The First Cretan Rebellion against the Ottoman Authority: Narratives and Sources / Osmanlı Egemenliğine Karşı İlk Girit Ayaklanması: Anlatılar ve Kaynaklar

Yıl 2018, Cilt: 53 Sayı: 53, 195 - 230, 07.12.2018

Yakup Öztürk

https://doi.org/10.18589/oa.632004

Öz

The first rebellion threatening the Ottoman authority in Crete was started

by Sfakiots under the leadership of Daskalogiannis in 1770. This study aims

to conceptualize this rebellion, which quickly collapsed. It examines the political,

socio-economic and religious causes that triggered the rebellion, which occurred as

a continuation of Morean Insurrection (Orlov Revolt), which unfolded during the

Ottoman-Russian war of 1768-1774. It also scrutinizes the consequences of the rebellion.

Additionally, it discusses the possible reasons for the limited attention given to

this historical phenomenon in the Ottoman and modern Turkish historiographies,

despite the fact that the rebellion and its leader enjoyed an outstanding position in

the nineteenth century Greek historiography. This study explores the insurgents’ religious

and political motivations, as well as the responses it provoked from the local

and central Ottoman administrators.

Anahtar Kelimeler

Crete, Sfakia, Daskalogiannis, Ottoman Empire

The First Cretan Rebellion against the Ottoman Authority: Narratives and Sources / Osmanlı Egemenliğine Karşı İlk Girit Ayaklanması: Anlatılar ve Kaynaklar

Öz

Girit’teki Osmanlı egemenliğini tehdit eden ilk ayaklanma, Daskaloyannis önderliğindeki Sfakiotlar tarafından 1770 yılında başlatılmıştır. Bu çalışmada kısa sürede başarısızlıkla neticelenen ayaklanmanın tarihsel bir bağlama oturtulması amaçlanmaktadır. Bunu yaparken 1768-1774 Osmanlı-Rus savaşı esnasında patlak veren 1770 Mora İhtilali’nin (Orlov İsyanı) bir uzantısı olarak ortaya çıkan bu ayaklanmanın altında yatan siyasî, dinî ve sosyoekonomik nedenler irdelenmekte ve ayaklanmanın sonuçları incelenmektedir. Ayrıca, büyük bir felaketle neticelenmesine rağmen ayaklanmanın ve liderinin on dokuzuncu yüzyıl boyunca Yunan tarih yazımında destanlaşırken Osmanlı ve modern Türk tarih yazımında olumlu veya olumsuz bir karşılık bulmamasının muhtemel sebepleri gündeme getirilmektedir. Çalışmada isyancıların davalarını hangi dinî ve siyasî argümanlar üzerine inşa ettiği ve Osmanlı yöneticilerinin bu ayaklanmaya nasıl tepki verdiği tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Girit, İsfakiye, Daskaloyannis, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Bibliography
• Archival Documents
• BOA, Cevdet Askeriye (C. AS), 35/1597, 36/1626, 37/1663, 46/2117, 64/3022,
• 615/25941, 716/30026.
• BOA, Cevdet Dahiliye (C. DH), 301/15015.
• BOA, Cevdet Evkaf (C. EV), 549/27749.
• BOA, Cevdet Maliye (C. ML), 549/22573.
• Turkish Archive of Heraklion (TAH), 31.
• Resmo Şeriyye Sicilleri (RŞS), 44, 60, 68, 415, 3112.
• Published Works
• Adıyeke, A. Nükhet: “17. Yüzyıl Girit (Resmo) Şeriyye Sicillerine Göre İhtida Hareketleri
• ve Girit’te Etnik Dönüşüm”, XIV. Tarih Kongresi, Ankara 9-14 Eylül 2002, Kongreye
• Sunulan Bildiriler, II, 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 2005, pp. 557-68.
• Adıyeke, A. Nükhet and Nuri Adıyeke (eds.): Fethinden Kaybına Girit, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı 2007.
• Adıyeke, A. Nükhet and Nuri Adıyeke: “Girit’te Millet Sisteminin Örnekleri: Kapıda İşaret Hamamda Çıngırak.” Toplumsal Tarih, 136 (Nisan 2005), pp. 92-97.
• “Osmanlı Sistemi İçinde Girit Adasının Genel Çerçeveden Farklılıkları, Bu Farklılıkların Gerekçeleri ve Algılanış Biçimleri” Yeni Türkiye, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı I, 66 (Mart 2015), pp. 1293-99.
• Adıyeke, Nuri: “Multi-Dimensional Complications of Conversion to Islam in Ottoman Crete”, Antonis Anastasopoulos (ed.), The Eastern Mediterranean under Ottoman Rule: Crete, 1645-1840, Rethymno: Crete University Press 2008, pp. 203-10.
• Ahmet Vasıf Efendi: Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbâr, nşr. Mücteba İlgürel, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 1994.
• Anderson, Benedict R.: Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London; New York: Verso 2006.
• Angelis, Nikos. Daskalogiánnis, Athens: Mavrakis 1962.
• Aydın, Mithat. “Girit Ayaklanması (1866-1869)’nın Ortaya Çıkışı ve Uluslar Arası Bir Sorun Haline Gelişinde Yunanistan’ın Rolü” TSA, 1 (Nisan 2007), pp. 114-48.
• Barba-Pantzelios: “To Tragoúdi tou Daskalogiánn􀆫”; http://www.pare-dose.net/168 (Accessed in February 28, 2018).
• Barnicot, N. A., C. Krimbas, R. B. Mcconnell, and G. H. Beaven: “A Genetical Survey of Sphakiá, Crete”, Human Biology, XXXVII, 3 (September 1965), pp. 274-98.
• Beaton, Roderick: Folk Poetry of Modern Greece, Cambridge: Cambridge University Press 2004.
• Brewer, David: Greece, the Hidden Centuries: Turkish Rule from the Fall of Constantinople to Greek Independence, London: I.B. Tauris 2010.
• Bulliet, Richard W: The Case for Islamo-Chiristian Civilization, New York: Columbia University Press 2006.
• Charles Laroche: La Créte: Ancienne et Moderne, Paris: Société Francçaise 1898.
• Combes, Paul: L’ile de Créte: Étude géographique, historique, politique et économique, avec une carte, Paris: J. André & Co. 1897.
• Couturier, Henri: La Crète sa situation su point de vue droit international, Paris: A. Pedone 1900.
• Dalidakis, George and Peter Trudgill: The Story of Sfakia: A History of the Region in Its Cretan Context, Heraklion: Mystis 2015.
• Demirbaş, Mehmet Ali: “Fetih Sonrası Resmo’da Mülkiyetin El Değiştirmesi Hakkında Gözlemler”, Yeni Türkiye, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı I, 66 (Mart 2015), pp. 1016-23.
• Detorakis, Theocharis E.: History of Crete, trans. John J. Davis, Iraklion: 1994. Faroqhi, Suraiya: The Ottoman Empire and the World Around It, London; New York: I.B. Tauris 2004.
• Gallant, Thomas W.: The Edinburgh History of Greeks, 1768 to 1913: The Long Nineteenth Century, Edinburgh: Edinburgh University Press 2015.
• Greene, Molly: A Shared World: Christians and Muslims in the Early Modern Mediterranean, Princeton, New Jersey: Princeton University Press 2000.
• “Ruling an Island Without a Navy: A Comparative View of Venetian and Ottoman Crete”, Oriente Moderno, XX, 1 (January 1, 2001), pp. 193-207.
• The Edinburgh History of the Greeks, 1453 to 1768: The Ottoman Empire, Edinburgh: Edinburgh University Press 2015.
• Gülsoy, Ersin: Girit’in Fethi ve Osmanlı İdaresinin Kurulması, 1645-1670: İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları 2004.
• “Osmanlı Tahrir Geleneğinde Bir Değişim Örneği: Girit Eyaletinin 1650 ve 1670 Tarihli Sayımları”, Kemal Çiçek (ed.), Pax Ottomana: Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Haarlem, Ankara: Sota; Yeni Türkiye 2001, 183-203.
• Hanyevi, Hüseyn Kami: Girid Tarihi. İstanbul: Mühendisoğlu Ohannes’in Matbaası 1288. Harlaftis, Gelina: A History of Greek-Owned Shipping: The Making of an International Tramp Fleet, 1830 to the Present Day, London: Routledge 2005.
• Hathaway, Jane (ed.): Mutiny and Rebellion in the Ottoman Empire, Wisconsin, Madison: University of Wisconsin Press 2002.
• Heater, Derek Benjamin: Order and Rebellion: A History of Europe in the Eighteenth Century, London: Harrap 1964.
• Fosses, Henri Louis Castonnet des: La Créte et L’Hellénisme. Paris: C. Douniol 1897.
• Kırca, Ersin: Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 Numaralı Mühimme Defteri (S. 1-200) (1183-1185/1769-1771) Transkripsiyon, Değerlendirme (Unpublished Master Thesis) İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2007.
• Kostantaras, Dean J: “Christian Elites of the Peloponnese and the Ottoman State, 1715- 1821”, European History Quarterly, XL, 4 (October 1, 2013), pp. 628-56.
• Laourdas, Vasileios: “􀆄 Epanástasis tōn Sphakianṓn kai O Daskalogiánn􀆫s Katá ta Éngrapha tou Tourkikoú Arkheíou 􀆄rakleíou”, Kritika Chronika, I, 1 (1947), pp. 275-90.
• Mehmed Necati: Girid Adası, İstanbul: 1313.
• Molos, Vasilis: Nationness in the Absence of a Nation: Narrating the Prehistory of the Greek National Movement, (Unpublished Doctoral Dissertation) New York: New York University, 2014.
• Mourellos, J. D.: La Créte Travers les sciécles Candia, Candie: N. Alikiotis 1920. Papadopetrakis, Gregorios: 􀄵 Istoría tōn Sphakíōn ḗtoi Méros t􀅜s Epanástas􀅜s tōn Sphakianṓn, Athens: 1888
• Pashley, Robert: Travels in Crete, I, Cambridge; London: Pitt Press 1837.
• Price, Simon R. F., Oliver Rackham, Machiel Kiel, and Lucia Nixon: “Sphakia in Ottoman Census Records: A Vakıf and Its Agricultural Production”, Antonis Anastasopoulos (ed.), The Eastern Mediterranean under Ottoman Rule: Crete, 1645-1840, Rethymno: Crete University Press 2008.
• Sakavelis, Kostas: Daskalogiánns, Heraklion: 1952.
• Spanakis, Stergios: H Epanastas tou 1770 kai Daskalogiánn􀅜s, Heraklion: 1771. Spyropoulos, Giannis: Koinōnikḗ, Dioiktikḗ, Oikonomikḗ kai Politikḗ Diástas􀅜 tou Othōmanikoú Stratoú: Oi Genítsaroi ts Krḗts, 1750-1826, (Unpublished Doctoral Dissertation) Rethymno: University of Crete, 2014.
• Stavrinidis, Nicolaos: “Sumvolḗ eis tn Istorían tōn Sphakíōn (1645-1770)”, Kritika Chronika, IX, 53 (1953), pp. 213-333.
• Stone, David R.: A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya, Westport, Connecticut; London: Greenwood Publishing Group 2006.
• Svoronos, Nicolas G.: Histoire de la Grèce moderne, Paris: Presses universitaires de France 1964.
• Tancoigne, J. M.: İzmir’e, Ege Adalarına ve Girit’e Seyahat: Bir Fransız Diplomatın Türkiye Gözlemleri (1811-1814), trans. Ercan Eyüboğlu, İstanbul: Büke Kitapları 2003.
• Tukin, Cemal: “Osmanlı İmparatorluğu’nda Girit İsyanları (1821 Yılında Kadar Girit)”, Belleten, IX, 34 (Nisan 1945), pp. 163-206.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Tarihi, III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 1983.
• Yaycıoğlu, Ali: Partners of the Empire: The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions, Stanford, California: Stanford University Press 2016.
• Zinkeisen, Johann Wilhem: Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, IV, trans. Nilüfer Epçeli, İstanbul: Yeditepe Yayınevi 2011.