bunun üzerine Rusûhî etraftan
tepki görür. Hak ettiği cezayı çekmesi için kendisi gibi sûfî olan Yûsuf Sinânüddîn
tarafından Rusûhî’ye bir reddiye yazılır. Reddiye ile şairin kendini müdafaa ettiği
mektup ve patırtıya neden olan gazel yerden yere vurulur. Olay sıcaklığını kaybettikten sonra Rusûhî’ye bir reddiye de Münîrî tarafından yazılır. Münîrî Efendi bu
risalesinde öncelikle Rusûhî’nin kendini savunduğu ve gazelini tevil ettiği mektubun metnini sunar, ikinci olarak gazeli şerh ü tevil eder ve son olarak da sûfî şairin
iddialarını çürütmeye çalışır.
Bu çalışma bir gazelin tetiklediği hesaplaşmaya yakından tanıklık edebilme niyetiyle
kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tadlîlü’t-Te’vîl, Rusûhî Süleymân, Yûsuf Sinânüddîn, Münîrî-yi Belgradî, gazel, mektup, zendeka ve ilhâd

Kaynakça

• Kaynaklar 1. Yayınlanmış Eserler Algar, Hamid: Nakşibendîlik, İstanbul: İnsan Yayınları, 2012. Aşık Çelebi: Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ, c. III, nşr. Filiz Kılıç, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. Bursalı Mehmed Tahir: Osmanlı Müellifleri, c. II, nşr. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2009. Cebecioğlu, Ethem: Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Yayınları, 2009. Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ İbn Şeref en-Nevevî: Riyâzü’s-Sâlihîn Tercemesi, terc: Salih Uçan, İstanbul: Arslan Yayınları, 1989. Ertem, Rekin: Yahyâ Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları, 1995. Erünsal, İsmail E.: XV-XVI. Asır Bayrâmî-Melâmîliğinin Kaynaklarından Abdurrahman El-Askerî’nin Mir’âtü’l-Işkı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003. Gölpınarlı, Abdülbaki: Melâmîlik ve Melâmîler, 5 Baskı, İstanbul: Milenyum Yayınları, 2013. İbnü’l-Emîn Mahmud Esad: Fıkıh Usûlü: Telhis-u Usûl-i Fıkıh, nşr. Taha Alp vd., İstanbul: Yasin Yayınevi, 2011. Kadıİyaz: Şifa-i Şerif, terc. Naim Erdoğan-Hüseyin S. Erdoğan, İstanbul: Çile Yayınları, 1977. Kınalızâde Hasan Çelebi: Tezkiretü’ş-Şuarâ, c. I., nşr. İbrahim Kutluk, Ankara: TTK Basımevi, 1989. Konuk, Ahmed Avni: Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, c. I, nşr. M. Tahralı - S. Eraydın, İstanbul: Marmara Ü. İlahiyat Fak. Vakfı Yayınları, 2005. Latîfî: Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, nşr. Rıdvan Canım, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2000. Mecdî Mehmed Efendi: Hadâ’iku’ş-Şakâyık, nşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989. Ocak, Ahmet Yaşar: Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, (15-17.Yüzyıllar), 4. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2013. Onay, Ahmet Talat: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, nşr. Cemal Kurnaz, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1996. Osmanzâde Hüseyin Vassâf: Sefîne-i Evliyâ, c. II, nşr. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, İstanbul: Kitabevi, 2011. Öngören, Reşat: Osmanlılar’da Tasavvuf: Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl), 3. Baskı, İstanbul: İz Yayıncılık, 2012. Özköse, Kadir: “İbnü’l-Vakt ya da Ebu’l-Vakt Olabilmek”, Sûfî Perspektif, 64, 2006, ss. 22-25. Pervâne b. Abdullâh; Pervâne Bey Mecmuası, c. 3, nşr. Kamil Ali Gıynaş, İstanbul: Akademik Kitaplar, 2014. Sühreverdî: Tasavvufun Esasları: Avârifü’l-Meârif Tercemesi, nşr. H. Kâmil Yılmaz-İrfan Gündüz, İstanbul: Vefa Yayıncılık, 1990. Şentürk, Ahmet Atilla: Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Sûfî yahut Zâhid Hakkında, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1996. Taxhidin Bytyqi, “Balkanlarda Celvetîlik ve Münîrî-i Belgrâdî”, Azîz Mahmûd Hüdâyî: Uluslararası Sempozyum Bildirileri (20-22 Mayıs 2005), c. II, ed. Hasan Kâmil Yılmaz, İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı, ss. 219-238. Velikahyaoğlu, Nazif: Sümbüliyye Tarikatı ve Kocamustafapaşa Külliyesi, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2000. Yurdaydın, Hüseyin G.: “Düşünce ve Bilim Tarihi (1600-1839)” Türkiye Tarihi 3: Osmanlı Devleti (1600-1908), İstanbul: Cem Yayınevi, 1997, ss. 275-341. Yücer, Hür Mahmud: “Sünbüliyye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 38, İstanbul 2010, ss.136- 140. 2. Arşiv Belgeleri Âşık Çelebi, Tezkire-yi Şu‘arâ, Çorum Hasan Paşa İl Halk Ktp., 19 Hk 1964, vr. 332a. La‘lî Şermî en-Nakşbendî, Şerh-i Nutk-ı Hazret-i İdrîs-i Muhtefî, Milli Ktp. 06 Mil Yz B 169, vr. 1b-8a. Mehmed Amîkî, Risâle-i Tâ’ife-i Melâhidân, Milli Ktp, 06 Mil Yz A 330/3, vr. 60a-70b. Münîrî-yi Belgradî, Şerh-i Gazel-i Rusûhî, Milli Ktp, 06 Mil Yz A 2927/10, vr. 164b-167a. Münîrî-yi Belgradî, Şerh-i Kaside-i Süleyman, Çorum Hasan Paşa İl Halk Ktp. 19 Hk 668/1(a), vr. 1b-34a. Nadazlı Menkabesidür, İBB Atatürk Ktp., Osman Ergin, nr. 832, vr. 59b-60a. Rusûhî Süleymân, Risâle fî-Hakkı’r-Revâfız, Milli Ktp., 06 Mil Yz A 5221/3, vr. 54a-55b. Şerh-i Kasîde-yi Rusûhî, Milli Ktp., 06 Mil Yz A 2581, vr. 148a-153b. Yûsuf Sinânüddîn, Tadlîlü’t-Te’vîl, Manisa İl Halk Ktp., 45 Hk 2912/8, vr. 111b-120a. Yûsuf Sinânüddîn, Tadlîlü’t-Te’vîl, Süleymaniye Ktp., Esad Ef. nu. 3689, vr. 1b-9a.