İLHANLILAR DEVRİNDE AZERBAYCAN'IN İKTİSADİ DURUMU

Yıl 2021, Sayı: 1, 1 - 15, 30.05.2021

Hüseyin Kayhan

Öz

Moğollar Harezmşah Muhammed’i yenilgiye uğrattıktan sonra peşinden Rey’e kadar ilerlemişler (1220), burayı ele geçirip tahrip ettikten sonra sultanın peşinden batı İran’a Cibâl’e girmişler ve 618 yılı başlarında (Şubat-Mart 1221) Tebriz’e yönelmişlerdi. Tebriz halkı Moğollara değerli eşyalar, erzak, kumaşlar ve atlar vererek şehre dokunmalarını önlemişti. Moğollar, buradan Merâga’ya yönelip ele geçirmişler, kendilerine direnen halkı kılıçtan geçirip, şehri yakıp, yıkmışlardı (30 Mart 1221). Ağustos-Eylül 1221 tarihinde Hemedan’ı aynı akıbete uğratarak Azerbaycan Atabeyliği topraklarına yönelmişlerdi. Burada ilk olarak Erdebil’i ele geçirip, büyük bir kısmını harabeye çevirmişlerdi. Yönlerini tekrar Tebriz’e çevirmişler, Atabey Özbek ailesini Hoy taraflarına gönderip, kendisi de Nahçivân’a gitmek suretiyle başkentini kaderiyle baş başa bıraktığı için sahipsiz kalan şehir halkı Moğollarla anlaşarak değerli mallar ve eşyalar vermek suretiyle kendilerini kurtarmışlardı. Tebriz’e dokunmadan Sarav tarafına yönelen Moğollar, burayı ele geçirip, yağmaladıktan sonra halkının büyük bir kısmını kılıçtan geçirip Arrân bölgesine hareket etmişlerdi. Burada ilkin Beylekân ele geçirilmiş ve aynı kötü akıbete uğratılmıştı (Ekim-Kasım 1221). Arrân’da bulunan bütün küçüklü büyüklü yerleşim yerleri tahribata uğratılmışlardı. Moğollar bölgenin en büyük ve müstahkem şehri olan Gence’ye de saldırarak şehrin sakinleriyle anlaşıp, kararlaştırılan miktarda para ve mal karşılığında şehre dokunmadan komşu Gürcistan topraklarına girmişlerdi. Onlar 1224’te bölgeden ayrıldıkları zamana kadar tahribatlarını aralıksız sürdürmüşlerdi.
Bu makale ile İlhanlılar Devrinde Azerbaycan'ın İktisadi Durumu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Harzemşahlar, Azerbaycan, İlhanlılar, İlhanlılar Devrinde Azerbaycan'ın İktisadi Durumu

Kaynakça

• Aknerli Grigor, Okçu Milletin Tarihi, Çev. H. Andreasyan, İstanbul, 2007.
• Ali-Zade, A. A., Sotsialne-ekonomiçeskoyi politiçeskaya istoria Azerbaycana v XIII- XIV v., Bakû, 1956.
• Bratianu, G. I., Recherches sur le Commerce Génois dans la Mer Noire au XIIIe Siècle, Paris, 1929.
• Clavijo, Anadolu, Orta Asya ve Timur, Çev. Ö. R. Doğrul, İstanbul, 1993.
• Cuveynî, Târîh-i Cihân Gûşâ, Çev. M. Öztürk, III cild, Ankara, 1999.
• Əliyarlı, S., Azǝrbaycan Tarihi Üzrǝ Qaynaqlar, Bakı, 2007.
• Evliyâ Çelebi, Seyahatnâme, Haz. T. Temelkuran, N. Aktaş, 10 cild, İstanbul, tarihsiz.